چشمه کافور، چشمه زنجبیل ، سلسبیل، کوثر و تسنیم، چشمه های بهشتی هستند که نام آن‌ها در قرآن بیان شده است . 
 
ب. پاسخ مفصل : نام و خصوصیات نهرهای جاری در بهشت
در توصیف نهرهای جاری در بهشت در سوره مبارکه محمد (صلی الله علیه وآله) آمده است: «مثل الجنه التی وُعد المتّقون فیها انهار من ماءٍ غیر آسن و انهار من لبن لم یتغیّر طعمه و انهار من خمر لذه للشاربین و انهار من عسل یصفی» (1 ):   توصیف بهشتی که به پرهیزکاران و عده داده شده چنین است که در آن نهرهائی از آب صاف و خالص است که بدبو نشده و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته و نهرهایی از شرابی طهور که مایه لذت نوشندگان است و نهرهایی از عسل مصفّی است .
از خصوصیات این نهرها بدبو نبودن و نشدن و فاسد نشدن است. چرا که در آنجا جای فساد و تباهی نیست و مواد غذایی بهشتی با گذشت زمان دگرگون نمی‌شود و این عالم دنیاست که به خاطر وجود انواع میکروب های مخرب مواد غذایی به سرعت به سوی فساد می‌رود. در نتیجه چهار نهر اعم از آب خالص و شیر و شراب طهور و عسل مصفی با ویژگی خاص خودش در بهشت موجود است .
 
نام چشمه های بهشتی چیست و ویژگی‌های آن چه می‌باشد؟
در سوره مبارکه قرآن از چشمه های فراوان بهشتی یاد شده است. از جمله «فیهما عینان تجریان» (2): در آن دو بهشت دو چشمه به طور مداوم جریان دارد در ذیل تفسیر آیه شریفه برخی مفسرین عقیده دارند که این دو چشمه یک «سلسبیل» و دیگری «تسنیم» است و برخی دیگر می‌فرمایند یکی از این دو چشمه «شراب طهور» و دیگری چشمه «عسل مصفی» می‌باشد .
در آیه دیگر اشاره به جوشش و فوران دائمی این چشمه‌ها دارد و می‌فرماید: «فیهما عینان نضّاختان» (3): در آنجا دو چشمه در حال فوران است .
ساقی این بزم روحانی خداست و بهشتیان از دست قدرت او و از بساط لطف و مرحمتش بر می‌گیرند و می‌نوشند و مست عشق و معرفت او می‌شوند و «سقاهم ربّهم شراباً طهوراً»
در سوره مبارکه دهر در خصوص احوالات بهشتیان می‌فرماید: «و یسقون فیها کاساً مزاج‌ها زنجبیلا عیناً فیها تسّمی سلسبیلا»(4) بهشتیان در آنجا از جام هایی سیراب می‌شوند که لبریز از شراب طهوری است که با زنجبیل آمیخته است و از چشمه ای است در بهشت، که نامش سلسبیل است .
بسیاری از مفسران تصریح کرده‌اند که اعراب جاهلی از شراب هایی که آمیخته با زنجبیل بود لذت می‌بردند زیرا که تندی مخصوصی به شراب می‌داد و قرآن در اینجا از جام هایی سخن می‌گوید که شراب طهورش با زنجبیل آمیخته است البته بدیهی است که میان این شرابهای دنیا و آن شراب تفاوت بسیار زیاد است .
و سلسبیل نوشیدنی بسیار لذیذی را می‌گویند که به راحتی در دهان و در گلو جاری می‌شود و کاملاً گوارا است؛ و برخی دیگر از مفسرین می‌گویند که از ماده تسلسل گرفته شده که به معنی حرکت پی در پی است در نتیجه این چشمه دائماً در حال حرکت و روان بودن است .
چشمه دیگری که آیات الهی سرّ آن را آشکار می‌کنند چشمه تسنیم است که می‌فرماید: «و مزاجه من تسنیم عیناً یشرب بها المقربون»(5 ):  این شراب طهور ممزوج با تسنیم است همان چشمه ای که مقربان از آن می‌نوشند .
از این آیات استفاده می‌شود که   تسنیم برترین شراب طهور بهشتی است که مقربان به طور خالص از آن می‌نوشند و با توجه به لغت تسنیم که ریزش از بالا به پایین است نتیجه می‌گیریم که، این چشمه از بالا به پایین فرو می‌ریزد و برخی از مفسرین معتقدند که به خاطر آن است که این چشمه مخصوص در طبقات بالای بهشت قرار دارد .
برخی دیگر گفته‌اند شرابی است که از آسمان بهشت فرو می‌ریزد. در سوره مبارکه انسان اشاره به یکی دیگر از چشمه های بهشتی دارد و می‌فرماید: «اِنّ الابرار یشربون من کأس کان مزاج‌ها کافورا عیناً یشرب بها عبادالله یفجرّونها تفجیراً»(6): نیکان از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است و این چشمه شراب طهور که بندگان خدا از آن می‌نوشند آن را از هر جا بخواهند جاری می‌سازند در واقع چنان در اختیار ابرار است که هر جا اراده کنند از همان جا سر برون می‌آورد . 
شراب های بهشتی دارای چه ویژگی است؟
در ذیل تفسیر آیه مبارکه «باکواب و اباریق و کأس من معین» (7) می‌فرماید: نوجوانان زیبای بهشتی با قدح‌ها و کوزه‌ها و جامهای پر از شراب طهور که از نهرهای جاری بهشتی برداشته شده در اطراف بهشتیان می‌گردند و آنان را سیراب می‌کنند اما نه شرابی که عقل و هوش را ببرد و مستی آورد بلکه هنگامی که بهشتیان آن را می‌نوشند و نه درد سر می‌گیرند و نه مست می‌شوند «لایصدّعون عنها و لا ینزفون» (8) و تنها یک حالت نشئه روحانی توصیف ناپذیر به آن‌ها دست می‌دهد که تمام وجودشان را در لذتی بی نظیر فرو می‌برد .
ویژگی دیگری که آیات به آن اشاره دارد معطر بودن آن است چنانکه می‌فرماید: «اِنّ الابرار یشربون کان مزاج‌ها کافورا» (9 ):  نیکان از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است   و یا درجای دیگر اشاره به طعم خوش آن دارد و می‌فرماید: «ویسقون فیها کأساً مزاج‌ها زنجبیلا» (10 ): بهشتیان از جامهایی سیراب می‌شوند که لبریز از شراب طهوری است که با زنجبیل آمیخته است و این شراب تندی خاصی دارد . ( بسیاری از مفسران بیان کرده‌اند که اعراب از خوردن شرابهایی که با طعم و تندی زنجبیل بوده است بسیار لذت می‌بردند .)
از همه مهم‌تر این است که ساقی این بزم روحانی خداست و بهشتیان از دست قدرت او و از بساط لطف و مرحمتش بر می‌گیرند و می‌نوشند و مست عشق و معرفت او می‌شوند و «سقاهم ربّهم شراباً طهوراً» (11 )
 
پی نوشت ها :
1- محمد / 15 .
2- رحمن / 50 .
3- همان / 66 .
4- انسان / 18 .
5- مطففین / 27 و 28 .
6- انسان / 6 و 5 .
7- واقعه / 18 .
8- همان / 19 .
9- دهر / 5 .
10- همان / 17 .
11- همان / 21 .
بخش قرآن تبیان ؛ منبع : مقاله کریمی، فاطمه؛ تصویر بهشت و بهشتیان در قرآن