ما باید به خدا شناسی دست یابیم؛ که اگر چنین شود، خواهیم دید که تمام کارهای خداوند بر اساس حکمت و به خیر خود بندگان است که خداوند چون عالم و قادر و بی نیاز و حکیم است ؛ پس ظلم نمی کند و هر کاری که انجام می دهد از روی حکمت است. و در برآورده کردن و یا برآورده نکردن حاجات بنده گانش؛ از غرضهای مادی و نفسانیی که در انسانها یافت می شود؛ پاک و مبرا است. کسی که به واسطه دلایل عقلی و در ادامه ی آن با عبادتهایی که انجام می دهد؛ به یقین می رسد. و خدا را شناخته و در می یابد که خداوند زیباترین موجود است ،پس چون خدا از همه زیباتر است عاشق او می شود . لذا خواسته او را به خواسته ی همه موجودات و حتی به خواسته های خود ترجیح می دهد. و متوجه می شود که خداوند از خودش به خودش نزدیکتر و مهربان تر است. به همین خاطر تمام آرزوهایش و دعاهایش، مطابق اراده و خواسته خداوند متعال می شود ؛ چون خدا را دوست دارد و می داند خواسته او بهترین خواسته هاست. به همین خاطر اگر هم خواسته ای داشت که در ظاهر برآورده نشد، باز شاکر است چون خواست خدا را بر خواهشهای خودش، مقدم می داند.
امام صادق (ع) فرمود: «إِنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللَّهِ أَرْضَاهُمْ بِقَضَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ — همانا دانا ترین مردم به خدا، راضی ترین آنها به قضاء خداوند عز و جل می باشند».(الکافی ،ج2 ، ص60 باب الرضا بالقضاء ،ص : 60)
امام کاظم (ع) فرمود: «یَنْبَغِی لِمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ أَنْ لَا یَسْتَبْطِئَهُ فِی رِزْقِهِ وَ لَا یَتَّهِمَهُ فِی قَضَائِهِ —- سزاوار است برای کسی که خدا را شناخته، او را در رسانیدن روزیش به کندی منسوب نکند و او را در حکم و قضایش متهم نداند».(الکافی ، ج2 ،باب الرضا بالقضاء، ص : 60)
اگر ما به سمت خداوند مهربان حرکت کردیم خداوند هم قطعاً بندگانش را رها نخواهد کرد. خداوند نسبت به بندگانش از مادر هم مهربان تر است.
شما حتما می دانید که سوء ظن به خداوند از بالاترین گناهان است. چطور می شود انسان نسبت به فردی که «ارحم الراحمین» و «اکرم الاکرمین» است سوء ظن داشته باشد. اگر کمی به صفات خداوند توجه کنیم و متوجه شویم که او چقدر مهربان و رحیم است امکان ندارد به او بد گمان شویم. اگر از دوستی که هم سطح ماست، رفتار خاصی ببینیم، او را سرزنش کرده و مورد بازخواست قرار می دهیم اما اگر از فردی که هم سطح ما نیست و بالاتر از ما قرار دارد – مانند استاد یا یک شخصیت بزرگ – رفتار خاصی دیده شود ، در این موقع به خود می گوییم من چه خطایی مرتکب شده ام . در ذهن خود گذشته را مرور می کنیم تا بتوانیم رفتار او را توجیه نماییم. اگر نسبت به خداوند تبارک و تعالی که برترین موجود و مولای ماست ، احساسی هم کرده اید نباید منشأ این احساس را خداوند بدانید و نسبت به او بد گمان شوید. در یکی از دعاها آمده است:«اللهم ان کان ذنبی عندک عظیماً فعفوک أعظم من ذنبی.خدایا اگر گناهم نزد تو بزرگ است،عفو و بخشش تو بزرگ تر از گناه من است.»خدای ما خدایی است که رحمتش بر غضبش سبقت دارد ، مهربان ترینِ مهربانان است و… اگر کمی در صفات خداوند و رفتار خود مطالعه کنید در خواهید یافت که در حقیقت اشکال از خود ما است و خداوند با عدالت و مهربانی با بندگان خود رفتار می کند. ایراد از ناحیه بندگان است که با اعمال خود ،خود را از خداوند دور می کنند وگرنه رحمت و مهربانی خداوند مثل باران است و همه را در بر می گیرد،فقط کافی است از آن فرار نکنیم.
راه عملی رسیدن به خواسته ها:
برای موفقیت و رسیدن به خواسته های مشروع خود باید برنامه ریزی و تلاش پی گیر داشت. همانطوری که اگر شخصی بیمار شود باید در کنار دعا و استمداد از خداوند متعال ،حتما به دکتر مراجعه کند ، چرا که مراجعه به پزشک و قرار گرفتن در مسیر درمان ،خود نیز سببی از جانب خداوند متعال است .و خواستن شفاء و سلامتی بدون مراجعه به پزشک، در همه موارد، راه گشا نخواهد بود .
در نتیجه؛ قرار گرفتن در مسیر هایی که خداوند متعال در پیش رویمان گذاشته،ما را در گرفتن نتیجه ی بهتر یاری می کند. همچنین انسان برای دست یابی به خواسته های خود باید تمام امکانات مادی و معنوی خود را بسیج کند و به نتیجه ی کار امیدوار باشد.نیز در کنار تلاش و کوشش انسان باید به ریسمان الهی چنگ بزند و همه چیز را از جانب خدا بداند و هر آنچه را که نیاز دارد از او بخواهد و دست نیاز به درگاهش دراز کند.
دعا و درخواست از خداوند متعال:
در دعای افتتاح آمده:«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الذَّی لایُهْتَکُ حِجابُهُ وَلایُغْلَقُ بابُهُ وَلایُرَدُّ سائِلُهُ—سپاس خدایى را که پرده اش دریده نمى‌گردد و درب خانه اش بسته نمى‌شود و دست رد به سینه درخواست کننده اش نمى‌خورد.»
و اگر انسان به حکمت و مهربانی خداوند اعتقاد داشته باشد و به این آیه از قرآن کریم که می فرماید :« وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم __ و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم ».(غافر:60) اطمینان اشته باشد ؛باید پس از دعا به درگاه الهی به آنچه که خداوند حکیم و مهربان برایش مقدر ساخته راضی و خشنود باشد و آن را برای خود بهترین بداند چون طبق آیه ی ذکر شده امکان ندارد خداوند دعای بنده اش بی پاسخ بگذارد و چون او را بیشتر ازخود او دوست دارد بهترین را برایش انتخاب نکند .در دعای افتتاح آمده :« و لَعَلَّ الذّى اَبْطَاَعَنَّی هُوَ خَیرٌ لی لِعِلْمِکَ بِعَاقَبِةِ اْلاُمُورِ—چه بسا تأخیر در استجابت دعا برایم بهتر بوده است، چون تو از عاقبت امور آگاهى..»
نا امیدی از رحمت الهی:
هیچ موقع ناامید از درگاه خداوند کریم نباشید.چراکه خدایی که رحمت واسعه اش همه را فرا گفته نا امیدی در مورد او معنا ندارد آیا می شود کنار دریا بود و از دیدن دریا نا امید شد؟ خیر، فقط کافی است چشم باز کنیم تا دریا را ببینیم. «لاَیُخَیَّبُ آمِلُه — هر که به او امید بندد نومیدش نمى‌سازد.»( دعای افتتاح)
باید توجه داشته باشیم که اولا؛ گرفتاری های دنیوی به صلاح ما بوده و در سازندگی ما بسیار مؤثر است. با دیدن سختی ها نباید نا امید شد. مولوی در مثنوی داستانی آورده به این مضمون که :اگر شخصی بر گلیم چوب می زند ، می خواهد گرد و غبار آن را بگیرد و قصد ندارد گلیم را کتک بزند. مصیبت ها و گرفتاری ها از این باب است. یعنی اگر بخواهد گرد و غبار غفلت و زنگار از دل ها زدوده شود راه آن تازیانه مصیبت و گرفتاری است. البته گرفتاری ها هم دوره ای دارد و خواهد گذشت.« انّ مع العسر یسراً»
ثانیا؛ توجه به این که خداوند، عالِم، آگاه و رازق است و از احوال ما با خبر می باشد نیز در رفع نا امیدی مؤثر است. اگر ما به وظیفه خود که بندگی خداوند است عمل کنیم، قطعاً خداوند هم برای بندگانش در تمامی امور راهگشاست.چنانکه در قرآن کریم می فرماید: «من یتق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب— کسی که تقوای الهی پیشه کند خداوند برای او راه چاره قرار می دهد و او را از جایی که گمان نمی کند روزی خواهد داد.»(سوره طلاق/2و3).
ثالثا؛ توجه به خداوند و از حدود بندگی خارج نشدن در زمان نا امیدی و گرفتاری بسیار ارزشمند بوده و دوره این سختی نیز خواهد گذشت.
خداوند کریم ،مهر و عشق خود را به بندگانش ،در این حدیث قدسی چنین بیان می فرماید:
«یا عیسی کم أطیل النّظر و أحسن الطلب و القوم فی غفلة لا یرجعون؛ ای عیسی چه‌قدر نگاه‌های خود را طولانی کنم(چشم انتظار بنده گانم باشم) و مشتاقانه آنها را بخواهم و مردم در غفلت باشند و به سوی من بازنگردند». (الکافى، ج8، ص134(
درنتیجه رحمت خداوند همیشه شامل بندگانش هست و نا امیدی از رحمت الهی از بزرگترین گناهان کبیره به شمرده می شود . و انسان مومن هیچگاه از رحمت الهی ناامید نمی شود.
هم چنین باید توجه داشت که این دنیا اصلا جای رسیدن به خواسته های شخصی نیست. و فلسفه وجودی این دنیا، به کمال رساندن انسان وبندگی و تسلیم بودن به خواست خداوند حکیم است. و یکی از بهترین ابزاری که خداوند متعال برای طی این مسیر متعالی در اختیار انسان قرار داده ،دعا و در خواست به درگاهش می باشد.دعا موجب رشد و تعالی در وجود انسان می شود و فرصتی است مناسب برای اظهار بندگی و فقر محض در برابر خداوند قادرمتعال ، دعا نشان دهنده ی بندگی و تسلیم در برابر خداوند است .
هم چنین هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست؛یعنی بنده با دعا به درگاه الهی دست خالی بر نمی گردد . امام سجاد(علیه السلام) فرمودند: «دعای مؤمن از سه حال خارج نیست؛ یا برایش ذخیره می گردد یا در دنیا برآورده می شود یا بلایی را که می خواهد به او برسد دفع می کند.»(میزان الحکمه ، ج 4 ،ح 5723)
علما و عرفا با استفاده از آیات و روایات می فرمایند: وقتی کسی دعا می کند حتما اجابت می شود ولی اجابت دعا به سه گونه است:
1-یا همان خواسته را با فاصله می دهند.
2- یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود چیز دیگری ، بالاتر از خواسته اش را در این دنیا عطا می کنند.
3- و یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود ، عوض آن خواسته، چیز بسیار بسیار بزرگتر از آن را خداوند در آخرت به او عطا می کند . و هیچ کس بی پاسخ نمی ماند. خداوند حکیم در معجزه ی آسمانی خود می فرماید:« … عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون ـــــ چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است ؛ یا چیزى را دوست داشته باشید ، حال آنکه شرِّ شما در آن است ؛ در حالی که خدا مى داند و شما نمى دانید. » (البقرة:216)
در روایات هست که چه بسیار دعا کندگان که روز قیامت ، آرزو می کنند که ای کاش هیچ کدام از دعاهایشان مستجاب نمی شد و همه ی آنها برایش ذخیره می شد. امام باقر علیه السّلام فرمودند: « إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى إِذَا أَحَبَّ عَبْداً غَتَّهُ بِالْبَلَاءِ غَتّاً وَ ثَجَّهُ بِالْبَلَاءِ ثَجّاً فَإِذَا دَعَاهُ قَالَ لَبَّیْکَ عَبْدِی لَئِنْ عَجَّلْتُ لَکَ مَا سَأَلْتَ إِنِّی عَلَى ذَلِکَ لَقَادِرٌ وَ لَئِنِ ادَّخَرْتُ لَکَ فَمَا ادَّخَرْتُ لَکَ خَیْرٌ لَک ــــــ چون خدا بنده اى را دوست بدارد او را به یکباره در بلا فرو پیچد و در بلا غرقش کند ، در این هنگام چون بنده ، خدا را بخواند ، خداوند فرماید: لبیک بنده ام ، اگر در آنچه خواهش کردى عجله کنم ، بر آن قادرم ، در حالی که اگر آن را برای تو ذخیره کنم برایت بهتر است.» (بحار الأنوار ، ج 64 ،ص208)
حال اگر دعایی مستجاب نشد به این معنی نیست که خداوند اعتنایی به بنده اش نکرده. در روایات آمده : خداوند به بنده اش مشتاق تر از بنده به خداست. و وقتی بنده ای خدا را می خواند ؛ قبل از او ، خداوند او را خوانده و دعوت کرده که توانسته دعا کند و با خدا مناجات نماید. بعد از دعای بنده هم حتما خداوند به او جواب می دهد و اجابتش می کند. استدلالات فلسفی نیز این را ثابت می کند. و ثابت می کند که امکان ندارد بنده خدا را بخواند و دعا کند با اینکه خدا او را دعوت نکرده باشد.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده که: «دعا کن و مگو کار، گذشته است (و آنچه مقرر شده همان می شود) همانا نزد خداوند عزوجل مقام و منزلتی است که جز با درخواست به دست نمی آید.» (میزان الحکمه،ج4،ص 164)
لذا توجه به این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که بنده در هر شرایطی دعا را رها نکند. البته در هر حال باید روح تسلیم در برابر خواست خداوند متعال داشته باشد و با سپردن مصلحت امور خود به خداوند، از دعا و خواهش دست برندارد؛ زیرا با دعا کردن برکات زیادی نصیب او خواهد شد.
بنابراین اگر انسان خواسته ای دارد که دلش همواره مشغول اوست و او را از یاد حق باز داشته است از خداوند بخواهد که اگر خیر است برآورده سازد و اگر به صلاح نیست او را از این دل مشغولی رها سازد. لذا ترک دعا تا زمانی که دلش مشغول آن حاجت است جایز نیست؛ چرا که اگر به درگاه خدا نرود به دام شیطان گرفتار خواهد شد. اما اگر به این باور رسید که خدای مهربان قادر و علیم، بر اساس حکمتش خواسته وی را اجابت نکرده، شاکر خدای سبحان باشد.« من یتوکل علی الله فهو حسبه»
موفق باشید.