منظور از اهل کتاب، پیروان ادیان ابراهیمی غیر از اسلام هستند. زرتشتی ها، مسیحی ها و یهودی ها مصداق اصلی اهل کتابند.در مورد نجاست یا طهارت اهل کتاب بین فقهای بزرگوار اختلافات فقهی وجود دارد. در ادامه ضمن اشاره به فتاوای مراجع معظم تقلید نکاتی را در مورد منشا این اختلاف ها تذکر می دهیم.
نظر مراجع در مورد اهل کتاب به شرح زیر می باشد:
آیات عظام امام خمینی و بهجت: اهل کتاب نجس هستند.
آیات عظام تبریزى، خامنه اى، فاضل، سیستانى، نورى و وحید: اهل کتاب پاک اند؛ ولى بهتر است (احتیاط مستحب) از آنان اجتناب شود.
آیات عظام صافى و مکارم: بنابر احتیاط واجب نجس اند.
تبصره. با توجه به این که امام خمینى و آیت اللّه بهجت رجوع به مرجع مساوى را جایز مى دانند آیت اللّه مکارم و آیت اللّه صافى، احتیاط واجب دارند، مقلدان ایشان مى توانند به مراجع تقلید دیگر رجوع کنند.
نکته اول: در اصل اجتناب از کفار اهل کتاب همه فقها اتفاق نظر دارند. لکن این اجتناب بر اساس نظر برخی واجب، برخی احتیاط واجب و برخی احتیاط مستحب است.
نکته دوم: اختلاف فوق میان فقها برخاسته از روایاتی است که در باره معاشرت با اهل کتاب، خوردن، آشامیدن و پوشیدن لباس آنان وارد شده است. در مورد تعامل با اهل کتاب با چند دسته از روایات روبرو هستیم که تحلیل این روایات زمینه اختلاف فقهی بین فقها را سبب شده است.
پاره ای از این روایات دلالت بر نهی از خوردن باقیمانده غذا و آب اهل کتاب می کند. بعضی دیگر از خوردن و آشامیدن از ظروف و غذای آنان منع می کند و برخی دیگر حاکی از خود داری امام از هم غذا شدن با مجوسیان است و در بعضی دیگر در مورد کسی که با مجوسی دست داده بود امر به شستن دست شده و در موارد دیگر کسی که با مسیحی حمام می رود دستور داده شده که مسلمان از آبی که مسیحی در آن نرفته استفاده نماید.
برخی فقها چنین استنباط می کنند که مراد از این روایات، نجاست ذاتی اهل کتاب نیست بلکه بخاطر عدم اجتناب آن ها از نجاسات دیگر مثل خوک و شراب و سگ و …. است.
علاوه بر این روایاتی وجود دارد که بر طهارت اهل کتاب دلالت می کند. به عنوان نمونه، زکریا فرزند ابراهیم می گوید: «بر امام صادق(ع) وارد شدم و گفتم من مردمی از اهل کتاب بودم و به اسلام ایمان آورده ام ولی خویشان من همه بر آئین مسیحیت هستند و من با آن ها در یک خانه زندگی می کنم و هنوز از آنان جدا نشده ام آیا می توانم با آنان هم غذا شوم؟ امام به من فرمود: خویشان تو خوک می خورند؟ گفتم نه ولی شراب می نوشند. فرمودند: با آنان غذا بخور.»
از این روایت نیز به خوبی معلوم می شود هرگاه نجاستی وجود داشته باشد، مربوط به خودن امثال گوشت خوک است و در صورت آلوده نشدن به این نجاست تن اهل کتاب پاک می باشد.
یا در روایت دیگری ابراهیم بن ابی محمود می گوید: «از امام رضا(ع) پرسیدم کنیز مسیحی که خدمتکار شما است و شما هم می دانید وی مسیحی است نه شستشو می کند و نه از جنابتش غسل به جای می آورد فرمود: اشکالی ندارد وی دست های خودش را می شوید.»