نظر رهبری در انتخابات ریاست جمهوری ۷۶

عصراسلام: چند روز بیشتر به انتخابات دوم خرداد ۷۶ نمانده بود که پیشنهاد کناره‌گیری خاتمی مطرح شد. ۲۵ اردیبهشت ۷۶، مهدی کروبی، موسوی خوئینی‌ها، کرباسچی، محسن نوربخش و محمدعلی نجفی نزد هاشمی رفسنجانی رفتند و «به شدت از اظهارات رهبری در ملاقات با کارکنان صدا‌وسیما، راجع به انتخابات و تبلیغات و نیز تفسیرهایی که از آن می‌شود و اقداماتی که ائمه‌‌ی جمعه و بسیج و اطلاعات و سپاه و صداوسیما بر اساس آن دارند، اظهار نگرانی کردند. بعضی‌ها پیشنهاد کناره‌گیری آقای خاتمی را داشتند و بعضی مخالف بودند.» هاشمی نصحیت‌شان کرد که کنار نروند؛ «به خاطر صریح نبودن اظهارات رهبری، گفتم آن‌ها می‌توانند به نفع خودشان تفسیر کنند.» (انتقال قدرت، ص۱۴۸ تا ۱۴۹)

اما صحبت رهبری چه بود و آیا حامیان خاتمی می‌توانستند آن را به نفع خاتمی تفسیر کنند؟ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبری آرشیو بیانات رهبری را دارد، اما در کمال شگفتی، سخنرانی مهم ۲۳ اردیبهشت، در آن نیست؛ در حالی که سخنرانی های قبل و بعد از آن به صورت کامل موجود است. سایت دیگری که بیانات رهبری را در دل خود دارد، سایت لیدر است که آن هم جزییاتی مهم از آن سخنرانی را ندارد.

دو نکته‌ی کلیدی در سخنان آن روز رهبری بود؛ یکی حمایت از عملکرد صداوسیما در انتخابات و دیگری جمله‌ای درباره‌ی انتخابات که گفت: «مگر می شود به کسی نظر نداشت؟»

رقبای ناطق نوری به آن‌چه در صداوسیما می‌گذشت معترض بودند و حتی ری‌شهری نیز به تندی و تلخی به آن‌چه در صداوسیما می‌گذشت اعتراض داشت. آن‌ها معتقد بودند که از یک سال قبل از انتخابات، صداوسیما طرف ناطق را گرفته است. روزنامه‌ی همشهری در ۱۰ آذر ۷۵ از قول ری‌شهری نوشت: «در صورت عملکرد کنونی صداوسیما، انصراف خود را از نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری بررسی می‌کنم.» 

در خاطرات سال ۷۵ و ۷۶، هاشمی، اعتراض به عملکرد صداوسیما در انتخابات مجلس پنجم و همچنین انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو بازتاب زیادی دارد. 

گویا علی لاریجانی، رئیس صداوسیما، دلش برای راست‌ها می‌تپید و نگران موفقیت خاتمی و چپ‌ها بود؛ شنبه ۶ اردیبهشت ۷۶، چند هفته پیش از انتخابات، هاشمی نوشته است: «عصر دکتر [علی] لاریجانی، [رئیس سازمان صدا و سیما] آمد. نتیجه‌ی افکارسنجی انتخابات را آورد که نشان می‌دهد، به موازات پایین آمدن شانس آقای ناطق‌نوری، شانس آقای خاتمی بالا می‌رود؛ اظهار نگرانی نمود و از من استمداد کرد و پیشنهادهایی شبیه همان پیشنهادهای خود آقای ناطق را ارائه داد.» (انتقال قدرت، ص۹۸)

حالا رهبری در سخنرانی ۲۳ اردیبهشت از عملکرد صداوسیما در انتخابات مجلس پنجم و انتخابات ریاست‌جمهوری دفاع می‌کرد.

از سوی دیگر چند روز پس از انتخابات ۷۶ و پیروزی خاتمی، رهبری گفت از ماه‌ها پیش از برگزاری انتخابات و آغاز رقابت‌های تبلیغاتی، کسانی «از بزرگان و عزيزان و برجستگان كشور» نزد او رفته بودند؛ «مكرّر به من می‌گفتند كه اگر شما به شخص خاصى براى رياست‌جمهورى نظر داريد، آن را به ما بگوييد تا ما اوضاع و احوال را هموار كنيم و مردم را هدايت نماييم كه همان انجام گيرد. من به آن‌ها گفتم آن‌چه من از خدا خواسته‏‌ام، ۳۰ ميليون رأى است. در طول اين چند ماه قبل از انتخابات، هرچه اصرار شد، آقايان محترم مسئولان برجسته‏‌ى كشور و ديگران، غير از همين حرف، چيزى از من نشنيدند.» (بیانات رهبری، ۷ خرداد ۷۶)

آیت‌الله خامنه‌ای، در سخنرانی ۲۳ اردیبهشت، با اشاره به این موضوع که «گفته می‌شود رهبری به هیچ یک از نامزد‌ها نظری ندارد»، گفته بود: «مگر می شود به کسی نظر نداشت؟ من گمان نمی‌کنم کسی به قدر من، این آقایان نامزدها را بشناسد. من برخی را از دوران مبارزه و برخی دیگر را از آغاز پیروزی انقلاب می‌شناسم، بنابراین انتخاب اصلح امری طبیعی است.» پس از این سخنرانی بسیاری تحلیل کردند که نظر رهبری ناطق‌نوری است. 

رهبری عملکرد صداوسیما را هم تایید کرده بود و‌ چند روز قبل از آن، از علما خواسته بود بی‌تفاوت نباشند و به مردم برای انتخاب نامزد اصلح، از میان نامزدها کمک کنند. در آن انتخابات جامعه‌ی مدرسین و بسیاری از شخصیت‌های روحانی از ناطق حمایت کرده بودند. در آستانه انتخابات، آیت‌الله مهدوی کنی هم جمله‌ای گفت که تیتر یک روزنامه‌ی ابرار شد؛ «حدس می‌زنیم نظر مقام معظم رهبری به آقای ناطق‌نوری است.» هرچند رهبری نام نامزد مورد نظرش را به کسی نگفته بود اما فضای انتخابات به گونه‌ای بود که حتی سردار رفیق‌دوست پس از سال‌ها در خاطراتش تاکید می‌کند: «همه می‌دانستند نظر مقام معظم رهبری آقای ناطق است.» (برای تاریخ می‌گویم، ص۳۱۸)

جعفر شیرعلی‌نیا