خانه » همه » مذهبی » نقاره نواختن در حرم امام رضا علیه السلام

نقاره نواختن در حرم امام رضا علیه السلام


نقاره نواختن در حرم امام رضا علیه السلام

۱۳۹۲/۱۰/۲۳


۹۹۷۶ بازدید

منظور از نقاره زنی در حرم امام رضا چست؛ فلسفه نقاره زنی چیه؟


 تاریخ نقاره و طبل  به پیش از اسلام بر می گردد و قبل از اسلام  مرسوم بود  خصوصا در دربار سلاطین و حکام ، چه ایران و چه غیر ایران ، در مواقع اعلان جنگ یا برپایی جشن و سرور و مهمانی  ، طبل ها  به صدا در می آمدند و با آهنگ های خاصی  موقعیت را به مردم اعلان می کردند . با ورود اسلام به ایران ، همچنان این امر پا برجا بود وپس از ورود اسلام به ایران ، ماهیت نواختن طبل و  نقاره ، تغییر یافت . آنچه که مکتوب است این است  که  در قرن نهم هجری میرزا ابوالقاسم  نوه گوهرشاد خاتون  با خروجش از هرات و ورودش به خراسان ، نواختن نقاره و طبل را  مرسوم کرد  . رزوهای عادی که نه شهادت است و نه میلاد و عید ، دو نوبت حدود 15 دقیقه قبل از طلوع آفتاب و 15 دقیقه قبل از غروب آفتاب نقاره ها به صدا در می آیند و با آخرین ضربه ، پایان وقت شرعی را اعلان می کنند .  ایام شهادت ، وفات وسوگواری ائمه و نیز محرم وصفر نواخته نمی شود . ایام ولادت ائمه و اعیاد مذهی چندین نوبت در شبانه روز نواخته می شود ( از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی.) در هر صورت این امر برای اعلام وقت و مناسبتها است . در پایگاه تخصصی امام رضا علیه السلام آمده است :

نواختن نقاره از  قدیم در آستان مقدس امام رضا (ع) معمول بود . اما این که این رسم از چه زمانى آغاز شده معلوم نیست. نه نویسندگان در باره ی آن چیزى نوشته اند و نه اسناد  موجود در حرم مطهر چیزى را نشان مى دهد. اما از نشانه هاى تاریخى چنین برمى آید که در قرن نهم و دهم ، نواختن نقاره معمول بوده است.
فضل بن روزبهان  در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمدخان شیبانى ، سلطان ماوراءالنهر که مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود ، مى نویسد:
سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود ، از این رو با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهى  به مشهد رفتم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردم. بر بالای بارگاه حضرت ، محلّى که نقاره نوبت حضرت امام مى زنند ، جماعت نقاره چیان اردوى همایون و نفیرچیان ایستاده و مترصّد بودند که چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند. آن حضرت امر فرمود که دم نزنند و نفیرنوازى را به فقیرنوازى بدل فرمود  و چون به درگاه بارگاه رسید ، فرود آمده به پیشگاه برآمد و از آن جا به روضه ی مقدس قدم گشاده بقیه درآمدند و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکى نشسته از قبه بیرون رفتند.
از این متن معلوم مى شود که در قرن نهم و دهم ، نقاره نواخته مى شده و جایى هم در بلندى براى نقاره زنان اختصاص داشته است.
در روزگاران پیشین ، استفاده از شیپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامداد و شبانگاه ، در کاخ ها و قصور و محل هاى اقامت حاکمان و امیران در شهرها و بیابان ها نقاره مى زدند و مردمان را احضار و یا مرخص مى کردند و طبل نواختن و شیپور زدن ، نشان حاکمیت و اقتدار شاهان به شمار بوده است.
در ایران ، نواختن طبل و نقاره ، تا زمان قاجاریه ادامه داشت و حاکمان هم در مراکز استان ها به هنگام معینى از آن استفاده مى کردند و در مناطق شرقى کشور حتى تا اوایل قرن حاضر نیز معمول بود.
اما چرا این شیوه در بارگاه امام رضا(ع) مرسوم شده ، چه کسى آن را بنا نهاده و از چه زمانى این کار رواج یافته است ، معلوم نیست ، و هر کس بر پایه ذوق و برداشت خود ، براى آن انگیزه اى بیان مى کند. به این برداشتها توجه کنید :
ـ از آن جا که امام رضا (ع) عنوان ولایتعهدى داشته و ایشان را سلطان مى خوانده اند ، نواختن نقاره در بارگاه ایشان معمول شده است.
ـ شاید زمانى براى پاسدارى از حرم مطهر و مشهد ، در آن جا لشکریانى بوده اند که براى اعلام آمادگى ایشان نیاز به نواختن نقاره بوده ، و سپس این رسم به سان یک سنّت ، ماندگار شده است.
ـ نقاره زدن و شیپور نواختن ، براى احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا (ع) است و تنها جنبه تشریفاتى دارد و هیچ نظر دیگرى در میان نبوده است.
به هر حال و با هر انگیزه اى که این کار آغاز شده باشد ، اینک نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته مى شود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب ، آخرین نواهاى نقاره به گوش مى رسد. این بدان معنى است که نمازگزاران براى بر پا داشتن فریضه خود ، اندک فرصتى بیش ندارند و اگر نماز خویش را به جاى نیاورده اند ، مى باید شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند.
افزون بر این ، هنگامى که حادثه ی خاصى رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشنى همگانى پدید آید ، نقاره نوازان بر فراز نقاره خانه مى روند و بر طبل ها مى کوبند و در شیپورها مى دمند.
نیز، هر گاه در آستان امام هشتم (ع) بیمارى شفا یابد و به خیل شفایافتگان آستان حضرتش افزوده شود ، به منظور اعلام همگانى و اظهار سرور و شادمانى ، نقاره ها را به صدا در مى آورند.
علاوه بر این ، در شب هاى میلاد معصومان و بزرگداشت مناسبت هاى مذهبى ، مانند جشن هاى بزرگ قربان و فطر و غدیر، و هم چنین در زمان تحویل هر سال شمسى ، در آغاز نوروز، نقاره نواخته مى شود.
اما… در ایام محرم و صفر که روزهاى سوگوارى شیعیان است  به منظور احترام به آیین سوگوارى   هیچ نوایى از نقاره خانه به در نمى آید.
براى نقاره زدن در آستانه مقدسه ، محل خاصى در نظر گرفته شده و جاى بلندى فراهم آمده است. این بناى زیبا و باشکوه ، بر فراز ایوان شرقى صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمت هاى مختلف حرم ، دیده مى شود. بلندى بنا سبب شده است که به هنگام نقاره زدن ، آواى آن تا دوردست ها شنیده شود ، و به ویژه به هنگام برآمدن آفتاب ، که شهر از هیاهوى آمد و شد اتومبیل ها خالى است، نواى آن در چهارسوى مشهد ، گوش شهروندان را نوازش دهد.

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد:

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد