دوره‌ی نوجوانی، مثل پلی می‌ماند که شما را از روزگار کودکی به دوران بزرگ‌سالی، متّصل می‌کند. شما از حدود 12 تا 20 سالگی‌تان را در مسیری می‌گذرانید که ویژگی‌های خاصّ خود را دارد. نه کاملاً شبیه روزهای پشت سرتان؛ یعنی کودکی است و نه یک نسخه‌ی کُپی شده از روزهای بزرگ‌سالی. بعضی‌ها نوجوانی را به‌عنوان یک دوره‌ی بحرانی می‌شناسند؛ دوره‌ای که به خاطر تغییرات مختلف و چشم‌گیرش، ممکن است شما را غافل‌گیر یا با مشکلاتی مواجه کند؛ امّا واقعیّت این است که نوجوانی، یک مرحله از زندگیِ رشدی شماست که می‌توانید سرزندگی، شادابی، ریسک‌پذیری، قدرت روانی و جسمانی را تجربه کنید. از طرفی نوجوانی، گذرگاهی است که می‌توانید کم‌کم به ویژگی‌های زمان بزرگ‌سالی، مثل مسئولیت‌پذیری، تعهد، وفاداری و ثبات هم دست پیدا کنید.

این گذرگاه، هم چالش‌برانگیز است و هم لذّت‌بخش؛ درست مثل تمام دوره‌های زندگی. به‌هرحال، نوجوانی با یک سؤال مهم هویّتی از راه می‌رسد. «من کیستم؟» پرسش مهمی است که ذهن شما را به خودش مشغول می‌کند و خیلی از تصمیم‌گیری‌های شما هم برای رسیدن به جواب همین سؤال است تا هویّت‌تان را کشف‌کنید؛ مثلاً وقتی دختران، بعد از هویّت‌یابی، ویژگی‌هایی مثل همکاری، صمیمیت و مراقبت از دیگران را به نمایش می‌گذارند.

وقتی بلوغ از راه می‌رسد…

وقتی در دوره‌ی نوجوانی، بلوغ از راه می‌رسد، تغییرات جسمانی مختلفی در پسران و دختران ایجاد می‌شود. دختران حدود 11 تا 14 سالگی، با تغییراتی مثل: قاعدگی، رویش موهای زائد، جوش‌های پوستی و افزایش قد روبه‌رو می‌شوند. این تغییرات جسمی، حال و هوای مربوط به روان دختران را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. واکنش دخترها به بلوغ (برعکس پسران)، بیش‌تر عاطفی است تا جنسی. ممکن است با تجربه‌ی دردهای قاعدگی، احساس ملال و کسالت کنید یا مثل قبل، انرژی نداشته باشید و تا حدی زودرنج و عصبانی شوید.

هم‌زمان با این تغییرات، مشغول مقایسه‌ی خودتان با هم‌سالان و البتّه بزرگ‌سالان می‌شوید؛ مقایسه‌ای که اگر افراطی و نادرست باشد، می‌تواند عزّت‌نفس یا حسّ ارزشمندی شما را نشانه بگیرد و بعد از مدّتی با خودتان بگویید به‌اندازه‌ی کافی خوب نیستم یا برعکس، از خیلی‌ها سرترم. گاه پیش می‌آید بیش‌ازحد از خودتان انتقاد کنید و یک شکست کوچک را به‌عنوان یک خطای بزرگ، قلمداد کنید و آن کاستی را به مهم‌ترین سرمایه‌ی‌تان، یعنی هویّت خودتان، گیره کنید؛ هویّتی که قرار است برای آینده‌ی شما، نقش مهمّی را بازی کند.
 

چه چیزهایی برای یک نوجوان، مهم است؟

اگر قبلاً کودک، مایل بوده تا از هر نظر، به والدینش متّصل باشد، نوجوان نیاز دارد استقلال داشته باشد و خودمختاری‌اش را ابراز کند. این استقلال‌جویی به همراه نیاز به حریم خصوصی باعث می‌شود او از خانواده‌اش بخواهد اتاق شخصی داشته باشد، مستقل، تصمیم بگیرد و آزادانه اظهارنظر کند. اقتضای نوجوانی است که در مورد مسائل مختلف، نظرها و عقیده‌های خاصّ خودتان را داشته باشید. حتّی ممکن است به دلیل پافشاری بر عقایدتان، با خانواده کشمکش پیدا کنید؛ البتّه همیشه راه‌های مسالمت‌آمیزی وجود دارد تا بتوانید مجادله‌های کلافه‌کننده را به بحث‌های سالم خانوادگی تبدیل کنید.

روابط دوستانه و صمیمانه در نوجوانی، یک اولویّت مهم است تا دختران، گرایش بیش‌تری به ارتباط با هم‌سالان خود داشته باشند؛ به‌علاوه این‌که، روزهای نوجوانی برای دخترها با رازهای دخترانه، سپری می‌شود و بیش‌ترین رغبت را به داشتن رابطه‌های صمیمی با دوستان‌شان نشان می‌دهند. پدیده‌های نو، برای یک دختر نوجوان می‌تواند آن‌قدر جذّاب باشد که به سراغ مُد روز برود و به دلیل تمایل به دیده شدن و تأیید ‌گرفتن، هم‌رنگ مُدهای رایج بشود. این شوق مدگرایی، می‌تواند طبیعی باشد؛ البتّه تا زمانی که شما را اسیر خودش نکرده باشد و در دام مُدگرایی، گیر نکرده باشید.

نوجوانی و تغییرات پیشِ رو

شاید به دلیل نیازتان به استقلال، خودمختاری، مدگرایی، حسّاسیّت‌های افراطی، حالت‌های هیجانی و عاطفی دخترانه و …، مورد انتقاد خانواده‌تان قرار بگیرید و تصور کنید در بن‌بستی هستید که راه نجاتی وجود ندارد. ممکن است در پاسخ به نقدهای خانواده‌تان، بگویید «همه‌ی دوستانم همین کارو انجام می دن» و این شروعی برای بحث‌های مداوم باشد. درعین‌حال می‌توانید به‌طور شفاف، دقیق و محترمانه، انتظاراتتان را مطرح کنید و از آن بن‌بست به یک مسیر دوطرفه گفتگو برسید. درنهایت، روحیه‌ی خاص دخترانه و حال و هوای عاطفی‌شان در دوره‌ی نوجوانی، انتظارات مختلفی را برای شان ایجاد می‌کند؛ مثلاً دختران نیاز دارند توسط خانواده‌ی‌شان درک بشوند و والدین، دنیا را از زاویه‌ی دید آن‌ها نگاه کنند و ارزش‌های‌شان را معتبر بدانند. از نظر اجتماعی، فردیّت‌شان به رسمیّت شناخته شود و به هویّت مستقل و عقایدشان احترام گذاشته‎‌ شود.

تغییرات جسمی و روانی دوره‌ی نوجوانی، فضای خانواده را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. تا جایی که روی عملکرد تحصیلی و اجتماعی‌تان، اختلالی ایجاد نکرده باشد، می‌توانید به آن تغییرات به‌عنوان یک شرایط جدید و طبیعی، نگاه کنید. بااین‌حال، گاه تعارض‌ها بیش‌تر از قبل می‌شود و تحمّل شرایط هم سخت به نظر می‌رسد. شاید تسلیم شوید یا با پرخاشگری، نشان دهید که کاسه‌ی صبرتان لبریز شده؛ امّا با انعطاف‌پذیری و سازگاری، می‌شود روزهای پُرتغییر نوجوانی را بهتر مدیریّت کرد.

منبع: مجله باران