هانی‌زاده: تنش‌زدایی بین ایران و عربستان تنها از طریق حل اختلافات ریشه‌ای ممکن است

مهسا مژدهی: عربستان سعودی و ایران برای پنجمین بار و بعد از یک وقفه بار دیگر بر سر میز مذاکره با یکدیگر نشستند. این بازگشت در فضایی رخ داده که ریاض اتش بس یک طرفه‌ای در یمن اعلام کرده و زمزمه ها برای پایان جنگ یمن بالا گرفته است. به نظر می رسد که دور پنجم مذاکرات تهران و ریاض، در فضای مثبتی پیش رفته است. با این حال مشخص نیست که روابط دیپلماتیک دو طرف چه زمانی عادی شود. به نظر می رسد که کشورها حالا تصمیم گرفته اند که کم کم دیپلمات ها را هم وارد گفتگوها کنند. این اقدام می ‌تواند در ادامه به بهبود وضعیت سرعت بهتری ببخشد.

در خبرآنلاین با حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته‌ایم:

مدتی قبل گفتگوهای بین ایران و عربستان به حالت تعویق در آمد اما می شود گفت که در مدت زمان کوتاهی این وقفه به پایان رسید و دور تازه ای از مذاکرات از سر گرفته شد. اختلافاتی که باعث شده این گفتگوها تا امروز به نتیجه نرسند چیست؟

مذاکرات ایران و عربستان از اردیبهشت ماه سال گذشته و پس از بروز اختلافات بین تیم جو بایدن و محمد بن سلمان بین دو کشور در بغداد و با نظارت دولت عراق اغاز شد. با توجه به این که سعودی احساس کردند یک سری اختلافاتی با جو بایدن و تیم او در رابطه با مسائل منطقه و موضوعات داخلی مثل حقوق بشر یا پرونده قتل جمال خاشقچی و جنگ یمن ‍پیدا خواهند کرد، سیگنال هایی را به سمت ایران ارسال کردند که عربستان علاقه دارد مشکلات خود را با ایران حل کند. مذاکرات یک سال است که اغاز شده و ‍پنج دوره از آن انجام شده و در اخرین دور یک سری پیشرفت‌هایی گزارش شده. به هر حال مسائل عمده ای بین دو کشور وجود دارد. یک سری اختلافات ریشه ای هستند. ریاض سعی می کند به عنوان یک بازیگر در دو حوزه مهم جهان عرب و جهان اسلام ایران را منزوی کرده و از قدرت تاثیرگذاری ما در منطقه و جهان بکاهد. از ابتدای انقلاب تاکنون عربستان سعی کرده که تهران را منزوی و نفوذش را کاهش دهد. از دیدگاه آنها نفوذ ایران موجب تضعیف عربستان در جهان عرب و جهان اسلام خواهد شد.

>>>>> بیشتر بخوانید:

تهران و ریاض بر ریل تنش‌زدایی

شرایط برای دور پنجم مذاکرات مهیاست؟

ادعای رسانه روسی درباره گفتگوهای ایران و عربستان

عربستان سعودی به عنوان یک بازیگر تخریبی فعالیت خود را علیه محور مقاومت اغاز کرد. آنها با داشتن رسانه های قدرتمند سعی کردند علیه ایران و هم پیمانانش جریان سازی کند. اختلافات دو کشور بر سر مساله تشیع، نفوذ ایران در منطقه و محور مقاومت است. به همین دلیل آنها نقش تخریبی را در سوریه و عراق و یمن ایفا کردند. به همین دلیل اخلافات کاملا ریشه ای بوده و سعودی ها هم دنبال حل حقیقی مشکلات به صورت ریشه ای نیست. طی سال های اخیر ریاض برخی از کشورهای عربی را تشویق کرد تا با اسراییل روابط دیپلماتیک برقرار کنند تا علیه نفوذ ایران در منطقه بایستد و از ظرفیت تل اویو برای تقابل با ایران استفاده کند.

عربستان سعودی به صورت تاکتیکی وارد گفتگو با ایران شده و باید ثابت کند که واقعا به دنبال کاهش تنش هاست و قدم های عملی بردارد. اما به نظر می رسد که آنها به دنبال طولانی کردن گفتگوها هستند تا نتایج انتخابات ۲۰۲۴ ایالات متحده مشخص شود. چرا که توقع دارند در آمریکا بار دیگر جمهوری خواهان به قدرت برسند و ریاض هم بتواند از انزوای فعلی خارج شود. چرا که در دوره حاکمیت ترامپ سعودی ها به شدت علیه ایران فعال شد و ‍پای رژیم صهیونیستی را به خلیج فارس باز کرد. مذاکرات اگر به نتیجه هم برسد، اختلافات ریشه ای حل نخواهد شد.

یمن در استانه تحولاتی قرار گرفته است. این تحولات هم جنبه سیاسی دارند و اتش بس صورت گرفته و هم از نظر سیاسی اتفاق افتاده‌اند. ایا این موضوع بر از سرگیری مذاکرات و خبرهای مثبتی که به گوش می رسد موثر بوده؟

طبیعتا یکی از مسائل کلیدی بین دو طرف جنگ یمن است. ایران اعتقاد دارد که سعودی ها باید جنگ را به پایان برساند. اخیرا هم عربستان به صورت یگ طرفه در این جنگ آتش بس اعلام کرده. ریاض باید به این مساله پاسخ دهد که ایا همچنان دنبال حذف انصارالله و حوثی ها از ساختار قدرت یمن است یا خیر. در رفتار سعودی علیه حوثی ها تغییری ایجاد نشده. راه حل این است که ریاض با این گروه وارد مذاکره شود و اجازه دهد یک دولت وحدت ملی با شرکت همه طیف های سیاسی در یمن تشکیل شود.

رفتار سعودی ها در یمن و شفافیت آنها می تواند گام مثبتی در نزدیک شدن ایران و عربستان باشد.

میانجی این گفتگوها عراق است. این کشور خودش در بن بست تشکیل دولت قرار گرفته و وضعیت سیاسی در آن چندان خوب نیست. آیا بغداد می تواند به عنوان میانجی کار خود را به درستی بین تهران و ریاض انجام دهد؟

تیم مصطفی الکاظمی و دولتش به عربستان و کشورهای عربی نزدیک است و می توانند نقش مثبتی داشته باشند. اما مشکلات دو طرف چهار دهه است که ادامه دارد و باید ریشه ای مساله حل شود. مساله تقابل عربستان با شیعیان منطقه و رفتار تخریبی در سوریه و لبنان و … باید حل شود تا اتفاق مثبتی بیفتد. دولت عراق صادقانه در تلاش است تا دیدگاه های دو طرف را در این سلسله گفتگوها به یکدیگر نزدیک کند.

به نفع دولت عراق است که دیدگاه های سعودی و ایران نزدیک شود. آنها می خواهند اختلافات حل شود تا این مشکلات بر عرصه داخلی عراق تاثیر نگذارد. برای الکاظمی این یک امتیاز است که بتواند میانجی گری کرده و دو طرف را به هم نزدیک کند. با این کار جریان های شیعه را وادار می کند تا به او رای دهند و در نخست وزیری باقی بماند.

311312/49