آلرژی و حساسیت دارویی چیست؟

آلرژی دارویی واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به دارو است. هر دارویی، بدون نسخه یا داروی گیاهی، قادر به ایجاد حساسیت است. با این حال، آلرژی دارویی نسبت به داروهای خاصی بیشتر اتفاق می افتد.

شایع ترین علائم و نشانه های آلرژی به دارو شامل کهیر، بثورات پوستی یا تب هستند. آلرژی دارویی ممکن است واکنش های جدی ایجاد کنند از جمله آنافیلاکسی که یک بیماری تهدید کننده زندگی است که بر ارگان های متعدد بدن تأثیر می گذارد.

آلرژی عارضه جانبی دارو نیست! بلکه یک واکنش احتمالی شناخته شده است که در برچسب دارو ذکر شده است. حساسیت دارویی نیز با مسمومیت دارویی ناشی از مصرف بیش از حد دارو متفاوت است.1
 

انواع واکنش های دارویی مضر و آسیب رسان (ADRs)

۱- واکنش های نوع A

واکنش های نوع A شامل آندسته از واکنش های دارویی است که از عوارض قابل پیش بینی داروها بوده و به طور معمول در بروشور دارو نیز بیان می شوند و ناشی از ماهیت و خصوصیات خود دارو است. این واکنش ها ممکن است در جمعیت زیادی از افراد تحت درمان دارو مزبور بروز نمایند.

واکنش های نوع A اغلب ملایم بوده و بعد از توقف مصرف دارو برطرف می شوند. بعضی از این واکنش ها عبارتند از: اختلال در عملکرد کبد (در اثر دارو استامینوفن)، تهوع و سردرد (در اثرمتیل گزانتین ها Methyxanthines)، تغییرات نوع و ماهیت باکتری های روده و دستگاه گوارش (در اثر آنتی بیوتیک ها). 
 

۲- واکنش های نوع B

واکنش ها و عوارض غیرقابل پیش بینی و یا سندرم های غیر قابل انتظار که در بعضی از افراد ایجاد می شوند. بعضی از این گونه واکنش ها عبارتند از: وزوز گوش (بعد از مصرف قرص آسپرین)، شوک آنافیلاکسی (در اثر آنتی بیوتیک های بتالاکتام مانند پنی سیلین)، ایجاد کم خونی در افراد مبتلا به بیماری فاویسم بعد از مصرف داروهای آنتی اکسیدان.
 
البته بعضی از مشکلات ناشی از مصرف داروها در اثر میان کنش یک دارو با عوامل دیگر می باشد:

میان کنش نامطلوب دو دارو با هم (تداخل داوریی): مانند تداخل داروی آسپرین با داروهای رقیق کننده خون

میان کنش دارو با مواد غذایی مانند داروهای استاتین (کاهش دهنده چربی های خون) با میوه گریپ فروت

میان کنش دارو با بعضی از مکمل ها مانند داروهای رقیق کننده خون با مکمل جینکو

میان کنش دارو با بعضی از بیماری ها مانند داروی آسپرین با بیماری زخم معده

این میان کنش ها می توانند باعث تغییرات عملکرد دارو شده و یا موجب تشدید عوارض جانبی آن شوند.3

علائم حساسیت دارویی

اولین باری که یک دارو خاص را مصرف می‌کنید، ممکن است علائم حساسیت دارویی را احساس نکنید. چرا که بدن اقدام به تولید آنتی بادی کرده است. در نتیجه بار دومی که دارو را مصرف می‌کنید، سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان عامل مهاجم شناسایی کرده و در نتیجه برای دفاع در برابر آن مواد شیمیایی خاصی را تولید می‌کند.

این علائم شامل:

دانه‌ها یا جوش‌های پوستی و کهیر

خارش

خس‌خس سینه و سایر مشکلات تنفسی

ورم

تهوع

احساس گیجی و سرگیجه

آنافیلاکسی که یک واکنش شدید و ناگهانی مرگبار است و باعث قطع تنفس و شوک می‌شود. واکنش‌های دارویی در این حالت ممکن است همزمان چند اندام و سیستم بدن را درگیر کند. برای مثال فرد به صورت همزمان هم دانه‌های پوستی و هم مشکلات تنفسی را تجربه کند. این واکنش در هر بخشی از بدن می‌تواند ایجاد شود.

بیش‌ترین حساسیت دارویی مربوط به پنی سیلین (penicillin) است‌. حساسیت به پنی سیلین به معنی حساسیت به سایر آنتی بیوتیک‌های مشابه مانند آموکسی سیلین (amoxicillin) نیست، حتی اگر یکبار تست پنی سیلین انجام شود و مشکلی نباشد باید جهت تزریق های بعدی مجددا تست حساسیت انجام شود چرا که ممکن‌است در دوزهای بعدی بدن واکنش نشان دهد.

آنتی بیوتیک‌ های حاوی داروهای سولفا مانند سولفامتوکسازول – تری متوپریم (sulfamethoxazole-trimethoprim) و آزیترومایسین – سولفیسوکسازول (erythromycin-sulfisoxazole) گاهی منجر به بروز آلرژی دارویی می‌شوند. داروهای غیر آنتی بیوتیکی حاوی سولفا بسیار کم خطر هستند.2
 

علت آلرژی و حساسیت دارویی

وقتی سیستم ایمنی بدن اشتباهاً یک دارو را به عنوان یک ماده مضر مانند ویروس یا باکتری شناسایی کند، آلرژی و حساسیت دارویی رخ می دهد. در این مواقع، آنتی بادی مخصوص آن دارو ایجاد می شود. آلرژی ممکن است برای اولین بار با مصرف دارو اتفاق بیفتد، اما گاهی اوقات حساسیت در فرد ایجاد نمی شود تا زمانی که در معرض مکرر دارو قرار گیرد.

دفعه بعد که دارو را مصرف می کنید، این آنتی بادی های خاص دارو را به اصطلاح پرچم گذاری می کنند و حملات مستقیم سیستم ایمنی بدن به آن ماده را انجام می دهند. مواد شیمیایی آزاد شده توسط این فعالیت، باعث ایجاد علائم و نشانه های مرتبط با واکنش آلرژیک می شوند.

با این وجود ممکن است از اولین باری که در معرض دارو قرار داشتید، مطلع نباشید. برخی شواهد نشان می دهند که مقادیر کمی از دارو در مواد غذایی مانند آنتی بیوتیک، ممکن است برای سیستم ایمنی بدن کافی باشد تا بتواند آنتی بادی مناسب برای آلرژی را ایجاد کند.

برخی از واکنش های آلرژیک ممکن است در نتیجه یک روند متفاوتی ایجاد شوند. محققان معتقدند برخی از داروها می توانند مستقیماً به نوع خاصی از سلول های سفید خون که سلول T نامیده می شود، حمل کنند. این رویداد باعث ترشح مواد شیمیایی می شود که می تواند باعث واکنش آلرژیک در اولین بار مصرف دارو شود.1

داروهای شایع عامل ایجاد آلرژی دارویی

پنی سیلین و آنتی بیوتیک های مرتبط با آن (داروهای خانواده بتالاکتام)

آنتی بیوتیک های حاوی سولفانامیدها (داروهای سولفا Sulfa Drugs)

داروهای ضد انعقاد

آسپرین، ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی

داروهای شیمی درمانی.3

عوامل خطر آلرژی و حساسیت دارویی

در حالی که هرکسی می تواند به یک دارو واکنش آلرژیک از خود نشان دهد، اما چند عامل می توانند این خطر را افزایش دهند که شامل موارد زیر هستند:

سابقه آلرژی های دیگری مانند آلرژی غذایی یا تب یونجه

سابقه شخصی یا خانوادگی حساسیت به دارو

افزایش قرار گرفتن در معرض دارو به دلیل دوزهای بالا، استفاده مکرر یا استفاده طولانی مدت

بیماری های خاصی که معمولاً با واکنش های دارویی آلرژیک همراه هستند مانند عفونت با HIV یا ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr).1
 

تشخیص آلرژی دارویی

به طور کلی تشخیص حساسیت و آلرژی به یک دارو نسبتا مشکل می باشد و تشخیص حساسیت به پنی سیلین یکی از موارد رایج و موفق در شناسایی داروی حساسیت زا در فرد بوده است. اما در حال حاضر برای تشخیص آلرژی به داروها باید از روش های پوستی و خونی تشخیص مواد حساسیت زا برای شناسایی آلرژی به انواع داروها استفاده نمود.3
 

درمان حساسیت دارویی یا آلرژی

درمان آلرژی به دسته تقسیم می شود؛

درمان فعلی

درمان دلیل ایجاد آلرژی و ادامه مصرف دارو

قطع دارو

اولین اقدام که توسط پزشک انجام میشود قطع دارد میباشد.
 

آنتی‌هیستامین

برخی پزشکان این دارو را تجویز میکنند زیرا موجب غیر فعال شدن مواد آزاد شده میشود.
 

کورتیکواستروئیدها

این داروها برای برطرف کردن التهاب میشود.
 

آنافیلاکسی

این دارو موجب حفظ فشار خون و دستگاه تنفسی میشود.4
 

پیشگیری از آلرژی و حساسیت دارویی

اگر به آلرژی  و حساسیت دارویی مبتلا هستید، بهترین راه پیشگیری اجتناب از مصرف داروی مشکل ساز است. اقداماتی که می توانید برای محافظت از خود انجام دهید شامل موارد زیر هستند:

مطمئن باشید که حساسیت دارویی تان به طور واضح در پرونده های پزشکی مشخص شده باشد. سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی مانند دندانپزشکان یا هر متخصص پزشکی را در جریان بگذارید.

از یک دستبند هشدار پزشکی استفاده کنید که حساسیت دارویی تان را مشخص می کند. این دستبند می تواند درمان مناسب در موارد اضطراری را تضمین کند.1

پینوشتها
1.www.snapp.doctor
2.www.drdr.ir
3.www.allergycomnet.ir
4.www.drdooghaie.com