مار گزیدگی

مارها در همه جا در خشکی، دریا، جنگل ها، چمنزارها، دریاچه ها و بیابان ها دیده می شوند، بنابر این مار گزیدگی مشکل شایعی می باشد. با وجود شهرت شوم آن ها، مارها تقریباً همیشه از انسان ها می ترسند.

اکثر مارها  فقط در صورت تحریک، ترجیح می دهند به جای فرار، نیش بزنند. مار با جلوگیری از تنفس یا ایجاد ایست قلبی، طعمه خود را خفه می کند.بعضی از مارها با دندان خود طعمه را می گیرند و سپس آن را می بلعند.

زهر مار

مار های سمی با استفاده از غدد بزاقی خود، زهر را تزریق می کنند. هنگام نیش زدن، زهر از غده مربوطه خارج شده و از طریق مجرایی به دندان های نیش های منتقل شده و سرانجام به بدن طعمه تزریق می شود. مارها می توانند میزان سم آزاد شده از دندان خود را تنظیم کنند.1
 

انواع زهر مار

زهر مار ترکیبی از مواد زیادی با اثرات متفاوت است.

به زبان ساده، زهرمار را می توان به 4 دسته تقسیم کرد:

همو توکسین ها. سمومی که باعث خون ریزی داخلی می شوند.

کاردیو توکسین ها. سمومی که مستقیماً روی قلب عمل می کنند.

سیتو توکسین ها. سمومی که باعث آسیب بافت موضعی می شوند.

نورو توکسین ها. سمومی که روی سیستم اعصاب مرکزی تأثیر می گذارند.1

علائم گزش توسط مارهای سمی

بعضی از علائم احتمالی نیش زدگی توسط مار ممکن است شامل هر کدام از موارد زیر باشد:

تورم

تغییر رنگ پوست

افزایش سریع ضربان قلب

مشکل در تنفس

تهوع

استفراغ

عرق کردن

لرزش درد شدید

مهم است که منتظر نمانید که این نشانه ها ظاهر شوند و بعد درمان را شروع کنید.2
 

اقدامات بعد از مار گزیدگی

با امداد تماس بگیرید

برای کمک سریع تماس بگیرید، حتی اگر کسی شما را به بیمارستان میرساند. در صورت امکان، سعی کنید مار را به خوبی توصیف کنید به کارکنان پزشکی به منظور مدیریت مناسب راحت تر آنها و همچنین داروی ضد سم مناسب شما در صورت لزوم.
 

حرکت نکنید و بلند نشوید

تا زمانی که هنوز در نزدیکی مار هستید، سعی نکنید حرکت کنید یا بخزید، زیرا هر حرکتی می تواند زهر را از طریق سیستم بدن شما حرکت دهد. همچنین، قسمت بدن آسیب دیده زیر سطح قلب را نگه دارید تا سرعت پخش زهر کاهش یابد.
 

جواهراتتان را دربیاورید

و همینطور لباس هایتان را دربیاورید و کم کنید ، طلا و جواهر و لباس می تواند باهم به تورم کمک کنند که باعث قطع گردش خون میشود، که بدترین اتفاق است پس بلافاصله هر چیزی را که باعث تنگ شدن و گرفتگی است را دربیاورید.
 

از مکش استفاده نکنید

سعی نکنید سم را با یک دستگاه یا دهان بمکید به سمت بیرون. این باعث می شود که میکروب ها به داخل دهان نفوذ کنند، به بافت آسیب برساند و زخم ایجاد می شود، و به طور کلی، این حرکت کار نمی کند.
 

از شریان بند استفاده نکنید

از شریان بند استفاده نکنید زیرا خطر قطع شدن را افزایش می دهد زیرا گردش خون مسدود می شود. اگر جریان خون در حال بسته شدن باشد، زهر کمتر احتمال دارد رقیق شود.
 

از یخ گذاشتن اجتناب کنید

یخ را روی نیش مار نگذارید، زیرا یخ ممکن است گردش خون را متوقف کند. خوردن خون را با دهان خود (میکروب های دهان ممکن است باعث ایجاد عفونت در زخم نیش شوند)متوقف کنید، زیرا شما نیز ممکن است خود را به زهر مبتلا کنید.

در این مورد، سردی می تواند جریان خون را به بافت ها مهار کند یا باعث یخ زدگی آن شود. هر دو فاجعه ای برای بافت ها ایجاد می کنند و می توانند منجر به قطع عضو شوند. اگر میتوانید زخم را با آب تمیز بشورید، و فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
 

 

تلاش نکنید زخم را ببرید

هرگز این ایده که برای خارج کردن سم مار باید زخم را ببرید عملی نکنید چرا که بسیار خطرناک است.2
 

درمان مارگزیدگی

مهمترین کاری که باید پس از مارگزیدگی انجام دهید، مراجعه فوری به فوریت‌های پزشکی است. پزشک با بررسی و معاینه فرد مصدوم، می‌تواند از روش‌های مختلف برای درمان استفاده کند.

در برخی موارد، مارگزیدگی خطر جانی برای فرد ندارد. میزان خطر مارگزیدگی به محل گزش، سن و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد. در صورتی که مارگزیدگی جدی نباشد، پزشک پس از تمیز کردن محل گزش، واکسن کزاز را به فرد مصدوم تزریق می‌کند. اما چنانچه، وضعیت خطرناک باشد، پزشک ممکن است که از پادزهر استفاده کند.

پادزهر از زهر مار گرفته شده و پس از مارگزیدگی به فرد مصدوم تزریق می‌شود. پادزهر هر چه زودتر به بیمار تزریق شود، اثرگذاری بهتری دارد. 

وضعیت درمان شخص پس از مارگزیدگی بسیار متغیر است. در موارد مارگزیدگی به وسیله مارهای غیر سمی، در صورتی که محل گزش و زخم تمیز و درمان سریع انجام گیرد، وضعیت درمان درمان فرد، بسیار خوب خواهد بود.

در موارد مارگزیدگی به وسیله مارهای سمی نیز در صورتی که فرد فورا پس از گزش به فوریت‌های پزشکی رسانده شود، وضعیت درمان خوب است. با این حال، افراد بالغ با وضعیت سلامتی خوب با مارگزیدگی‌های کم‌عمق، نسبت به کودکان و افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند، وضعیت درمانی بهتری دارند.3
 

روش‌های پیشگیری از مارگزیدگی

از قدیم گفته‌اند پیشگیری بهتر از درمان است. این نکات را بخوانید و در اردو‌ها و گردش‌هایتان آن‌ها را رعایت کنید تا اتفاقی نیفتد:

یک مکان خنک و سایه‌دار مثل یک شکاف سنگی، یک غار یا تورفتگی سنگی، سنگ‌های کنار چشمه‌ها، شاخه‌های سایه‌دار درخت‌ها و… همان‌قدر که برای شما می‌تواند جذاب باشد، برای یک مار هم که در طول روز مجبور به خنک نگه داشتن خود است، جذاب است. پس، قبل از وارد شدن به این مکان‌ها خیلی دقت کنید و با سر و صدا کردن باعث فرار مار از این مکان‌ها شوید.

هنگام راه رفتن بین علف‌های بلند حتما با دقت به زیر پای خود نگاه کنید و از یک چوب دست، عصا، باتوم و… استفاده کنید و با کشیدن آن به زمین و ضربه زدن به سنگ‌ها و یا شاخه‌های جلوی پایتان مار را از ورود خود آگاه کنید تا او شما را غافلگیر نکند.

٨٥ درصد مارگزیدگی‌ها در ناحیه زانو به پایین اتفاق می‌افتد، پس بهتر است از کفش مناسب استفاده کنید و با پوشیدن جوراب‌های ضخیم از پای خود محافظت کنید.

اگر هوس گل چیدن کردید، بدون دقت و بی‌محابا دستتان را زیر سنگ‌های بزرگ و توده‌های علفی فرو نبرید. معمولا این جور جا‌ها محل زندگی مار‌ها است.

بعضی‌ها با دیدن مار وظیفه خود می‌دانند که یا او را بکشند یا بگیرند که این امر خود دلیل اصلی ٥٠درصد از مارگزیدگی‌ها است. پس اگر در طبیعت با مار مواجه شدید سر به سرش نگذارید و خیلی آرام بدون تحریک او عقب‌نشینی کنید.

سر و صدا باعث می‌شود مار‌ها از جلوی راهتان کنار بروند. پس، از سوت زدن و آواز خواندن دریغ نکنید!

هیچ وقت کوله پشتی خود را با در باز بر روی زمین رها نکنید.

لباس‌های خود را برای مدت طولانی بر روی زمین رها نکنید. اگر کفشتان را درآورده‌اید، هنگام دوباره پوشیدن آن دقت کنید که چیزی توی آن نرفته باشد.

اگر چادر زده‌اید، همیشه در آن را بسته نگه دارید و شب‌ها وسایل و مخصوصا کفش‌های خود را به داخل چادر بیاورید. اگر هم به هر دلیلی ناچار به بیرون گذاشتن برخی لوازم از جمله کفش‌های خود شدید، حتما آن‌ها را داخل یک کیسه غیر قابل نفوذ قرار دهید. به علاوه ریختن تنباکوی خیس شده به دور چادر سبب دور شدن مار‌ها از آن می‌شود.

اول خوب نگاه کنید، بعدا بپرید! هیچ وقت به جایی که آن را نمی‌بینید (پشت یک سنگ، یک توده علفی و…) نپرید. از کجا می‌دانید، شاید کنار یک افعی فرود بیایید!

هرگز به یک مار حتی اگر مرده به نظر برسد، دست نزنید.

اگر در فاصله بسیار نزدیک (یکی دو قدم) با مار بودید و دیدید که حالت دفاعی به خود گرفته، خونسردی خود را حفظ و سعی کنید بدون این که برگردید، با برداشتن چند قدم به عقب خیلی آرام از آن دور شوید.

اگر متوجه وجود مار در نزدیکی کسی شدید، بدون این که هول شوید و بترسانیدش، با صدای بلند او را راهنمایی کنید تا از منطقه خطر دور شود.

این فکر که مار‌های کوچک خطری ندارند، کاملا نادرست است. شاید یک بچه افعی رو به رویتان باشد و خودتان خبر نداشته باشید. بد نیست بدانید مار جعفری که از سمی‌ترین انواع افعی‌های ایران به حساب می‌آید، ماری بسیار زیبا، کوچک، ظریف و با قطری کم است. با تاریک شدن هوا مار‌ها هم برای شکار از لانه‌شان بیرون می‌آیند. پس اگر در شب قصد پیاده‌روی دارید از چراغ استفاده و جلوی پای خود را به دقت نگاه کنید.

صبح زود مار‌ها از سرمای دم صبح بی‌حال می‌شوند و برای گرم شدن خود را به مکان‌هایی که آفتابگیر است می‌کشانند. پس مراقب چنین مکان‌هایی باشید.4

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.namnak.com
3.www.drdr.ir
4.www.yjc.ir