کم ‌خونی در نوزادان چیست و چه عواملی باعث بروز این مشکل می‌شود؟

کم‌خونی شرایطی است که در آن، بدن نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز (RBCs) تولید نمی‌کند؛ این روند منجر به گردش ضعیف اکسیژن در بدن کودک می‌شود.

در نتیجه، بدن نوزادان مبتلا به کم‌خونی روند رشد سالمی نداشته و به دلیل نقص عملکرد سلول‌های فاقد اکسیژن‌، نمی‌تواند به نقاط عطف رشد برسد. شایع‌ترین علل بروز کم‌خونی در نوزادان به شرح زیر می‌باشند:
 

تخریب گلبول‌های قرمز خون نوزادان

لازم است بدانید که اختلالات ژنتیکی مانند بیماری سلول‌های داسی-شکل باعث می‌شود تا سیستم ایمنی بدن نوزاد، سلول‌های خون سالم را نیز از بین ببرد، تعداد گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه، سطح اکسیژن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از بین رفتن این گلبول‌ها در بدن کودک منجر به بروز کم‌خونی می‌شود که به آن آنمی همولیتیک نیز گفته می‌شود.
 

از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون نوزاد

از دست دادن خون ناشی از زخم یا خونریزی داخلی به دلیل آسیب‌دیدگی بدن نوزاد نیز منجر به از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون او می‌شود. خونریزی مکرر بینی یا بیماری التهابی روده که با اسهال خونی همراه است، باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون در بدن نوزادان شده و کم‌خونی را به دنبال خواهد داشت.
 

تولید میزان کمی از گلبول‌های قرمز در خون نوزادان

به دلیل شرایطی به نام آنمی آپلاستیک، مغز استخوان نوزاد به اندازه کافی گلبول‌های قرمز را برای رفع نیازهای اکسیژن سلول‌های بدن تولید نمی‌کند.

این وضعیت می‌تواند در نتیجه مصرف انواع داروها، عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی یا انواع خاصی از سرطان‌ها مانند خون یا استخوان رخ دهد. لازم است بدانید که کم‌خونی ناشی از فقر آهن از جمله مهم‌ترین علل بروز آنمی آپلاستیک در بدن کودکان است.1
 

علائم فقر آهن در نوزادان و کودکان چیست ؟

نوزادان مبتلا به فقر آهن علائم زیر را از خود نشان می دهند :
 

پوست و ناخن های رنگ پریده یکی از علائم اولیه فقر آهن در نوزادان است

پوست رنگ پریده معمولا در اطراف چشم ها و گوشه های ناخن قابل مشاهده می باشد . لب ها نیز در این شرایط، کمی سفید می شوند.
 

نوزادانی که خسته و ضعیف به نظر می رسند ، احتمالا به سرگیجه هم دچار می شوند

خستگی سریع و زیاد می تواند با فعالیت کم بدنی خودش را نشان دهد .

 کمبود هیجان در بازی و دیگر فعالیت های روزانه در نوزادان و کلافگی و غر زدن نیز نشانه فقر آهن است .

 مشکلاتی در تنفس نیز از علائم فقر آهن است .

 نوزادان با فقر آهن در اطراف دست و پای خود ورم دارند .

 این نوزادان یک نوع کمبود اشتهایی را به صورت مداوم از خود نشان می دهند و در برابر غذا خوردن مقاومت می کنند .

 پیکا وضعیتی است که در آن نوزادان علاقمند به خوردن مواد غیر غذایی مثل خاک ، گچ، رس، یخ، کاغذ و … می باشند . این مورد یکی از علائم نشان دهنده کمبود مواد مغذی در بدن است و برای نوزادان خطرناک است زیرا ممکن است که یک ماده سمی را وارد بدن خود کنند .

 وجود مشکلاتی در پمپاژ خون قلب که روز به روز بیشتر می شود و ضربان نامنظم قلب را در پی دارد .

 سطح پایین هموگلوبین که باعث می شود سلول های خونی، اکسیژن کمتری را برای رشد دریافت کنند و در نتیجه نوزاد با فقر آهن قد و وزن کم تری در مقایسه با نوزادان همسن خودش دارد.2
 

کودک من به چه مقدار آهن نیاز دارد؟

آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که چرا بسیاری از غلات صبحانه با آهن غنی می‌شوند؟ آهن یک ماده‌ی مغذی بسیار مهم برای کودک در حال‌ رشد است. ممکن است دریافت آهن کافی از غذاهای جامد برای یک کودک بدغذا و بهانه‌گیر مشکل باشد. مقدار آهن موردنیاز روزانه برحسب سن کودک، متفاوت است:

کودکان ۱ تا ۳ سال: ۷ میلی‌گرم در روز؛

کودکان ۴ تا ۸ سال: ۱۰ میلی‌گرم در روز؛

کودکان ۹ تا ۱۳ سال: ۸ میلی‌گرم در روز؛

دختران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۵ میلی‌گرم در روز؛

پسران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۱ میلی‌گرم در روز.

نوزادانی که با وزن پایین متولد شده‌اند و همچنین نوزادان نارس معمولا نسبت‌به نوزادان دارای وزن طبیعی به آهن بیشتری نیاز دارند.3
 

چگونه کم‌خونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادان تشخیص داده می‌شود؟

به یاد داشته باشید که کم‌خونی ناشی از فقر آهن در نوزادان از طریق برخی آزمایش‌های پزشکی قابل تشخیص است که رایج‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:

آزمایش گلبولهای قرمز

برای این منظور، قطره خون بیمار زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ تعداد کم گلبول‌های قرمز در نمونه خون حاکی از کم‌خونی نوزاد است. همچنین، در این آزمایش، انواع گلبول‌های قرمز موجود در نمونه خون کودک (جوان و پیر) محاسبه می‌شود تا روند تولید طبیعی آن‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد.

علاوه بر این موارد، آزمایش هماتوکریت برای تعیین درصد پلاسمای خون بیمار انجام می‌شود. برخی از پزشکان متخصص اطفال نیز ممکن است آزمایش مدفوع را انجام دهد تا از بین رفتن میکروسکوپی گلبول‌های قرمز را در مدفوع کودک بررسی نمایند.
 

آزمایش آهن

برای این منظور، نمونه‌ای از خون کودک جهت بررسی میزان هموگلوبین، آهن و میزان ترکیبات آن‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرد. آزمایش فریتین (پروتئینی که آهن را ذخیره می‌کند) نیز در مورد برخی از بیماران انجام می‌شود.

اگر نتیجه آزمایش کم‌خونی ناشی از فقر آهن در بدن نوزادی مثبت باشد، پزشک معالج گزینه‌های درمانی مناسبی را پیشنهاد می‌کند.1
 

کودک من برای دریافت آهن باید چه مواد غذایی مصرف کند؟

دادن مواد غذایی غنی از آهن به‌همراه غذاهای سرشار از ویتامین C به کودک‌تان می‌تواند احتمال ابتلا به کمبود آهن را کاهش دهد. کودکان نباید فقط با شیر گاو تغذیه شوند، چون شیر گاو فاقد آهن است.
 

۱. گوشت‌های بدون چربی

گوشت و ماکیان، منابع خوبی از آهن هستند، چون مقدار زیادی آهن هِم دارند. گوشت گاو، گوشت اندام‌ها و به‌خصوص جگر دارای مقدار زیادی آهن هستند. مرغ تیره و گوشت بوقلمون نیز غنی از آهن هستند.

سعی کنید با گوشت بدون چربیِ نرم و کاملا پخته برای کودک‌تان یک خوراک یا کاسرول درست کنید. حتما قسمت‌های چرب گوشت را جدا کنید، چون آهن بسیار کمی در قسمت‌های چرب وجود دارد. اسپاگتی با سس گوجه و گوشت نیز یک غذای سرشار از آهن است.
 

۲. غلات صبحانه‌ی غنی‌شده (خشک و فوری)

غلات غنی‌شده و کم‌شکر مانند بلغور جو دوسر، یکی از بهترین راه‌هایی هستند که به شما اطمینان می‌دهند کودک‌تان آهن کافی دریافت می‌کند. یک وعده بلغور جو دوسر و غلات غنی‌شده با آهن معمولا ۱۰۰ درصد از آهن موردنیاز روزانه را تأمین می‌کنند، آن هم فقط در یک وعده.

مقدار دقیق آهن موجود در آنها متفاوت است، بنابراین حتما برچسب محصول را بررسی کنید. غلات خشک مانند Cheerios نیز معمولا غنی‌شده هستند.

چندبار در هفته برای صبحانه به کودک‌تان بلغور جو دوسر یا غلات صبحانه‌ی غنی‌شده که رویش مقداری زغال‌اخته و توت‌فرنگی ریخته‌اید – آنها حاوی ویتامین C هستند و به جذب بهتر آهن کمک می‌کنند – بدهید.
 

۳. حبوبات

اگر به‌دنبال یک رژیم غذایی گیاه‌خواری هستید یا کودک‌تان از گوشت خوشش نمی‌آید، حتما در رژیم غذایی‌اش از حبوبات استفاده کنید.

به‌عنوان مثال لوبیای سویا، لوبیای لیما، لوبیای قرمز و عدس، سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری از جمله آهن هستند.

نصف فنجان لوبیای سفید حدود ۴ میلی‌گرم آهن دارد، درحالی‌که نصف فنجان عدس دارای ۳ میلی‌گرم آهن است.

مقداری عدس پخته را له کنید تا به‌شکل پوره درآید یا یک سوپ یا خوراک لوبیای کم‌ادویه درست کنید.

سعی کنید مقداری برنج غنی‌شده نیز به‌همراه لوبیا پوره کنید تا یک وعده‌ی غذایی با پروتئین کامل و آهن زیاد داشته باشید.

همچنین می‌توانید برای ناهار به کودک‌تان مقداری لوبیای پخته با یک تکه نان گندم کامل بدهید.

پوره‌ی سیب‌زمینی شیرین در کنار این غذا، مقداری ویتامین C نیز به آن اضافه می‌کند و موجب جذب بهتر آهن می‌شود.

نخود که به لوبیای گاربانزو نیز معروف است، از حبوبات دیگری است که آهن زیادی دارد و یک میان‌وعده‌ی عالی برای کودکان و بزرگسالان است.

می‌توانید نخود را بپزید، له کنید و با آن هوموس درست کنید. این میان‌وعده‌ای بسیار مغذی و غنی از آهن است.
 

۴. اسفناج

سبزیجات برگ‌دار سبز تیره مانند کلم کِیل، بروکلی و اسفناج جزو بهترین گزینه‌های گیاهی برای دریافت آهن هستند. اسفناج را بپزید، آن را در آبکش بریزید تا آب اضافی‌اش خارج شود و به کودک‌تان بدهید.

نصف فنجان از آن حدود ۳ میلی‌گرم آهن دارد. همچنین می‌توانید به ماکارونی و پنیر (mac and cheese) یا تخم‌مرغ نیمروی کودک‌تان مقداری سبزیجات خردشده اضافه کنید.

برای افزایش میزان آهن مصرفی کودک‌تان به املت یا تخم‌مرغ نیمروی او انواع لوبیا و سایر سبزیجات را اضافه کنید. تخم‌مرغ‌ها نیز منبع خوبی از آهن هستند.

۵. کشمش و سایر میوه‌های خشک‌شده

بچه‌ها عاشق خوردن کشمش به‌عنوان میان‌وعده هستند. خبر خوب این است که این میوه‌ی خشک می‌تواند میزان آهن مصرفی کودک‌تان را افزایش دهد و درعین‌حال به پیشگیری از یبوست کمک کند. یک‌چهارم فنجان کشمش حدود ۱ میلی‌گرم آهن دارد.
 

۶. دانه‌های کدوتنبل

نصف فنجان دانه‌ی کدوتنبل حاوی تقریبا ۶ میلی‌گرم آهن است. با ترکیب کشمش، آلو، زردآلوی خشک‌شده، دانه‌های کدوتنبل و دانه‌های آفتابگردان برای خودتان یک trail mix (مخلوطی از آجیل، دانه‌ها، غلات و میوه‌های خشک که به‌عنوان میان‌وعده مصرف می‌شود) درست کنید.

به‌یاد داشته باشید که کشمش‌ها و دانه‌ها ممکن است در کودکان کوچک باعث ایجاد خفگی شوند. این مواد غذایی را پوره یا به تکه‌های‌ کوچک خرد کنید و هنگامی‌که کودک‌تان در حال خوردن آنهاست، مراقبش باشید.
 

۷. کره‌ی بادام‌زمینی و مربا

بچه‌ها عاشق ساندویچ کره‌ی بادام‌زمینی و مربا هستند. استفاده از نان گندم کامل غنی‌شده در این ساندویچ می‌تواند به کودک‌تان کمک کند که آهن موردنیاز روزانه‌اش را به‌آسانی دریافت کند. کره‌ی بادام‌زمینی پخته‌شده در داخل کوکی با آرد غنی‌شده یا بلغور جو دوسر نیز یک خوردنی خوشمزه و سرشار از آهن است.
 

۸. آب آلو

آب آلو از معدود آب‌میوه‌های سرشار از آهن است. هر فنجان آب آلو حدود ۳ میلی‌گرم آهن دارد. این آب‌میوه که برای یبوست نیز مفید است، می‌تواند به کودک‌تان کمک کند که مقدار کافی از آهن موردنیاز روزانه‌اش را دریافت کند. به‌علت میزان زیاد قند موجود در آب‌میوه‌ها مصرف آنها باید به ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلی‌لیتر در روز محدود شود.
 

۹. ماهی تن

ماهی تن کنسروی (ماهی هوور)، یک ماده‌ی غذایی کم‌کالری و کم‌چربی برای اضافه‌کردن به رژیم غذایی کودک‌تان است که حاوی آهن و سایر مواد مغذی مهم مانند اسیدهای چرب امگا ۳ نیز هستند.

برای افزایش آهن مصرفی کودک‌تان، ماهی تن خردشده را با سبزیجات پوره‌شده مخلوط کنید اما اگر آلرژی به غذاهای دریایی در خانواده‌ی شما ارثی است، از این کار اجتناب کنید.

۱۰. سیب‌زمینی با پوست

هنگام درست کردن سیب‌زمینی سرخ‌کرده یا سیب‌زمینی پخته برای کودک‌تان، پوست سیب‌زمینی را جدا نکنید. اکثر مواد مغذی سیب‌زمینی در پوستش وجود دارد، از جمله آهن موجود در آن که پنج برابر آهن موجود در بقیه‌ی سیب‌زمینی است. همچنین سیب‌زمینی منبعی عالی از ویتامین C نیز هست.3

پینوشتها
1.www.mamanam.com
2.www.namnak.com
3.www.chetor.com