اختلال‌های گفتاری علائمی را دربر می‌گیرد که باعث می‌شود فرد بزرگسال در برقراری ارتباط کلامی با مشکل روبرو شود. اکثر این مشکلات از غیرطبیعی بودن کنترل، هماهنگی یا قدرت ماهیچه‌های حنجره یا جعبه صدا در اثر ابتلا به بیماری‌های مغز و اعصابناشی می‌شود. لکنت زبان، نامفهوم و جویده جویده شدن، سریع یا آهسته شدن گفتار یا خشن شدن صدا مثال‌هایی از اختلال‌های تکلم است. بیمار بسته به علت اصلی بروز اختلال‌های گفتاری علائم دیگری چون جاری شدن آب از دهان، ضعف ماهیچه‌های صورت، دشواری در به یاد آوردن کلمات، نقص‌های زبان بیانی و انقباض ناگهانی ماهیچه‌های صوتی را تجربه می‌کند.

گونه‌های رایج اختلال‌ گفتاری

اختلال‌ها و مشکلات‌ گفتاری گونه‌های متفاوتی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارت است از:

• زبان پریشی: ناتوانی در بیان یا درک زبان
• نارساگویی عضوی یا دیزارتری: جوید جویده یا بریده صحبت کردن
• آواپریشی یا دیسفونی اسپاسم گونه: این مشکل باعث خشن و بد صدا شدن و قطع صدا می‌شود.
• اختلال‌های صوتی: تغییر در صدا و شل شدن گفتار پی‌آمد هر عاملی است که عملکرد یا شکل تارهای صوتی را تغییر دهد.

علل اختلال‌های گفتاری

علل متفاوتی برای بروز گونه‌های مختلف اختلال‌های گفتاری وجود دارد که بعضی از آن‌ها به شرح زیر است:

• سکته مغزی
• ضربه مغزی
• اختلال‌های حرکتی یا عصبی دژنراتیو مانند بیماری پارکینسون، ام اس
• آسیب دیدگی‌ها یا بیماری‌های درگیر کننده تارهای صوتی
• زوال عقل (دمانس)
• اوتیسم در کودکان

اختلال گفتاری با توجه به علت بروز و نوع آن به طور ناگهانی یا به تدریج بروز می‌یابد.

اختلال گفتار

افراد دچار مشکل در به یاد آوردن کلمات یا تلفظ صحیح آن‌ها از مشکل زبان پریشی رنج می‌برند که یکی از علائم آسیب مغزی ناشی از عارضه‌هایی مانند سکته مغزی است. دیگر علل احتمالی زبان پریشی به شرح زیر است:

• ضربه دیدن سر
• تومور مغزی
• عارضه‌های شناختی دژنراتیو مانند آلزایمر

اختلال تکلم

نارساگویی عضوی یا دیزارتری زمانی بروز می‌یابد که بیمار نتواند ماهیچه‌های لب‌ها، زبان، تارهای صوتی یا دیافراگم را به راحتی حرکت دهد. این مشکل ممکن است نتیجه عارضه‌های دژنراتیو حرکتی و عضلانی مانند ام اس، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی یا پارکینسون باشد.

از دیگر علل احتمالی این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی
• ضربه دیدن سر و ضربه مغزی
• تومور مغزی
• بیماری لایم
• فلج مغزی مانند فلج بل

اسپاسم صوتی

آواپریشی یا دیسفونی اسپاسم گونه به حرکت‌های غیرارادی تارهای صوتی در زمان تکلم گفته می‌شود. این عارضه از عملکرد غیرطبیعی مغز نشأت می‌گیرد، هر چند علت دقیق آن مشخص نیست.

اختلال‌های صوتی

تارهای صوتی و توانایی در صحبت کردن در اثر فعالیت‌های مختلف، آسیب‌دیدگی‌ها و عارضه‌هایی از قبیل موارد زیر آسیب می‌بیند و مختل می‌شود:

• سرطان گلو
• پولیپ، ندول یا گره یا دیگر توده‌ها و زائده‌های روی تارهای صوتی
• بلع داروهایی مانند کافئین، ضدافسردگی‌ها یا آمفتامین‌ها
• استفاده نادرست یا طولانی‌مدت باعث خشن شدن و گرفتگی صدا می‌شود. 2

علائم اختلال تکلم

بسته به علت اختلال تکلم، ممکن است چند نشانه وجود داشته باشد. علائم عمده عبارت‌اند از:

• تکرار صداها که اغلب در فردی که لکنت دارد دیده می‌شود
• اضافه کردن صداهای اضافی و کلمات
• واژه‌های طولانی‌تر
• در حالی که صحبت می‌کند، حرکات تند و خشن را انجام می‌دهد که معمولاً شامل حرکات سر است
• فرد چندین بار در حال حرف زدن، چشمک می‌زند
• سرخوردگی قابل مشاهده در هنگام تلاش برای برقراری ارتباط
• مکالمه‌های مکرر
• صدای تکان خوردن هنگام صحبت کردن
• خفگی، یا صحبت کردن با صدای تند و تلخ

تشخیص اختلالات تکلم

بسیاری از آزمایش‌ها برای تشخیص اختلالات تکلم در دسترس هستند. از جمله:

معاینه غربالگری مفصل دنور (DASE): یک سیستم تست معمول برای تشخیص اختلالات مفصل است. این آزمون وضوح تلفظ را در کودکان بین ۲ تا ۷ ساله ارزیابی می‌کند. این آزمون پنج دقیقه‌ای از تمرین‌های مختلف برای ارزیابی گفتار کودک استفاده می‌کند.

مقیاس‌های اولیه زبان در مقیاس ۲: این تست که توسط پزشک جراحی Neurodevelopmental جیمز کاپلان ایجاد شده، تعیین کننده رشد زبان کودک است. این آزمون به سرعت می‌تواند اختلالات تکلم و یا تأخیر در زبان باز کردن را شناسایی کند.

آزمون واژگان تصویر Peabody: این آزمون واژگان و توانایی صحبت کردن فرد را اندازه‌گیری می‌کند. شخص به کلمات مختلف گوش می‌دهد و تصاویری را که کلمات را توصیف می‌کنند انتخاب می‌کنند. افرادی که دارای معلولیت فکری شدید هستند و کسانی که کور هستند قادر به انجام این ارزیابی نخواهند بود. تست واژگان تصویر Peabody بارها از زمان انتشار اولین نسخه آن در سال ۱۹۵۹ تجدیدنظر شده است. 1

روش های درمان

گفتاردرمانی موثرترین روش درمان اختلالت تکلم است که با مراجعه به مرکز گفتاردرمانی رشد در اصفهان می توانید از آن بهره مند شوید.

این اختلال در موارد خفیف اغلب بطور خودبخودی برطرف می شود اما در صورتی که مشکل بیمار طی چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا نکند گفتاردرمانی می تواند به درمان مشکلات بیمار کمک کند.

برای انتخاب روش مناسب درمان ابتدا باید باید عامل زمینه ای شناخته شود تا بر اساس آن درمان مناسب برای بیمار اتخاذ شود.

گفتاردرمانگر از طریق تمریناتی که برای تقویت عضلات صورت و گلو به کار می‌روند می تواند به بهبود مشکلات گفتاری بیمار کمک کند.

تمرینات تقویت عضلات و تنفس کنترل شده کمک می‌کند تا صدای کلمات بهبود یابد.

شایع ترین مشکلات گفتاری

• لکنت زبان

شایع ترین اختلال گفتاری است که امکان بروز آن در هر سن و جنسی وجود دارد.

• آپراکسی گفتاری

نوعی اختلال تکلم است که به دلیل آسیب قسمت هایی از مغز که نقش اصلی را در گفتار دارند رخ می دهد.

• دیس آرتریا
• آفازی
• لالی انتخابی
• عدم قدرت تکلم
• تأخیر گفتاری
• و … 3

پیشگیری از اختلال‌های گفتاری بزرگسالان

پیشگیری از بعضی از گونه‌ها و علل اختلال‌های گفتاری غیرممکن است. اما با رعایت اقدام‌های پیشگیرانه زیر می‌توان احتمال بروز شماری از اختلال‌های گفتاری را کاهش داد:

• خودداری از استفاده اشتباه از صدا برای مثال داد زدن یا فشار وارد کردن به تارهای صوتی
• کاهش احتمال ابتلا به سرطان گلو از طریق سیگار نکشیدن یا کمتر در معرض دود دخانیات قرار گرفتن
• کاهش احتمال ضربه مغزی از طریق به سر گذاشتن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه‌سواری، استفاده از محافظ‌های سر هنگام شرکت در ورزش‌های تماسی و بستن کمربند ایمنی در وسایل نقلیه موتوری
• کاهش احتمال سکته مغزی از طریق ورزش منظم، رعایت رژیم غذایی متعادل و نگه داشتن فشار خون و کلسترول در سطح سالم و بی‌خطر 2

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.omidneurology.ir
3.www.roshdslp.com