سندروم دم اسبی چیست؟

شاید برای شما و اطرافیان شما بارها و بارها اتفاق افتاده که دچار کمر درد جزئی شده باشید، اما بدون نیاز به بستری شدن و انجام عملیات های جراحی به مرور زمان بهبودی خود را پیدا کرده اید، اما همین کمردرد در برخی مواقع استثنایی بسیار دردناک و غیرقابل تحمل می شود که فرد را به بیمارستان می کشاند. 

بیماری سندروم دم اسبی نیز نوعی از کمردردهای شدید می باشد که تمامی نخاع و عصب های موجود در قسمت تحتانی بدن را درگیر درد میکند. بیماری سندروم دم اسبی یا همان کودا  اکوینا (cauda equina) یک بیماری حسی و حرکتی است که سبب فشرده شدن عصب های موجود در قسمت های انتهایی ستون فقرات شده و در نتیجه اختلال حسی و حرکتی و یا حتی فلجی و بی اختیاری را برای بیمار به دنبال خواهد داشت. علت نامگذاری این سندروم به نام سندروم دم اسبی این است که عصب های موجود در قسمت تحتانی ستون فقرات حالتی مانند دم اسب را تشکیل داده اند.1
 

علل وقوع سندروم دم اسبی

سندروم ‏CES‏ اغلب از بر آمدگی یا فتق شدید دیسکی در ناحیه کمر ناشی می شود. فشار و کشیدگی بیش از حد یا آسیب ‏شدید ممکن است باعث فتق دیسک بین مهره ای شود. با این حال، با گذشت سن، مواد تشکیل دهنده دیسک به طور طبیعی ‏رو به انحطاط می گذارند و رباط هایی که آن را در جای خود نگه می دارند شروع به ضعیف شدن می کنند. با پیشروی این ‏انحطاط، حتی کشیدگی عضلانی نسبتاً جزئی نیز می تواند باعث بیرون زدگی دیسک شود.
‏
سایر علل بالقوه وقوع سندروم ‏CES‏ عبارتند از:‏
‏
‏ ضایعه نخاعی و تومور

‏ عفونت های نخاعی و یا التهاب

‏ تنگی مجرای نخاعی کمر

‏ آسیب های شدید در ناحیه کمر (شلیک گلوله، سقوط، تصادفات اتومبیلی)

‏ ناهنجاری های تولد

‏ ناهنجاری های شریانی ستون فقرات (‏AVM‏)

‏ خونریزی نخاعی (ساب آراکنوئید، ساب دورال و اپی دورال)

‏ عوارض بعد از عمل جراحی ستون فقرات

‏ بی حسی نخاعی.2

علائم سندروم دم اسبی

بروز علائم سندروم دم اسبی می تواند زمان زیادی ببرد و شدت آن متفاوت است. این امر، تشخیص را دشوار می کند.

در اغلب موارد، مثانه و پاها، اولین نقاطی هستند که تحت تاثیر سندروم دم اسبی قرار می گیرند.

برای مثال، ممکن است فرد در نگه داشتن یا رها کردن ادرار دچار مشکل شود (بی اختیاری).

سندروم دم اسبی می تواند باعث درد یا از دست دادن احساس در بخش های فوقانی پا، کفل ها و پاشنه پا شود.

تغییرات در “ناحیه زین اسبی” یا بخش هایی از پاها و کفل ها که در هنگام اسب سواری در تماس با زین اسب قرار می گیرند، بیش از همه مشهود است.

این علائم می توانند شدید باشند و در صورت عدم درمان با گذشت زمان بدتر شوند.

سایر علائمی که ممکن است نشان دهنده سندروم دم اسبی باشند، عبارت اند از:

درد شدید در بخش تحتانی کمر

ضعف، درد یا از دست دادن احساس در یک یا هر دو پا

بی اختیاری مدفوع

از دست دادن رفلاکس ها در اندام های تحتانی

اختلال جنسی

در صورت تجربه هر یک از این علائم باید به پزشک مراجعه شود.3
 

نحوه تشخیص سندروم دم اسبی

هنگام مراجعه به پزشک لازم است سابقه پزشکی فرد در اختیار پزشک قرار گیرد. اگر والدین یا اقوام نزدیک نیز دچار مشکلات کمر بوده اند، لازم است با پزشک در میان گذاشته شود.

باید لیستی از تمام علائم، شامل زمان شروع و شدت آن ها نیز در اختیار پزشک قرار داده شود.

در طول جلسه، پزشک یک معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد داد تا پایداری، استقامت، هم ترازی و رفلاکس پاها را تست کند.

احتمالا از فرد خواسته می شود تا:

بنشیند

بایستد

رو پاشنه ها و نوک انگشتان پا راه برود

پاهای خود را در حالت درازکش بالا بیاورد

به جلو، عقب و اطراف خم شود

بر اساس علائم، گاهی پزشک، عضلات مقعدی را نیز از نظر حجم و بی حسی بررسی می کند.

ممکن است اسکن MRI نیز از کمر فرد تهیه شود. MRI از میدان های مغناطیسی برای کمک به ایجاد تصاویر از ریشه های عصبی نخاع و بافت اطراف نخاع استفاده می کند.

گاهی پزشک، انجام تست تصویربرداری میلوگرام را نیز پیشنهاد می کند. در این تست، یک رنگ مخصوص به درون بافت اطراف نخاع تزریق می شود.

یک تست اشعه ایکس مخصوص نیز برای نشان دادن هرگونه مشکل در نخاع یا اعصاب در اثر فتق دیسک، تومور یا مشکلات دیگر گرفته می شود.3

درمان سندروم دم اسبی

پس از تشخیص ‏CES‏ و دلایل بروز آن، جراحی فوری معمولا روش درمانی انتخابی است و هدف از آن از برگرداندن علائم ‏اختلال عملکرد عصبی است. سندروم ‏CES‏ در صورت عدم درمان، می تواند به فلج دائمی و بی اختیاری منجر شود.
‏
کسانی که تجربه هر کدام از علائم هشداری را دارند بلافاصله باید در اسرع وقت با یک جراح مغز و اعصاب مشورت کنند. عمل ‏جراحی فوری بهترین درمان برای بیماران مبتلا به ‏CES‏ است. درمان بیماران ظرف ۴۸ ساعت پس از شروع سندرم، مزیت ‏قابل توجهی در بهبود عملکرد حسی و حرکتی و همچنین عملکرد ادراری و رکتال (روده ای) فراهم می آورد. اما حتی ‏بیمارانی که پس از این بازه زمانی ایده آل ۴۸ ساعته نیز تحت عمل جراحی قرار می گیرند ممکن است بهبودی قابل توجهی ‏را تجربه کنند.‏
‏
اگر چه ممکن است بهبود کوتاه مدت عملکرد مثانه در مقایسه با برگشت علائم نقص حرکتی اندام های تحتانی به طول ‏انجامد، با این حال عملکرد آن ممکن است سال ها پس از عمل ادامه یابد. بعد از عمل جراحی، دارو درمانی همراه با استفاده ‏متناوب از سوند می تواند منجر به بهبود آرام اما مداوم مثانه و عملکرد روده شود.‏2
 

چگونه می توان از سندروم دم اسبی پیشگیری کرد؟

از آنجایی که بیماری سندروم دم اسبی علاوه بر اینکه سلامت فرد تحت تاثیر قرار می دهد، تاثیر زیادی نیز بر روح و روان او خواهد داشت. اگر این بیماری مزمن باشد مسلماً در روابط اجتماعی و کاری او تاثیر گذار خواهد بود چراکه بی اختیاری مثانه و روده امری بسیار شرم آور است که در صورت وقوع تاثیر بسیار بدی بر اعتماد به نفس و اجتماعی فرد بیمار خواهد داشت. بنابراین تا جای ممکن باید از وقوع بیماری سندروم دم اسبی جلوگیری کرد.

یکی از این روشها جلوگیری از وارد آمدن فشار و ضربه سنگین به ستون فقرات می باشد، یعنی باید تا جای ممکن از برداشتن وسایل سنگین خودداری کنیم و انجام ورزش های سخت و خطرناک که به سلامت فرد آسیب وارد می کند اجتناب کنیم.

انجام مداوم ورزش و پیاده روی، تاثیر زیادی در جوان ماندن و تقویت مهره های ستون فقرات خواهد داشت. مراجعه به یک پزشک فیزیوتراپی و درخواست مشاوره کمک شایانی به پیشگیری از وقوع بیماری سندروم دم اسبی خواهد کرد.1

پینوشتها
1.www.doctorbaghban.com
2.www.dr-daneshpajooh.com
3.www.yadmanteb.com