حس چشایی چگونه کار می کند؟

حس چشایی یک واکنش شیمیایی دو فازی است که هم دهان و هم گلو و هم بینی ما را شامل می شود.

ما با حدود 10000 پرز چشایی به دنیا می آییم که بر روی زبان، سقف دهان و همچنین گلوی ما قرار دارند. بزاق نقش مهمی در انتقال مزه ایفا می کند.

هر پرز چشایی حدود 10 تا 50 سلول مسئول چشیدن دارد و همانطور که گفته شد هر 7 تا 10 روز دوباره جایگزین می شود. ما به طور طبیعی این پرز ها را حدود 50 تا 60 سالگی از دست می دهیم.

حس چشایی با بوها یا رایحه های اطرافمان شروع می شود که اعصاب را در ناحیه کوچکی که در بینی قرار دارد تحریک می کند.

بوی شیرین، ترش و یا دیگر بوها مغز را تحریک می کند و طعم واقعی غذایی که می خوریم را تحت تاثیر قرار می دهد با این حال، عموما باور دارند مزه ترکیبی از مزه (چشایی) و بو (بویایی) است . حس کلی طعم ناشی از ترکیب حس چشایی و بویایی و نیز واکنش دیگری به معنای ماده شیمیایی معمولی است.

حس شیمیایی مشترک می تواند بر روی سطوح دهان، گلو، بینی و چشم توسط عصب سه شاخه ایجاد شود.

در حالی که این سیستم درد طبیعی و گیرنده حرارتی است که برای کمک به حفاظت از بدن ساخته می شود، آن هم چنین نقشی در فراهم کردن حس چشایی یا قوی مثل:فلفل چیلی یا طعم خنک نعناع دارد.

در حالی که زبان و بینی ما احساسات چشایی خاصی را به مغز می فرستند، حس شیمیایی رایج در واقع حس چشایی نیست، اما هنوز کیفیتی را فراهم می کند که تجربه کلی ما را با چشیدن غذاها تحت تاثیر قرار می دهد.
 

باورهایی درباره حس چشایی

زمانی این باور وجود داشت که مناطق خاصی از زبان دارای احساس چشایی برای احساسات فردی هستند.

دیگر باور ندارد که این امر صحت داشته باشد زیرا اعصاب مسئول طعم های خاص در تمام مناطق زبان پخش می شوند.

در حالی که 5 مزه خاص وجود دارد، تنها 3 عصب خاص کشف شده است، بنابراین باور بر این است که ترکیبات فعال کننده برای ذائقه که ما درک می کنیم، توضیح داده می شود.

یک تصور غلط دیگر مربوط به از دست دادن حس چشایی باشد. نداشتن طعم به اختلال دهان، زبان یا گلو مربوط نیست.

فقدان بو و یا دلایل دیگر می تواند بر حس چشایی تاثیر بگذارد.

پزشک متخصص ممکن است قبل از تعیین علت تغییر در حس چشایی، چندین چیز را آزمایش کند. 1

مزه های اصلی

مزه های اصلی شامل موارد زیر می شوند:
 

شیرین

آن چیزی که افراد به عنوان شیرینی درک می کنند، اغلب از شکر و مشتقاتش مثل فروکتوز یا لاکتوز ناشی می گردد.

ولی برخی دیگر از مواد نیز می توانند سلول های حسی را فعال نمایند تا به شیرینی پاسخ دهند، مثلا بلوک هی سازنده پروتئین مثل آمینواسیدها و …
 

ترش

در اکثر موارد محلول های اسیدی مثل عصاره لیمو یا اسیدهای آلی هستند که ترش مزه اند.

حس ترشی به خاطر یون های هیدروژن (نماد شیمیایی H)، جدا شده به وسیله یک اسید حل شده در محلول آبکی می باشد.
 

شور

غذاهای دارای نمک همان چیزی است که ما ان را شور می دانیم، پایه شیمیایی طعم شور بلور نمک می باشد که شامل سدیم و کلرید می شود.

نمک های مختلف معدنی مانند پتاسیم و یا منیزیم باعث احساس شوری می گردند.
 

تلخی

مزه تلخ در برخی از مواد متفاوت به وجود می آید. در کل ۳۵ پروتئین مختلف در سلول های حسی ما وجود دارند که باعث واکنش به مواد تلخ می شوند، از دیدگاه تکاملی این موضوع را می توانیم به خاطر بسیاری از گونه های تلخ گیاهان بدانیم که بعضی از آنها سمس نیز بوده اند.
 

خوش طعم

مزه خوش طعم که کمی به مزه گوشت شباهت دارد، اغلب به وسیله اسید گلوتامیک یا اسید اسپارتیک به وجود می آید، این دو، آمینو اسید هایی هستند که در بسیاری از پروتئین های مختلف یافت می شوند و در غذاها و در برخی گیاهان نیز وجود دارند. به عنوان مثال گوجه فرنگی رسیده، گوشت و پنیر دارای میزان بالایی از اسید گلوتامیک می باشند.
 

آیا تندی یا تلخی مزه است؟

در جواب به این سوال باید بگوییم که، تندی یا تلخی به عنوان مزه محسوب نمی شود.

در برخی موارد از داغی یا تندی به عنوان مزه یاد می شود، باید گفت که آنها در واقع سیگنال های درد هستند که توسط اعصاب ارسال می گردند و دما را انتقال می دهند. کپسایسین در مواد غذایی با فلفل چیلی درد و احساس گرما ایجاد می کند. 2
 

چه چیزی باعث کاهش حس چشایی می‌شود؟

التهاب و عفونت مجرای تنفسی فوقانی (بینی و گلو)، سینوس ها، دهان و زبان باعث کاهش حس چشایی می‌شود.

بیماری‌های التهابی، بیماری‌های عفونی و بیماری‌هایی که روی جوانه‌های چشایی زبان تاثیر می‌گذارند، باعث کاهش حس چشایی می‌شوند.

بیماری ریفلاکس معده به مری با تخریب جوانه‌هایی چشایی زبان توسط اسید معده و صفرا، همین تاثیر را روی سطح زبان دارد.

علاوه بر این بیماری‌های که روی سایر قسمت‌های بدن تاثیر می‌گذارند، مانند بیماری‌های سیستم عصبی، می‌توانند باعث کاهش حس چشایی شوند.

هنگام کمبود برخی موادمغذی، بدن نمی‌تواند مقدار کافی ویتامین یا ماده مغذی مورد نیاز برای عملکرد صحیح اعصاب را دریافت کند؛ لذا باعث بدکاری و یا آسیب اعصاب می‌شود. اگر این اعصاب آسیب دیده به زبان بروند، باعث کاهش حس چشایی می‌شود.
 

علل شایع کاهش حس چشایی

– بیماری ریفلاکس معده به مری (برگشت اسید و محتویات معده به مری)

– عفونت یا آبسه دهان

– عدم رعایت بهداشت دهان و دندان‌ ها

– رادیوتراپی

– عفونت غدد بزاقی

– عفونت سینوس‌ ها

– سندرم شوگرن (یک نوع بیماری خود ایمنی که باعث خشکی دهان و چشم‌ ها می‌ شود)

– مصرف تنباکو

سایر علل کاهش حس چشایی

– گلوسیت (ورم و التهاب زبان)

– برفک دهان (عفونت قارچی غشا‌های مخاطی دهان)

– کمبود ویتامین ب. ۱۲

– کمبود عنصر روی

علل خطرناک یا مرگبار کاهش حس چشایی

– تومور مغزی

– آسیب سر

– سرطان دهان

– سکته مغزی

– حمله ایسکمیک زودگذر (مشکل موقتی شبیه به سکته مغزی که می‌تواند علامت اخطاردهنده یک سکته مغزی قریب الوقوع باشد)

برای تشخیص علت کاهش حس چشایی، پزشک سئوالات زیر را از شما می‌ پرسد:

– چه مدت است که حس چشایی شما کم شده است؟

– چه دار‌هایی را مصرف می‌کنید؟

– چه علائم دیگری دارید؟

– آخرین باری که نزد دندانپزشک رفتید، کی بود؟

– آیا سیگار می‌کشید؟
 

عوارض ناشی از کاهش حس چشایی

از آنجایی که بیماری‌های خطرناکی می‌توانند باعث کاهش حس چشایی شوند، عدم درمان آن باعث عوارض جدی و آسیب‌های دائمی می‌ شود.

اگر علت کاهش حس چشایی معلوم شد، بایستی به توصیه‌ های درمانی پزشک خود عمل کنید تا خطر بروز عوارض آن کم شود که عبارتند از:

– کم آبی بدن

– کاهش وزن بیش از حد

– سوء تغذیه

– فلج

– گسترش سرطان در بدن

– پخش عفونت در بد. 3

پی نوشت:
1.www.namnak.com
2.www.harpy.ir
3.www.parsine.com