آنچه از مطالعه منابع تاریخ جاهلی به دست می آید عدم منع زن از حضور او در اجتماع است. آنان کم و بیش در عرصه های اجتماعی حضور داشتند. البته میزان مشارکت ایشان در این عرصه ها، به شأن و منزلت آنان که در موقعیت خانوادگی یا ثروت یا امتیاز خاص ریشه داشت، وابسته بود؛ هر چه از شأن و رتبه بالاتر و نفوذ بیشتری برخوردار بودند، مشارکت بیشتری داشتند. مشارکت اجتماعی زن در جاهلیت به شکل رویه ای عام و فراگیر نبود و شاید همه زنان از چنین حقی برخوردار نبودند. اما آنچه دقت بیشتری می طلبد مطالعه وجود یا عدمِ ضوابط و شرایط در حضور اجتماعی زن در عصر جاهلی است. در واقع به این سؤال باید پاسخ داد که آیا در جاهلیت بین زن و مرد در تعاملات اجتماعی حریمی بود یا خیر؟ یا به عبارت دیگر آیا حضور اجتماعی زنان در عصر جاهلی تابع ضوابط و قوانینی بود یا خیر؟همان گونه که محققان اشاره کرده اند تلاش برای پیدا کردن مشی و رویه واحد در شئون اجتماعی در دوران جاهلی، سخت و بی نتیجه است. تعاملات اجتماعی و آداب و رسوم، شهر به شهر، بلکه قبیله به قبیله و حتی در یک قبیله واحد، مختلف و متنوع بود. برای نمونه، چگونگی حضور زن در محیط های اجتماعی از نظر نوع پوشش، متفاوت بود. در قبیله ای زن با کمترین لباس نزد مردان حاضر می شد و از آنان پذیرایی می کرد و در قبیله دیگر زن هنگام خروج از منزل از پوشش کامل استفاده می کرد و تا بازگشت به خانه از آن جدا نمی شد. از این رو ما پوشش را به عنوان یکی از شاخصه های حضور اجتماعی زنان در جاهلیت بررسی می کنیم.شواهد متعدد حاکی از این نکته است که زنان در جامعه عرب قبل از اسلام برای حضور در اجتماع، از پوشش مناسب و مطلوب برخوردار نبودند. تنوع لباس و زینت زنان ارتباط مستقیم با محیط اجتماعی و طبیعی آنان داشت. در شهرها که اختلاطِ بین دو جنس بیشتر و پر دامنه تر بود، لباس ها متنوع تر و جذاب تر بود و زینت بیشتری وجود داشت، اما در زندگی صحرایی که چنین نبود، پوشش زنان ساده تر و یک دست بود، به ویژه اینکه آنان برای فرار از آسیب های طبیعی از پوشش بیشتری استفاده می کردند. شرایط سخت صحرا زنان بادیه نشین را مجبور به پوشاندن سر و صورت می کرد، همان گونه که مردان نیز چنین می کردند. به رغم وجود واژه ها و اصطلاحات متعدد که به وجود اصل پوشش و انواع آن دلالت دارد، برخی گفته اند: پوشاندن سر و صورت نزد زنان جاهلی، خلاف رویه بود و زنان بدون حجاب در جامعه ظاهر می شدند. جاحظ می گوید: بین زنان و مردان جاهلیت، حجابی نبود و آنان به سهولت با هم معاشرت و گفت و گو می کردند و نگاه به همدیگر هیچ عار و ننگ نبود. جالب این که او ریشه عشق های آتشین عرب جاهلی را همین آزادی در معاشرت می داند. پوشش آنان به گونه ای بود که مواضع مهییج و فتنه انگیز مانند گردن و سینه نمایان بود.
از دیگر شواهد بی انضباطی در روابط زن و مرد در دوران جاهلی، طواف برهنه زنان دور خانه خداست. درباره ریشه این عمل، اختلاف است. برخی ریشه آن را به نزاع بین زن و شوهری می دانند که شوهر شرط جدایی از همسر را طواف برهنه زن در خانه خدا قرار داد که بعدها مرسوم شد. برخی نیز آن را ناشی از مبالغه در عبودیت و خارج شدن از لباس هایی که در آن مرتکب گناه شده بودند دانسته اند. برخی گفته اند ترفند قریش در نیازمند کردن حجاج در اخذ لباس از اهل حرم، در شیوع این رسم جاهلی بی تأثیر نبوده است. ولی آنچه مسلم است این که موسم حج در جاهلیت به فصلی برای عرضه زنان بر مردان تبدیل شده بود. برخی از زنان به قصد دلربایی از مردان، به صورت عریان طواف می کردند تا خواستگار مورد نظرشان پیدا شود.
اختلاط، بی بند و باری و شهوت رانی به حدی بود که شاعرِ هوس بازِ اموی، عمر بن ربیعه، در شعری حسرت آن روزها را می برد و آرزوی بازگشت آن ایام و طواف ها را می کرد:
لیت ذا الحج کان حتماً علینا کل شهرین حجه و اعتمارا
«ای کاش آن حج بر ما واجب می شد در هر دو ماه، چه حج و چه عمره».
مضمون اشعار تشبیب در دیوان اشعار جاهلی، بازتاب بی انضباطی در روابط زن و مرد در این دوران است. در این اشعار، شاعر به توصیف هوس آلود از زنان جامعه خود پرداخته و زیبایی های آنان را ترسیم می کند. علت این امر گاهی انتقام از زن در ردّ عشق یا هوس بازی شاعر و گاهی تقاضای مادر با هدف یافتن خواستگار بوده است.
به طور قطع، شیوع عمل ننگین زنا و دیگر روابط جنسی مردود در جاهلیت، نتیجه روابط بی ضابطه زن و مرد و نشانه عدم حریم مناسب بین ایشان است. اما آنچه از قرآن فهمیده می شود خودآرایی، خود نمایی و جلوه زیبایی ها در زنان جاهلی برای مردان است که قرآن از آن به «تبرّج الجاهلیه» یاد کرده است. (احزاب: 33)
برای مطالعه بیشتر و دیدن مستندات مراجعه کنید به اصل مقاله:
http://www.rasekhoon.net/article/show/169260/%D9%88%D8%B6%D8%B9%D9%8A%D8%AA-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%D9%8A%D8%AA