ویژگی‌های امام مهدی (عج)

صاحب شب قدر

«لیلةالقدر، شب ولایت است. هم شب نزول قرآن است، هم شب نزول ملائکه بر امام زمان است، هم شب قرآن و شب اهل بیت است، هم شب قرآن و هم شب عترت است. لذا سوره مبارکه قدر هم، سوره ولایت است.»(3) «در اصول کافی در باب حجت، روایتی از امام معصوم(ع) آمده است که خطاب به شخصی فرمودند: «برای اثبات ولایت ما برای مخالفین، با سوره قدر احتجاج کنید. چرا که یکی از دلایل لزوم امام بعد از پیغمبر اکرم(ص) این سوره است»؛ این شخص با تعجب می گوید در این سوره از امامت و ولایت سخنی گفته نشده است. پس چگونه می‌توان از این سوره برای اثبات مسئله امامت احتجاج نمود؟ حضرت فرمودند: از مخالفان بپرسید در شب قدر ملائکه بر چه کسی نازل می شوند؟ آیا تاکنون کسی ادعا کرده است که در شب قدر، ملائکه بر او نازل شده باشند؟ هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که نزول ملائکه را در شب قدر درک کرده است. تاکنون نیز کسی در این باره مدعی نشده است. قرآن نیز می‌گوید:

فرشتگان با روح در شب قدر نازل می شوند. «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ»

بنابراین حتماً باید پس از پیغمبر(ص) کسی وجود داشته باشد تا ملائکه بر او نازل شوند. او کسی جز حجت خدا و امام زمان صلوات الله علیه نخواهد بود.

امّا وقتی ملائکه بر امام زمان نازل می شوند، چه کاری خواهند کرد؟ قرآن می‌فرماید:

«سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ»؛ از شب تا صبح، فرشتگان فوج فوج به خدمت امام عصر(عج) رسیده و به ایشان عرض سلام می‌گویند. برای ملائکه توفیق و شرافتی است که در شب قدر اجازه ‌یابند تا به خدمت امام زمان(عج) رسیده و به ایشان ادای احترام کنند. اما نکته دوم که در روایات شیعه از حد خبر واحد فراتر است، آن است که ملائکه نازل می شوند تا مقدرات سال را بر امام زمان(عج) عرضه نمایند. به ویژه در شب بیست و سوم که مقدرات عالم به امضاء رسیده و قطعی شده است را به حضور امام زمان صلوات الله علیه ارائه داده و ایشان از تمام مقدرات امت تا پایان سال بعد و شب قدر دیگر، آگاه می‌شوند.»(4)

«چون لیلة‌القدر، لیله توجه تام ولیّ کامل و ظهور سلطنت ملکوتیه اوست، به توسط نفس شریف ولی کامل و امام عصر هر عصر و قطب هر زمان که امروز حضرت بقیة‌الله فی‌الارضین، سیدنا و مولانا و امامنا حجة بن الحسن العسکری ارواحنا فداه، است، تغییرات و تبدیلات در عالم واقع شود، پس هر یک از جزئیات طبیعت را خواهد بطئی حرکت کند و هریک را خواهد سریع حرکت کند و هر رزقی را خواهد توسعه دهد، و هر یک را خواهد تضییق کند، و این اراده، اراده حق است و ظل و شعاع اراده ازلیّه و تابع فرامین الهیّه است»(5)

امام معصوم، شاهد اعمال

امام، مظهر اسم حىّ الهى است و چون حیات مبدأ علم و قدرت است و علم خداوند شهودى است او نیز شاهد اعمال امّت و به همه کارهاى آنان آگاه است.

امام، چونان احاطه جان بر بدن، به تمام شئون انسان‌ها احاطه دارد، زیرا وى جان جانان است و اطلاع و وقوف حضرتش به اعمال ما منحصر در روزهاى مشخص و دفعات محدود نیست.

عرضه اعمال به پیشگاه امام گاه عرضه‌اى عمومى است که روزهاى دوشنبه و پنج‌شنبه اعمال امّت به حضورشان برده مى‌شود -چنان‌که ظاهر برخى روایات عرض اعمال همین است- و گاه عرضۀ دائمى و اشراف همیشگى است که با عبارات کل یوم و لیلة، کل صباح در روایات معصومان آمده است و ناظر به دوام وقوف امام علیه السّلام بر اعمال امّت است.

همان‌طور که جان ما از جسم ما با خبر است و مى‌داند که بر او چه مى‌گذرد، امام به واقع از جان ما با خبر است؛ گویى درون جان ماست. این نکته فاخر را که امام جان جانان است مى‌توان از تعبیر اَلنَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ(6) استفاده کرد، زیرا اگر انسان کامل معصوم مانند حضرت رسول اعظم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم از جان آنان سزاوارتر است حتما به مناسبت تفوق وجودى نسبت به ارواح است به طورى که ارواح امت به منزله بدن براى روح نبوى‌اند و چون حقیقت امامت جز خلافت خدا و رسول نیست قال الرضا علیه السّلام: انّ الإمامة هی منزلة الأنبیاء و إرث الأوصیاء، انّ الإمامة خلافة اللّه و خلافة الرسول و مقام أمیر المؤمنین علیه السّلام(7) هر کمال مشترکى را که میان مقام نبوّت و ولایت متصور باشد واجد خواهد بود.

بنابراین مقام اولویتى که در آیه مذکور به واسطه تفوّق وجودى براى پیامبر بالاصاله ثابت است براى امام معصوم که خلیفه رسول اللّه است بالتبع ثابت خواهد بود.(8)

امامان علیهم‌السّلام چگونه از اعمال ما باخبر مى‌شوند؟

بهترین راه براى شناخت این امور مراجعه به احادیث و فرموده‌هاى امامان معصوم علیهم‌السّلام است.

الف) امام زمان(عج) در توقیعى خطاب به شیعیان فرمود:

فإنّا نحیط علما بأنبائکم و لا یعزب عنّا شیء من أخبارکم؛(9)

ما بر اوضاع و احوال شما کاملا آگاهیم و هیچ‌یک از اخبار شما بر ما پوشیده نمى‌ماند.

ب) امام صادق علیه السّلام دربارۀ قول خداى عزّ و جل که فرمود:

اِعْمَلُوا فَسَیَرَى اَللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ اَلْمُؤْمِنُونَ(10)؛  عمل کنید که خدا و پیامبر و مؤمنین کردار شما را مى‌بینند.

فرمود: مؤمنین همان ائمه هستند. (11)

ج) عبدالله بن ابان که در نزد امام رضا علیه السّلام منزلتى داشت گوید: به امام علیه السّلام عرض کردم: براى من و خانواده‌ام به درگاه خدا دعا فرمایید. امام فرمود: مگر من دعا نمى‌کنم؟ به خدا سوگند که همانا اعمال شما در هرشب و روز بر من عرضه مى‌شود.

عبد الله گوید: حضرت که متوجه شد من این مطلب را بزرگ و باور نکردنى شمرده‌ام فرمود:

مگر کتاب خدا را نخوانده‌اى؟

وَ قُلِ اِعْمَلُوا فَسَیَرَى اَللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ اَلْمُؤْمِنُونَ ؛

مراد از مؤمن به خدا سوگند على ابن ابى طالب علیه السّلام است.(12)

چگونگى دریافت علم و آگاه شدن برکردار مردم

از امام کاظم علیه السّلام در این باره روایت شده است که:

علم به سه صورت به ما مى‌رسد: یکى اخبار گذشته که پیامبر صلّى اللّه علیه و اله براى ما تفسیر و تبیین کرده، دیگر اخبار آینده که در مصحفى نزد ما نوشته شده و سوم اخبار پدید شونده و فعلى که، از راه الهام در دل و تأثیر در گوش به ما مى‌رسد (که هرروز به ویژه شب‌هاى جمعه و قدر حاصل مى‌آید) و آن بهترین دانش ماست (زیرا از اسرار امامت است) و پیامبرى بعد از پیامبر ما نیست.(13)

آثار تربیتى آگاهى امام علیه السّلام از اعمال مردم

 امام زمان (عج) واسطۀ فیض و رحمت الهى بین خدا و بندگان است. جاى تردید نیست که آن بزرگوار از کردار همۀ بندگان نیکوکار و بدکار آگاه مى‌شود، خصوصا این‌که به مسلمانان و شیعیان توجه خاص دارد و هم‌چون پیامبر صلّى اللّه علیه و اله هرگاه کار نیکى را از آنان ببیند، خدا را سپاس مى‌گوید و بر هر کار بدى برایشان استغفار مى‌کند.(14)

نکتۀ اساسى بعد تربیتى خاصى است که توجه به آن امت پیامبر صلّى اللّه علیه و اله و پیروان معصومان علیهم السّلام را به نوعى مراقبت همیشگى نسبت به کردار خویش وامى‌دارد. به راستى اگر بدانیم در هرهفته یک‌بار یا دوبار، بلکه در هرروز، کارنامۀ هریک از ما را به حضور مقدس ولى عصر(عج) عرضه مى‌دارند، چه تأثیرى جز تلاش در راه اصلاح نفس و بهسازى اعمال ما مى‌تواند داشته باشد؟

امام صادق علیه السّلام می‌فرماید:

إنّ أعمال أمّة محمّد صلّى اللّه علیه و اله تعرض على رسول اللّه کلّ خمیس فلیستحی أحدکم من رسول اللّه أن یعرض علیه القبیح؛(15)

کردار امت محمد صلّى اللّه علیه و اله هرپنجشنبه بر او عرضه مى‌گردد، پس هریک از شما باید از پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و اله حیا کند که مبادا کارهاى زشت خویش را به او عرضه بدارد.(16)

– بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مردم قم 1375/10/19

4- گزیده اى از سخنان حضرت آیة اللّه علامه مصباح یزدى(دامت برکاته) در دفتر مقام معظم رهبرى است که در تاریخ 20/06/87 مطابق با شب دهم ماه مبارک‌؛ رمضان 1429 ایراد فرموده‌اند. برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی استاد مصباح یزدی

5- آداب الصلاة امام خمینی (ره) ص268

6- سوره احزاب آیه 6

7- الکافی ج 1 ص200

8- امام مهدی (عج) موعود موجود آیت الله جوادی آملی ص 76-75

9- طبرسى، الاحتجاج، ج  3 ، ص  497

 10- سوره توبه ، آیۀ 105

11- کافى، ج  1، ص  318

12- همان، ج  1 ، ص  319

 13- همان، ص  393

14- بحار الانوار، ج  18، ص  150 ، به نقل از: موعود، شمارۀ4

 15- بحار الانوار، ج  17، ص  150 ، ح  5

16- سپیده امید کاوشی در مهدویت ص126