پهپاد‌های جنگی ایران در جنگ اوکراین به کمک روسیه می‌روند؟!

بین الملل تابناک: روز دوشنبه کاخ سفید مدعی شد که روسیه به ایران روی آورده است تا از «صدها» هواپیمای بدون سرنشین این کشور از جمله پهپادهایی با قابلیت حمل سلاح برای جنگ اوکراین استفاده کند.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده گفت که مشخص نیست ایران پیش از این پهپاد‌های خود را در اختیار روسیه قرار داده است یا خیر؟! وی با این حال افزود: «ایالات متحده اطلاعاتی دارد که نشان می‌دهد ایران آماده آموزش نیرو‌های روس در ماه جاری برای استفاده از این پهپاد‌هاست.»

وی روز دوشنبه ۱۱ ژوئیه به خبرنگاران گفت: «اطلاعات ما حاکی از آن است که دولت ایران در حال آماده شدن برای انتقال صدها پهپاد از جمله پهپادهای با قابلیت حمل سلاح در یک جدول زمان بندی تسریع شده به روسیه است.»

سالیوان در حالی این موضوع را مطرح کرد که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در آستانه سفر به اسرائیل و عربستان قرار دارد و قطعا یکی از موضوعات مورد بحث با سران این دو کشور، ایران خواهد بود.

سالیوان همچنین تصریح کرد که ایران پهپادهای مشابهی را در اختیار انصارالله یمن قرار داده است.

روزنامه انگلیس گاردین، پیش از این در ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) به نقل از برخی منابع نزدیک به گروه های عراقی مدعی شده بود که ایران از طریق «شبکه‌های مخفی» خود در عراق و از راه قاچاق، سلاح و ادوات جنگی به دست روسیه می‌رساند.

در همین رابطه، تابناک در گفت‌وگو با «محمد قیصری» کارشناس مسائل بین الملل به ابعاد و زوایای مختلف این ادعای جیک سالیوان پرداخته است.

متن مصاحبه تابناک به این کارشناس مسائل بین الملل را در ادامه می خوانید.

در ارتباط با ادعای فروش پهبادهای ایرانی به روسیه و آموزش نیروهای روسی برای کار با این پهبادها در جنگ اکراین که توسط جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید مطرح شده، می توان به چند موضوع زیر اشاره کرد؛

جایگاه و توان تکنولوژیک و نظامی پهبادهای ایرانی

نخست اینکه این موضوع فارغ از درستی و نادرستی آن، حاکی از جایگاه و توان تکنولوژیک و نظامی پهبادهای ایرانی است که بر طبق ادعای سالیوان، اکنون به مرحله‌ای رسیده که روسیه را ـ که خود بعد از ایالات متحده امریکا، بزرگترین صادرکننده تسلیحات به کشورهای دنیاست ـ ناگزیر از خرید پهبادهای ایرانی کرده است. به هرحال از جهات زیادی جنگ اوکراین، آوردگاه امتحان و آزمایش سلاح های نسل جدیدی است که تاکنون کمتر فرصت عمل در یک جنگ واقعی را پیدا کرده اند. شاید بخشی از غافلگیری روسیه در ماه‌های ابتدایی جنگ نیز به همین موضوع اشاره دارد، چون در نبرد، آنها شاهد استفاده و کاربرد سلاح های جدید و متنوعی همچون سامانه موشکی ضدتانک هدایت خودکار جاولین، سامانه موشکی هیماریس مجهز به موشک‌های ام۳۰، پهپادهای انتحاری «سوئیچ‌بلید»(Switchblade)  آمریکایی و پهبادهای بیرقدار ترکی بودند که توسط قدرت های پشتیبان به اوکراین ارسال می‌شود.

گزارش‌ها و ارزیابی‌های نهادها، صاحبنظران و کارشناسان اطلاعاتی و نظامی نیز نشان می‌دهد، به طور ویژه در جنگ اوکراین، پهپادها نقشی محوری برای هر دو طرف دارند (به عنوان مثال بنگرید به گزارش‌های وزارت دفاع انگلیس از جنگ اکراین). به ویژه روسیه که در زمینه تسلیحات هوایی و حملات توپخانه‌ای ظرفیت و توان بیشتری دارد، تلاش کرده تا از پهپادها برای شناسایی اهدافی که باید توسط هواپیماهای جنگی یا توپخانه مورد حمله قرار گیرند، استفاده کند.

نبا بر گزارش‌های منابع غربی که نقش و حضور موثری نیز در این جنگ دارند، ظاهراً روسیه در هفته های اخیر با کمبود پهبادهای با قابلیت عملیاتی موثر مواجه و این مساله به دلیل محدودیت در ظرفیت تولید داخلی و تحریم ها تشدید نیز شده است. به ویژه که پهبادهای موجود نیز از میزان بالای فرسایش رنج می برند و در برابر سرنگونی و پارازیت الکترونیکی آسیب‌پذیر هستند؛ مساله ای که موجب کاهش توانایی اطلاعات، نظارت و شناسایی نیروهای روسیه شده و بر اثربخشی عملیاتی آنها در ماه‌های اخیر تأثیر منفی گذاشت.

تداوم پروژه ایران‌هراسی

از نگاه دیگر می‌توان گفت، طرح چنین ادعایی از سوی جیک سالیوان، در راستای تدوام پروژه ایران‌هراسی و تهدیدسازی از جمهوری اسلامی ایران توسط ایالات متحده امریکا باشد. ایالات متحده امریکا سال‌هاست که سعی می‌کند توان و ظرفیت پهبادی جمهوری اسلامی ایران را در کنار سامانه دفاع موشکی به موضوع هسته‌ای پیوند زده و ترکیب آنها را به مثابه پکیجی از تهدید علیه امنیت منطقه‌ای و  فرامنطقه‌ای که بخش‌هایی از جنوب، مرکز و شرق اروپا را نیز در بر می‌گیرد، مطرح کند.

اهمیت و مقبولیت چنین سناریویی زمانی مضاعف می‌شود که این مساله به لحاظ زمانی در آستانه سفر جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده به منطقه و به ویژه به عربستان سعودی مطرح می‌شود. به نظر می رسد آمریکایی‌ها که امیدوار بودند دست کم بعد از نشست دوحه در ارتباط با توافق هسته ای برجام، با دست پر به منطقه سفر کنند و ظاهرا به همین خاطر نیز سفر بایدن به منطقه به تعویق افتاد، اکنون پروژه نخ نمای ایران‌هراسی احتمالا تنها توشه راه بایدن در این سفر در ارتباط با ایران خواهد بود؛ پروژه ای که طلیعه آن در سرمقاله جو بایدن در واشنگتن پست و تشدید موضع خصمانه نسبت به جمهوری اسلامی ایران کلید زده شد. البته برای فهم ارتباط این موضوع با ادعای جیک سالیوان در ارتباط با پهبادهای ایران باید قدری به گذشته و آغاز روی کار آمدن بایدن در امریکا برگردیم.

اقناع کشورهای منطقه برای تقویت دفاع هوایی چندلایه

از ابتدای دولت بایدن، نوعی رویکرد انتقادی نسبت به دولت عربستان سعودی در محافلی در ایالات متحده شکل گرفت و حتی توانست در بدنه دولت و پیش از آن در کنگره نیز موفقیت‌هایی به دست آورد؛ چنانکه یکی از دستاوردهای این رویکرد ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی درگیر در جنگ خونبار یمن بود؛ موضوعی که در کنار سایر مواضع انتقادی دولت بایدن نسبت به سعودی، نهایتا منجر به نوعی سردی در روابط فی مابین شد. اکنون بایدن در این سفر ضمن حفظ مواضع دولت خود در ارتباط با این تصمیم، سعی خواهد کرد به جای درخواست‌های مصرانه و مکرر سعودی ها مبنی بر دریافت تسلیحات تهاجمی، ابتکار عمل خود مبنی بر تقویت چتر دفاع هوایی چندلایه به منظور مقابله با حملات موشکی و پهبادی را با همکاری متحدان منطقه‌ای خود و البته با محوریت اسرائیل و سامانه های دفاع هوایی همچون گنبد آهنین پیش برد. طرح موضوع پهپادی جمهوری اسلامی ایران از این جهت می‌تواند با این دستورکار آمریکایی‌ها برای منطقه در ارتباط باشد.

تلاش برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی

با شروع جنگ اوکراین، روسیه به عنوان دشمن شماره یک دنیای غرب در دستورکار ایالات متحده امریکا در وهله اول و تروئیکا اروپایی در وهله بعد قرار گرفت. در این راستا اجماع‌سازی علیه روسیه به مثابه مهاجم و اشغالگر و دشمن ملت های آزاد و مستقل و در مقابل قهرمان‌سازی از اوکراین و زلنسکی رئیس جمهور این کشور و تقسیم جهان به دو اردوگاه، ورود هر کشوری به مدار همکاری با روسیه، اهریمن سازی از آن کشور و شراکت در تهاجم و اشغالگری  را در پی دارد. جمهوری اسلامی ایران علی رغم همکاری و روابط نزدیک با روسیه، در ماجرای جنگ اکراین سیاست بی‌طرفی و دعوت دو طرف به پرهیز از جنگ را در پیش گرفته است.

گویا ایالات متحده با طرح چنین ادعا‌هایی سعی در مخدوش کردن سیاست بی طرفی ایران در افکار عمومی در وهله اول و قراردادن ایران در اردوگاه متخاصم در وهله بعدی دارد. با توجه اجماع‌سازی ایالات متحده در تحریم علیه روسیه و ازجمله تحریم تسلیحاتی این کشور، به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها با طرح چنین ادعاهایی، گوشه‌چشمی نیز به اجماع‌سازی برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران دارد که در ۲۷ مهر ۱۳۹۹ (۱۸ اکتبر ۲۰۲۰) و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و به عنوان یکی از بند‌های برجام لغو شده بود.