انقلاب اسلامی ایران به دلیل داشتن ماهیّت اسلامی ،مردمی و انقلابی از مهمترین رخدادهای قرن بیستم بود که با زحمات بسیار و ریخته شدن خونهای بسیار به ثمر رسید و مطمئناً برای حفظ آن بیش از آنچه برای به دست آمدن آن هزینه کرده ایم باید تلاش کنیم.
بنابراین قبل از هر چیز در این راه باید به شناسایی چالش ها و آفات انقلاب پرداخته ودر صدد حل وفصل آن برآییم و. حتی چالشهای فرا رو را به فرصت تبدیل کرد.
در غیر این صورت انقلاب از درون تهی خواهد شد. اسلام خواهد ماند و لی تنها نام او، مردم باشند ولی مشغول کارهای دیگر ، رهبران باشند ولی اخلاق وسیرة آنها مانند خلفایی خواهند شد که ادعای امیراالمومنین داشتند.
چالشها را می توان در سه گروه زیر تقسیم بندی کرد.
الف- چالشهای بین المللی
ب- چالشهای منطقه ای
ج- چالشهای داخلی
ا لف- چالشهای بین المللی
۱- جهانی شدن سیاست، اقتصاد، فرهنگ وارتباطات
۲- بحرانهای زیست محیطی و جمعیتی
۳- بحران معنویت واخلاق
۴- گسترش ناتو به سمت شرق
۵- هژمونی طلبی آمریکا و تلاش برای ایجاد نظام تک قطبی
۶- اختلاف سطوح منافع در میان کشورهای صادر کننده نفت
۷- گسترش سازمان تجارت جهانی
۸- بحران جهانی انرژی
۹- مشکل مربوط به کنترل فن آوریهای پیشرفته
ب-چا لـشهای منطقه ای
۱- اسراییل کانون بحران ساز در منطقـه
۲- ابهام در وضعیت رژیم حقوقی خـزر
۳- بحرانهای نظامی در عراق، چچن، قره باغ، افغانستان و…
۴- اختلافات مرزی با امارات
۵- وضعیت نه جنگ ونه صلح با عراق
۶- بحران آب در خاورمیانه
ج-چا لشهای داخلـی
۱- ترکیب جمعیتی جوان
۲- بحران اشتغال و تورم
۳- بحران سرمایه گذاری
۴- اقتصاد وابسته به نفت
۵- برخورد وتضاد جریانات عمده سیاسی
۶- تهاجم فرهنگی
۷- مواد مخدر و ایدز
۸- مهاجرت استعدادها به خارج از کشور
۹- تبعات ناشی از تنش در روابط ایران و آمریکا
و به طور کلی آسیبهای اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی و…
برخی از مشکلات ذکر شده در دو دهه قبلی انقلاب نیز وجود داشته وهمچنان نیز ادامه داشته و برخی از چالشها نیز مختص دهه سوم است
در میان چالشهای داخلی به بررسی آسیبهای اجتماعی واقتصادی می پردازیم
آسیبهـای اجتماعی
با شنیدن وجود این آماردر جامعه چه احساسی پیدا می کنید و برای آن چه تعبیری پیدا می کنید
-در سال ۱۳۸۰دویست دانشجو در کشور خود کشی کردند
-آمار دختران فراری در سال ۱۳۸۱ بیست درصد افزایش یافت
-ایران در میان کشورهای جهان مقام چهارم را در میزان طلاق دارد
-در هر ۱۱۰ روز ،۵۷ خود کشی منجر به فوت در کشور گزارش میشود
-هر ۶۰ روز ،۲۲۱ جسد معتاد مجهول الهویه از سطح تهران جمع آوری می شود
ـ در هر سال ۶۰ هزار کودک از خانه می گریزند که نهادهای ذیربط تنها می توانند ۲۰هزار نفر از آنها را جمع آوری کنند
– و آمارهای رقت انگیز و تاسف آور دیگر
طبق تعریف آسیبهای اجتماعی به پدیده ،رفتار و منش افراد و گروههایی از جامعه اطلاق می شود که جامعه را از حرکت طبیعی ،سالم و توام با رضایتمندی آن خارج ساخته رفتار جمعی را دچار اختلال می کنند
موضوعات اجتماعی از آن رو مهم تلقی می شوند که فرا گیری و گستره آن گرو ههای تخصصی را در می نوردد و همچون موجـودی سیال در میان افـراد مختلف جامعه به حرکت در می آید . چنانچه این مشکل در مراحل ابتدایی کنترل و حل شوند هرینه های آن کمتر خواهد بود ولی در غیر این صورت برای مقابله با این چالش می بایست هزینه های گزافی را پرداخت کنیم
برای مقابله با آسیبهای اجتماعی می بایست به شناسایی و حل بسترهای ان بپردازیم که می توان به عللی چون فقر،بیکاری،مها جرت روستاییان به شهرها ،بی عدالتی ها ی اجتماعی ،فاصله طبقاتی ،اعتیاد و…. می توان اشاره کرد
همانطور که اشاره شد آسیبهای اجتماعی متفاوتی در جامعه ما وجود دارد که البته نباید با نگاهی بد بینانه و تصویر نمودن چهره ای سیاه و تاریک به تحلیل اوضاع نشست بلکه تاکید ما بر این است که خصوصیات بارزآسیبهای اجتماعی این است که از حالت ساده به سمت پیچیده در حال حرکت است.
آسیبهای مالی و اقتصادی
الف: اقتصاد تک محصولی
صادرات بسیاری از کشورهای جهان سوم و در حال تو سعه مانند ایران در یک یا دو کالا خلاصه شده است .این تمر کز کشور را آسیب پذیر می کند اول اینکه کشور در تامین نیازهای داخلی با مشکلات زیادی مواجه می شود .دوم اینکه تسلط یک بخش معمولا انزوای دیگر بخشهای اقتصادی و تداوم عقب ماندگی آن بخش ها را به دنبال دارد سوم اینکه معمولا این بخشها در اختیار دولت است و این ویژگیهای خاصی رابه دولت این کشورها می دهد
ب:فساد مالی
فساد دارای معانی مختلفی است اما عموما به معنی سوءاستفاده ازموقعیت شغلی خود برای منافع شخصی یابرای هدفی غیر مجاز به کارمی رود
که فساد مالی واقتصادی یکی از انواع فسادی است که جامعه کنونی بشدت رنج می برداز علل به وجود آمدن این نوع فساد
۱-بی ثباتی وضعیت اقتصادی جامعه
بی ثباتی وضعیت اقتصادی جامعه به افزایش نیاز برای پولدار شدن می انجامد و انسان برای تامین آینده خود نیاز به بیشتر پولدار شدن دارد از سویی به علت بیکاری بسیار بالا و عدم وجود امنیت شغلی سعی می کنند آینده خود و فرزندانشان را تامین کنند
۲-محدودیت ورود وخروج کالا
محدودیت ورود وخروج کالا و کنترل و سیطره کامل دولت ،امکان بهره برداری از صادرات و واردات کالا را مهیا می کند جامعه تشنه کالاهایی است که تولیدات داخلی برآورنده نیاز آنها نیست و محتاج واردات است و دولت نیز این اجازه را جزء در موارد خاص نمی دهد و هر کس هم نمی تواند این اجازه را کسب کند
تفاوت قیمت کالا در داخل و خارج بسیار زیاد است حال در جامعه ای که رابطه حا کم است بسیاری با ایجاد ارتباط و پرداخت ر شوه که مقدار کمی از آن سود کلان است امتیاز واردات و صادرات یک کالا را دریافت می کنند بدون آنکه واقعا مراحل قانونی طی شده باشد
۳-وجود درامدهای ناشی از نفت چه در مرحله فروش و چه در مرحله انتقال راه را برای فساد باز می کند
چا لشهای منطقه ای و بین المللی
در این بخش می بایست از نظر سیاست خارجی به چالشها نگاهی افکند چرا که د راین مورد اکثر چالشها به نوعی جنبه سیاسی داشته و می بایست از همین منظر نیز به چالشها نگاه کرد .
ابهام در رژیم حقوقی دریای خزر
از مهمترین چالشهای فرا روی ما دردهة سوم ابهام در رژیم حقوقی دریای خزر است .
دریای خزر به عنوان بزرگترین پهنة آبی داخلی جهان که قرنها در آرامش و انزوای جغرافیایی به سر می برد به یک باره به دنبال فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی ازانزوای تاریخی خود بیرون آمد.
وجود منابع نفت وگازدر دریای خزربه عنوان یکی از نقاط استراتژیکی جهان قرار داده باعث شده که کشور های استقلال یافته چشم طمع به منابع ومنافع ملی ایران در خزر نمایند و دخالت کشورهای بیگانه همچون إیالا ت متحده آمریکا و إسرائیل نیز در منطقه مزید بر علت شده است که امیدواریم که مسئولین با درایت ضمن حفظ منافع ملّی ایران از بروز بحران های جدید در منطقه جلوگیری کنند .
هژمونی طلبی آمریکا
از دیگر چالشهـای فرا روی دهـة سوم انقلاب اسلامی که در امتداد دو دهة قبـل اسـت هژ مونی طلبی آمریکاست.
آمریکا که تنها مانع خود را برای سلطه بر جهان ، اسلام ناب محمدی که ایران اسلامی پرچمدار آن است میداند سعی در به چالش کشیدن انقلاب ودر نهایت فرو پاشی نظام مقدّس جمهوری اسلامی دارد ودر این راه از هیچ وسیله ای فرو گذار نبوده و نخواهد بود ودراین راه با به کار گیری طرحهای زیر سعی در به چالش کشیدن نظام دارد :
۱- محاصرة سیاسی ـ اقتصادی
یکی ازمهمترین راههایی که آمریکا جهت به چالش کشیدن انقلاب اسلامی به آن متوسل شده است محاصره همه جانبه سیاسی ،اقتصادی است از سویی با نفوذ در کشورهایی مانند افغانستان،آذربایجان،تر کیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس سعی در ایجاد یک دیوار اهنین به دور ایران و جلوگیری از صدور انقلاب است و از سویی با تیره کردن روابط کشور مان با همسایگانمان سعی در تنگ کردن حلقه فو ق دارد
۲- اعمال فشارهای اقتصادی ، تضعیف توان ملی ومنابع مالی
برنامه ریزی در جهت تضعیف توان ملی ومنابع مالی از دیگر تلاشهای آمریکا در راستای به چالش کشیدن انقلاب اسلامی ایران است. تضعیف توان ملی ومنابع مالی ایران با تحریمهـای جیمی کارتر در سال ۱۹۸۰ آغاز شـد واین اقدامـات تو سـط روسـای جـمهور بعدی شدت یافت و با اجرای طرح داماتو به اوج خود رسید
۳- سرمایه گذاری برای ایجاد مجموعه ای از نشریّات وابسته
از دیگر سیاستهای آمریکا با توجه به عدم موفقیت سیاست مهار ایجاد نشریات وابسته بود که سیاست تسامح و تساهل وزارت ارشاد پس از دوم خرداد راه را برای نشریات وابسته باز کرد.وازاین نشریات وابسته در راههایی چون تهاجم به اسلام ،ائمه و ارزشهای اسلامی،ترویج فرهنگ غربی ،گسترش فساد وابتذال،ترور شخصیتهای متعهد به اسلام وانقلاب،زیر سوال بردن نهادههای انقلاب مانند سپاه،بسیج،شورای نگهبان،قوه قضاییه ،ارگانهای امنیتی و…،بزرگ نمایی عناصر وابسته به بیگانگان و حمایت از آنان ،تبلیغ دمکراسی غربی ،ایجاد شکاف میان مسئو لان نظام،تضعیف قانون اساسی، و … سوء استفاده نمودند
۴- ایجاد تشکّلهای سیاسی وابسته ونفوذ در احزاب
طرح و برنامه ریزی برای منحرف ساختن و ایجاد تشکّلها و احزاب سیاسی وابسته در داخل کشورو نیز ایجاد اتحاد وهمبستگی در میان عناصر و گروههای مخالف انقلاب در خارج از کشورو همسو کردن دو طیف فوق بخصوص بعد از دوم خرداد ۱۳۷۶ بصورت جدی پیگری می شود که از این گروهها جهت ایجاد شکاف و اختلاف در جامعه و نیز پیگیری اهدافشان استفاده کرده و می کنند که بروز وظهور آن در اغتشاشات تیر ماه ۱۳۷۸ مشخص گردید
۵- سازماندهی تهاجم فرهنگی برای ایجاد بحران هویّت
از آفاتی که بشدت جامعه را تهدید می کند تهاجم فرهنگی است چرا که تا زمانی که فرهنگ ملی در جامعه حاکم است نظام سلطه جهانی در پیشبرد اهداف خود در عرصه استحاله فرهنگی توفیقی بدست نیاورد بنابراین طرح تهاجم فرهنگی را برای تضعیف اسلام و ارزشهای اعتقادی و نیز کم رنگ کردن روحیه ایثار جهاد و شهادت در جامعه بالاخص در میان جوانان پیاده کردند.
۶- تبلیغ سکولاریزم
از دیگر راههای آمریکا در به چالش کشیدن انقلاب اسلامی تبلیغ وسیع سکولاریسم که شعار آن جدا انگاری دین از سیاست است و از این راه و به بهانه گسترش ارتباطات فرهنگی سعی در فاصله انداختن میان نسل جوان با اهداف انقلاب اسلامی دارد که این خود خطر بسیار بزرگی است که انقلاب اسلامی را تهدید می کند.
۷- هدایت کشور به سمت توسعه نامتوازن
توسعه عبارت ازکلیه کنشهاییکه به منظور سوق دادن جامعه به سوی تحقق مجموعه منظمی از زندگی جمعی و فردی ،که در ارتباط با بعضی از ارزشها مطلوب تشخیص داده شده ا ند ،صورت می گیرد به عبارت دیگر تو سعه بمعنای تلاش یک جامعه برای ایجاد نوعی از تعادل که بر ارزشهای همان جامعه مبتنی است اما بسیاری از تغییراتی که عده ای دانسته یا ندانسته به تقلید از غرب در جامعه پیگیری می کنند به علت اینکه با بسیاری از فرهنگهای بنیادین و ارزشهای بومی تناسب ندارد بیش از انکه تعادل اجتماعی را افزایش دهد به عدم تعادل و گسترش ناهماهنگی های اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی می انجامد.از طرف دیگر با توجه به اینکه امنیت بستر توسعه است و میان امنیت ملی ،توسعه رابطه مستقیم وجود داردتوجه بیش از حد به یکی از ابعاد توسعه و غفلت از سایر ابعاد ، در مولفه های مر بوط به امنیت ملی خطر آفرین است و زمینه را برای کا هش امنیت ملی فراهم می آورد همانطـور که اتحاد جماهیر شوروی با تکیه یک جانبه بر توسعه نظامی وفن اوریهای هسته ای و موشکی زمینه فرو پاشی خود را مهیا کرد و همین روند تو سعه یک جانبه نیز هم اکنون انقلاب اسلامی ایران را تهدید می کند چرا که تاکید بر توسعه یک جانبه سیاسی جامعه توجه مسولین را از سایر مقوله های مهم جامعه مانند وضعیت معیشتی و اقتصادی منحرف می کند که این از دامهایی است که دشمنان انقلاب پهن کرده ا ند.
۸- تضعیف رهبری و نهادهای امنیتی ،قضایی،ایجاد حمایتی برای ضد انقلاب
از دیگر چالشهایی که انقلاب را تهدید می کند تضعیف نهادهای انقلاب است و در این میان هیچکس جز بیگانگان بهره ای نخواهند بردتضعیف رهبری به عنوان عمود خیمه انقلاب و نیز نهادههای انقلاب که به عنوان بازوی رهبری هستند مانند اداره اطلاعات ،شـورای نگهبان ،قوه قضاییه ،بسیج ،سپاه وصدا و سیما ونیروی انتظامی و دادگاه روحانیت
۹- تشدید اختلافات داخلی
از دیگر چا لشهایی که انقلاب را تهدید می کند اختلافات درونی است که امکانات و هزینه های این کشور را بیهوده هدر می دهد.گسترش و دامن زدن به اختلاف سلایق وتبدیل کردن آن به مخصمات طو لانی و فر سایشی مدتی است که با شتاب فزایندهای پیگیری می شود تقسیم کردن گروهها به موافق اصلاحات و مخالف اصلاحات ،اتهام بستن نهادها به هم ،تهدید یکدیگرهمگی از دامهایی است که آمریکا و ایادی آن پیگری می کنند وبسیاری از مسئولین در این دام افتاده اند و از نیازهای واقعی جامعه فاصله گرفته که این خود باعث گسترش سوء ظن و بد بینی مسولین نسبت به هم و نیز مردم جامعه نسبت به حکومت گردیده است
۱۰- توهم خواندن توطئه
از دیگر چالشهایی که انقلاب را تهدید می کند ایجاد خوش بینی افراطی نسبت به دشمنان درجه یک انقلاب و حا کم نمودن تو هم توطئه در جامعه است تا از این راه حساسیتهای جامعه نسبت به دشمنان واقعی کم رنگ شود و ارتباط عنا صر مزدور با بیگانگان امری عادی تلقی شود و در ورای این خوشبینی کاذب لست که دشمن به راحتی می تواند به اهداف خود برسد
۱۱- نفی کامل دستاوردهای گذشته و سیاه جلوه دادن وضعیت موجود
از دیگر آفاتی که انقلاب را تهدید می کند نفی کامل دستاورهایی که به دست آمده است ودر عین حال سیاه جلوه دادن وضعیت موجود جامع از طریق بزرگنمایی مشکلات جامعه است
۱۲- طراحی نفوذ در سیستم حکومتی
از دیگر آفاتی که انقلاب را تهدید می کند که عمدتا توسط دستگاههای امنیتی صورت می گیردمزدور سازی وخرید مقامهای دولتی است که از این راه اشخاص با توجه به اسناد که علیه شان موجود است هر خیانتی علیه مملکت انجام میدهند و یا دستگاههای امنیتی خارجی با انتشار اسناد علیه مسولین جو بی اعتمادی و یـاس را حا کم می کنند .
منبع: چالش های انقلاب اسلامی در دهة سوم،نویسنده:مـهدی حق وردی
این مقاله توسط آقای حق وردی برای باشگاه اندیشه ارسال شده است. 10/4/1382
چالش ها وبحران های فرا روی نظام جمهوری اسلامی ایران در آستانه دهه چهارم حیات پربرکت آن را می توان در سه سطح مورد مطالعه و بررسی قرارداد الف- چالشهای بین المللی ب- چالشهای منطقه ای ج- چالشهای داخلی. در اینجا به فهرستی از این چالش ها در هر سطح اشاره می نمائیم :
الف- چالش های بین المللی؛ درسطح بین المللی مهمترین چالش هایی که انقلاب اسلامی با آن روبرو است عبارتند از:
۱- جهانی شدن سیاست، اقتصاد، فرهنگ وارتباطات و پیامدهای ناشی از آن و ترسیم جایگاه اسلام و انقلاب اسلامی و نحوه تعامل با این مساله
2- هژمونی طلبی آمریکا وزیاده خواهی های آن در جهان و در سطح منطقه و تلاش برای ایجاد نظام تک قطبی
3- بحران جهانی انرژی
4- موانع ایجاد شده از سوی قدرت های بزرگ برای دستیابی به فن آوریهای پیشرفته و توسعه .
ب- چا لـش های منطقه ای:
۱- وجود اسراییل به عنوان کانون بحران در منطقـه و پیامدهای ناشی از آن
۲- ابهام در وضعیت رژیم حقوقی خـزر
۳- بحرانهای نظامی در عراق، افغانستان و… …
۴- اختلافات مذهبی میان مسلمانان وکشورهای اسلامی و ترسیم راهکارهایی برای ایجاد وحدت میان کشورهای اسلامی
5- اختلافات مرزی با امارات.
ج- چا لش های داخلـی ؛
در سطح داخلی انقلاب اسلامی با چالشهای متعددی در عرصه های مختلف اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی روبرو است در زمینه اقتصادی و اجتماعی از مهمترین چالشهای پیش رو وابستگی به نفت وبحران بیکاری ومساله اشتغال و ضعفهای ساختاری در ساختار اقتصادی کشورمی باشد در زمینه سیاسی ترسیم استراتژی مشخص و مدون و حرکت در چارچوب آن و جناح بندیهای سیاسی و زمینه فرهنگی تهاجم فرهنگی و نفوذ اندیشه های بیگانه و سکولار در میان روشنفکران وبحران هویت و ضرورت فرهنگ سازی و احیاو ترمیم هویت دینی و ایرانی و بازسازی تمدن اسلامی و در زمینه اجتماعی جوانی جمعیت و بر طرف نمودن آسیب های اجتماعی.
به نظر می رسد با اجرای کامل و دقیق چشم انداز بیست ساله کشور بتوان به نحو مطلوبی بر این چالشها و بحراها فائق آمد و افق روشنی برای کشور در عرصه های مختلف ترسیم نمود و کشور را به جایگاه شایسته آن در سطح منطقه و در سطح جهان رساند، امری که با تلاش و همت مسئولان دلسوز نظام و با همکاری مردم دور از دسترس نبوده و می توان به آن دست یافت . (برای اطلاع بیشتر ر.ک؛ چالشهای کنونی ایران ، عماد افروغ تهران : پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی ، 1380و اسیب شناسی انقلاب اسلامی ، مجموعه مقالات تهران : دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه صنعتی شریف ،1379و انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ، حمید دهقان تهران : انتشارات مدین 1382)