چرا ابلیس، پروردگار را در گمراه‌شدن خود مقصر ‌دانسته و خدا نیز با نقل این گفتار در قرآن به نفی آن نمی‌پردازد؟!

در ارتباط با سخن شیطان که گمراهی خویش را به خدا نسبت داده، کسانی که معتقد به جبرند می‌گویند؛ استناد گمراهی به خداى تعالى هیچ اشکالى ندارد؛ و همین خود دلیلی بر این است که خیر و شر همه مستند به خدا است. و معناى سخن شیطان هم این است که خدایا! به دلیل آن‌که گمراهم کردى و به من اجازه ندادی تا بر آدم سجده نکنم، من هم به انتقامش تمام بندگانت را گمراه می‌سازم! اما غیر جبری‌ها چنین استنادی را ناروا می‌دانند. به هر حال به نظر می‌رسد پاسخ این باشد که: اولاً: منظور از گمراهی در آیه، سجده نکردن شیطان در مقابل آدم نیست؛ بلکه مقصود گمراهی همیشگی و دوری مطلق او از رحمت الهی است. ثانیاً: گمراهی او ابتدایی و جبری نبود، بلکه مجازاتی است که به دنبال نافرمانی اختیاری شیطان، گریبان‌گیر او شده است.