چرا در قرآن كريم خداوند به نور تشبيه شده است؟

قرآن كريم براي بيان برخي حقايق غير مادي از مثال و تشبيه استفاده كرده، تا بدين وسيله مفاهيم عالي را به ذهن انسان نزديك كند. يكي از اين مفاهيم وجود حق تعالي است كه جسم نيست، در همه جا حضور دارد، همه را مي بيند و خود از ديده ها پنهان است.
قرآن كريم براي اينكه وجود حق تعالي را براي انسان توصيف كند از مفهوم نور استفاده كرده، مي فرمايد:
«اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض» خداوند نور آسمانها و زمين است .[1] در واقع براي تشبيه خداوند غير محسوس به محسوسي كه انسان ها مي شناسند، بهترين مثالي كه مي تواند كاملا نمودار حق تعالي باشد همان نور است. چرا كه چند ويژگي مهم در ذات حق تعالي نمودار است كه مي توان آنرا در نور جست:
1.خداوند حقيقتي است كه خود نمودار خود است، و نمود هرچيزي به او بستگي دارد: «الظاهر في نفسه و المظهر لغيره». ظهور هر چيز اگر به وسيله چيز ديگرى باشد بايد آن چيز خودش به خودى خود ظاهر باشد، تا ديگران را ظهور دهد، و تنها چيزى كه در عالم به ذات خود ظاهر و براى غير خود مظهر است، همان نور است. نور خود پيدا و ظاهر است و براي ديدن هرچيزي نياز به وجود نور است و اگر نور نباشد هيچ چيزي در عالم قابل رويت نخواهد بود.
2.خداوند خود پيداترين موجود در جهان هستي است، ولي در عين حال حقيقت و كنه آن در نهايت خفا و پنهان از ديدگان است. تا كنون كسي به ذات و حقيقت خداوند پي نبرده است: «في عين الظهور، هو في غايه الخفاء» نور نيز كاملا ظاهر است، اما اگر هميشه نور وجود مي داشت و هيچ گاه تاريكي نمي بود، هيچ كس قادر به تشخيص وجود نور نمي شد؛ چرا كه گرچه هست و همه چيز را نشان مي دهد؛ اما از شدت حضور و ظهور قابل رويت نيست.[2] 3.خداوند هدايت كننده همه موجودات است. نور نيز به دليل روشنايي اش هدايت كننده و روشن كننده راه است. چون به هنگام ظلمت و تاريكى، نور است كه انسان را به سوى مقصد و هدف راهنمائى و هدايت مى ‏كند، و راه را از چاه مشخص مى‏نمايد. در روايتي از امام رضا عليه السلام از مساله تشبيه خداوند به نور در آيه 35 سوره نور سوال شد. حضرت فرمود: «هاد لاهل السماوات و هاد لاهل الارض» او هدايت كننده اهل آسمانها و هدايت كننده اهل زمين است. خدا است كه آسمانها و زمين و اهل آنها را به سوى هدف و مقصود اصلى راهنمائى مى‏ كند.[3] اين گونه صفات كه خاص خداوند است، نمي توان در جهان ماده غير از نور براي آن مثل و مانندي يافت، به همين دليل براي اينكه انسان ها تا حدي بتوانند با ذات حق تعالي آشنايي يابند، قرآن از اين تشبيه ها بهره برده است تا بوسيله آنها مفاهيم غير محسوس و غير مادي را ملموس تر سازد.
پي نوشت:
1. نور،35
2. علوم قرآني، محمدهادي معرفت، قم، موسسه التمهيد، 1389، ص249-250
3. تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، 1374،ج‏14، ص: 475