چرا شیعیان به هنگام زیارت در و دیوار حرم را می‌بوسند؟

در پاسخ به سوال شما دوست عزیز عرض می‌شود اگر منظور شما از حکم، حکم فقهی این مسأله است در کتاب شبهای پیشاور در این مورد چنین آمده است: اگر زائر برای اظهار ادب، عتبات عالیات را ببوسدنه آنکه سجده نماید و کثرت و شدت علاقه به محبوب موجب این تعظیم و صورت بر ضریح و دیوار حرم ائمه«علیهم السلام » مالیدن و بوسیدن شود مستحب است(1) علماء و دانشمندان اسلام نیز به پیروی از آیات قرآن و احادیث زیارت قبور مخصوصا زیارت قبور پیامبران و صالحان را تجویز کرده و برای آن فضیلت و کرامتی قائل شده اند.اما اگر پرسشتان درباره فلسفه این کار است باید گفت: خضوع ناقص در برابر کامل از سنتهای عمومی حاکم بر آفرینش است هرگاه موجودی در برابر موجود دیگر احساس ضعف و نقصان نمود و او را قوی تر و کامل تر از خود بداند به طور ناخودآگاه در درون خود، نسبت به آن موجود احساس خضوع و تذلل می نماید آنگاه برای بهره مندی از کمال و قوت و یا مصون ماندن از تعرض او با انجام فعل مناسب خضوع و تذلل خود را ابراز می کند. تواضع و خضوع جاهل در برابر عالم و عالم در برابر اعلم از مصادیق همین عبادت و خضوع و تذلل فطری است و به این جهت عقل و فطرت آن را کاری شایسته می داند هر چند فاعل آن از اینکه این عمل مورد تشویق و رضایت شارع است به کلی غافل باشد.
بنابراین تا آنجا که خضوع و تذلل به خاطر کمالی است که در موجود دیگری وجود دارد نمی‌توان آنرا مذموم و ناروا دانست بلکه چنین خضوعی عقلا و شرعا ممدوح است(2)
دوست خوبم؛ همانطور که می دانید در شرع مقدس اسلام به اظهار محبت و ارادت به خاندان پیامبر گرامی اسلام توصیه شده است { قل لا أسألکم علیه أجراً الا المودة فی القربی }(3) به مردم بگو از شما مزدی نمی خواهم مگر دوستی خویشان نزدیکم را. و در روایات زیادی نیز به به زیارت قبور ائمه «علیهم السلام »که باعث حفظ این دوستیهاست سفارش شده است. و علت این امر آن است که اگر این دوستداری دوستان خدا تقویت شده و به صورت ارادت جلوه کند اثر تربیتی بسیار بالایی دارد. ارادت از مقوله محبت و شیفتگی است اگر انسان فردی را ایده آل و انسان کامل تلقی کند و بعد شیفته اخلاق و روحیات او شود فوق العاده تحت تاثیر او قرار می گیرد و عوض می‌شود و تاثیر این ارادت به حدی است که از مسأله تفکر و محاسبه نفس در تزکیه انسان کارسازتر است. استاد شهید مطهری در فرق ایندو چنین می گوید: اگر انسان بخواهد فقط با تکیه بر تفکر و تذکر و محاسبه نفس و مراقبه و غیره اخلاق سوء را یکا، یک با سرانگشت، فکر و حساب، از خود بزداید و خود را اصلاح نماید البته عملی است. اما مثل آن است که انسان بخواهد براده های آهن را یکا، یک جمع کند. ولی اگر انسان این توفیق را پیدا کند که کاملی پیدا شود و او شیفته آن کامل گردد می بیند کاری که او در ظرف چند سال انجام می داد این در ظرف یک روز انجام می دهد(4) لذا در دعا می خوانیم « واجعل…محبةً لصفوة اولیائک»(5) یعنی؛ خدایا مرا دوستدار خاص اولیاء خود قرار بده. اما اگر این دوستداری و شیفتگی در قالبی محافظت نشود ضعیف و پژمرده می شود، در حالیکه همانطور که گفتیم تأثیر بسیار زیادی در تربیت انسان دارد، و این مسأله ای است که زیبائی شناسان یعنی؛ کسانی که در رشته زیبایی شناسی کار و مطالعه می کنند به آن اشاره کرده اند و آن اینکه اگر جوهر زیبایی در فرم و صورت ویژه خودش و در شکل متناسب خودش قرار نگیرد می میرد. یعنی زیبایی هنگامی تحقق خارجی پیدا می کند که فرم مناسب خودش را بگیرد شما درباره پدر و مادرتان یا کسیکه به وی علاقه دارید جایی یا چیزی که به آن علاقه مند هستید وقتی دارای احساسات خاصی هستید و حتی این احساسات نیز شدیدند اگر از بیان آن محروم باشید چه وضعی برایتان پیش می آید؟ اگر اینگونه باشد این احساس پیوند کم، کم در درون انسان ضعیف می‌شود وحتی می میرد لذا انسانها احساسهای خود را به گونه های مختلف بیان می کنند این بیان یا از طریق گفتن است. یعنی کلمات خاصی را برای احساس انتخاب کردن یا ژست خاص، مثل بوسیدن یا در آغوش گرفتن و یا نماد خاصی است مثل عوض شدن رنگ چهره و… بنابراین علت استحباب بوسیدن ضریح و در و دیوار حرم ائمه معصومین«علیهم السلام » به خاطر حفظ ارادت و شیفتگی انسانها در این قالبهای نمادین است.
منابع و مآخذ:
1ـ شبهای پیشاور، سلطان الواعظین شیرازی، ص350
2ـ عقاید استدلالی، ترجمه محاظرات فی الإهیات، علی ربانی گلپایگانی، ج1، ص122
3ـ قرآن کریم، مبارکه شوری، آیه 23
4ـ تعلیم و تربیت در اسلام، شهید مطهری، ص390
5ـ مفاتیح الجنان، زیارت امین الله
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی