چرا مردم به هنگامی عزاداری به سر و سینه خود می‌زنند؟

ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی عزاداری اشاره می‌کنم.عزاداری یعنی چه؟ عزا یعنی صبر و شکیبایی و به معنای سوگ و مصیبت آمده است.
عزّی؛ یعنی تسلی و توصیه به صبر. عزاداری در اصطلاح یعنی اجتماع گروهی از مردم که در آن سعی می‌شود با قرائت قرآن، خواندن مرثیه و سرودن شعر، بازماندگان را تسلی دهند و به صبر توصیه نمایند.
اقسام عزاداری: امروزه، عزاداری در میان مسلمانان و بویژه شیعیان به شیوه‌های مختلفی برگزار می‌شود. که عبارتند از:
1- برگزاری جلسات و روضه خوانی (سخنرانی، ذکر حوادث و وقایع تلخ، ذکر شجاعت و ایثارگری‌ها، گریه کردن و گریاندن و…)
2- سیاه پوش کردن و لباس سیاه پوشیدن.
3- حرکت هیئت‌ها و گروه‌های عزاداری با علم و پرچم در خیابانها و… .
4- سینه‌زنی و زنجیر زدن، سنج و… .
5- نذورات، خیرات و اطعام کردن و… .
اهداف عزاداری:
1- شناساندن مقام پیشوایان دین.
2- افزایش عشق و محبت به آنان.
3- حرکت نمودن به سوی کمال.
4- آشنایی مردم با قیام امام حسین(ع) و افشا کردن جنایات بنی‌امیه و بنی‌عباس.
5- ابراز همدردی با رسول خدا(ص) و فرزندان پاک آن حضرت.
6- اطعام دادن عده‌ای فقیر و حتی عموم مردم.
7- نگه داشتن اسلام با یاد شهدا و… .
چرا برای اهل بیت(ع) بعد از گذشت چندین قرن عزاداری می‌کنیم؟ اگر پدر کسی فوت کند آیا او حق دارد برای پدرش مجلس عزا بگیرد؟ طبعاً آری. رسول خدا(ص) فرمود: «من و علی(ع) پدر معنوی این امت هستیم.» پس اگر گریه می‌کنیم برای پدر گریه می‌کنیم. علاوه بر اینکه این پدران (ائمه) کسانی هستند که اگر نبودند هیچ موجودی خلق نمی‌شد. «لولاک لما خلقت الافلاک»
قرآن هم به نحوی عزاداری را تأکید می‌کند. آنجا که می‌فرماید: «…قل لااسئلکم علیه اجراً الا المودة فی‌القربی…»1 یکی از راه‌های مودت و دوستی اهل بیت عزاداری برای آنان می‌باشد.
و آنجا که می‌فرماید: «…و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب»2 عزاداری یکی از شعائر الله می‌باشد. و حضرت علی(ع) می‌فرماید: «… خداوند متعال ما را از میان بندگان خویش برگزیده و برای ما پیروانی انتخاب نمود که همواره در شادی و غم ما شریک‌اند و با مال و جانشان به یاری ما می‌شتابند.»3
از آنجا که خود رسول اکرم(ص) در مناسبت‌های مختلف از جمله فرزندش ابراهیم، شهدای احد و مخصوصاً حمزة سیدالشهدا، شهادت جعفر بن ابیطالب، سعد بن خوله و… گریه و رثاء داشتند معلوم می‌شود گریه، رثاء و عزاداری جایز است.
اما اینکه چرا بر سر و سینه می‌زنند؟ همانطور که عرض شد سینه‌زنی یک نوع ابراز همدردی است. البته اگر این کار باعث شود که انسان به خودش ضرری وارد کند، طبعاً جائز نیست. مثلاً اگر قمه بزند و خود را ناقص العضو نماید این کار حرام است. اما ضرر جزئی مثل سرخ شدن بدن که ضرر محسوب نمی‌شود، اشکالی ندارد.
طبق نظر اکثر علماء مراجع تقلید اگر شیوة عزاداری(سینه زنی، زنجیر زنی و… ) به گونه‌ای باشد که باعث توهین و سوء استفادة دشمنان باشد جایز نیست و در این خصوص به فتوای مراجع تقلید مراجعه نمایید.
به عنوان نمونه مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «هر کاری که باعث وهن (توهین) دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل‌بیت(ع) می‌شود، ولی اگر به نحو متعارف و به گونه‌ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.»4

منابع:
1- سورة شوری، آیه23.
2- سورة حج، آیه32.
3- بحارالانوار، ج44، ص287، باب ثواب البکاء علی مصیبه الحسین(ع).
4- اجوبة الاستفتائات، ص326، مسألة146، 1461.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی