با آغاز حملات جنگنده های روسی؛

چرخش موازنه قوا در سوریه/ ماموریتی برای نابودی داعش

مداخله نظامی مسکو در سوریه بی گمان بر وزن دولت بشار اسد در معادلات این کشور خواهد افزود، امری که با تضعیف تروریست ها زمینه تغییر موازنه قوا در این کشور را فراهم خواهد آورد.

به گزارش گروه بین الملل فرهنگ نیوز، تداوم بحران پنج ساله سوریه و عدم وحدت جامعه بین المللی در رابطه با آینده این کشور، افکار عمومی را به سوی ناامیدی و یاس درباره برقراری آتش بس و تشکیل سوریه ای نوین سوق داده بود. با این حال به نظر می آید تصمیم قاطع روسیه بر حضور نظامی در سوریه و سرکوب تروریست های موجود در این کشور زمینه ای برای تغییر موازنه قوا به سود نیروهای دولتی در سوریه خواهد بود، فرآیندی که با نگاه خوشبینانه می توان آن را آغازگر رخدادی دانست که نهایتا منجر به اتمام تنش ها در سوریه خواهد شد.

در این نوشتار برآنیم به دلایل این فرضیه مبنی بر اثرات مثبت حضور نظامی روسیه به نفع ایجاد امنیت و ثبات در این کشور و ایجاد نظم و معادله ای جدید در تحولات این کشور اشاره نماییم.

1. برآورد تحولات نظامی حاکم بر سوریه نشان می دهد که با گذر زمان از میزان انسجام و اقتدار ارتش سوریه به عنوان قدرتمندترین نیروی موجود در سوریه کاسته شده است. به واقع ارتش سوریه به عنوان نیرویی مسلح و کلاسیک برای برخوردهای نظامی بیرونی طراحی شده و حضور مستقیم این نیرو در جنگ های شهری سوریه و فرسایشی شدن آن در طول پنج سال اخیر موجب کوچک شدن ارتش و کاهش اقتدار آن شده است، امری که بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز بر آن صحه گذارده و دلیل برخی از عقب نشینی ها از مواضع غیر استراتژیک را کاهش اقتدار ارتش و فقدان نفر کافی عنوان کرده است.

ورود نظامی ارتش به جنگ داخلی و افزایش بی ثباتی در سوریه و تشدید منازعات قومی در این کشور از سوی قدرت های منطقه ای موجب خروج برخی عناصر ارتش شده است، عناصری که به لحاظ قومی و مذهبی با هیات حاکمه سوریه هم خوانی نداشته است.

حال و با ورود نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه و استقرار بیش از پیش ناوگان نظامی این کشور در بنادر طرطوس و لاذقیه، می توان از افزایش روحیه ارتش سوریه سخن گفت، ارتشی که اکنون با اتکا به نیرویی مستحکم تر به مقابله با تروریست ها خواهد پرداخت. اثرات اقدام میدانی ارتش روسیه در مقابله با جریان های تروریستی و تضعیف آن ها جایگاه نیروهای نظامی و شبه نظامی اعم از ارتش، شبیحه ها و دفاع الوطنی را در پی خواهد داشت، ضمن آن که ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه وعده حمایت تسلیحاتی از ارتش سوریه را داده و ارتش را شجاع ترین نیروی موجود در سوریه خوانده است. تجهیز ارتش به تسلیحات مدرن می تواند زمینه تغییر موازنه قدرت در سوریه را فراهم آورد. سوریه سال هاست که از سوی قدرت های غربی تحریم نظامی شده و مسکو نیز تا کنون از ارائه تجهیزات کارآمد به دولت سوریه خودداری نموده است.

2.مقامات روسیه روز گذشته از آغاز حملات نظامی خود به مواضع تروریست ها در سوریه خبر داده اند. بنابر آن چه رسانه ها منتشر نموده اند مواضع نیروهای معارض اسد در حوالی حمص از سوی هشت جنگنده روسی مورد هدف قرار گرفته است. دولت روسیه می‌گوید که در این عملیات به دنبال منافعی برای خود نیست. عملیات برای مدتی محدود صورت می‌گیرد و صرفا به بمباران مواضع گروه تروریستی داعش محدود می‌شود. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در مصاحبه‌ای حمله به مواضع داعش را یگانه راه برای درهم کوبیدن تروریسم بین‌المللی خوانده است. او گفته است که تا پایان نبرد دولت سوریه با تروریست‌های داعش، روسیه به عملیات خود ادامه خواهد داد.

منطقه حمص اولین منطقه مورد هدف برای کنترل نیروهای دولتی سوریه بر تمام غرب این کشور مهم است. قرار گرفتن این منطقه در دست مخالفان باعث جدا شدن دمشق از دو شهر ساحلی لاذقیه و طرطوس که از پایگاه‌های مهم حکومت اسد هستند می‌شود. تنها پایگاه دریایی روسیه در دریای مدیترانه در طرطوس سوریه قرار دارد.

تنها یک روز از آغاز حملات هوایی روسیه نگذشته است که حواشی پیرامون نحوه مقابله روس ها با جریان های معارض اسد افزایش یافته است. وزارت دفاع روسیه، هشتم مهر ماه، اعلام کرد جنگنده‌های آن کشور «هشت موضع گروه موسوم به داعش» را هدف قرار داده‌اند. این درحالی است که وزیر دفاع ایالات متحده گفته است «لازم است با احتیاط با این اطلاعات برخورد کرد، به نظر می‌رسد (حمله هوایی روسیه) در مناطقی انجام شده که نیروهای داعش احتمالا در آن حضور ندارند.» شک و تردیدها از سوی عالی‌ترین مقام پیمان آتلانتیک شمالی، «ناتو»، نیز بیان شده است. به گزارش خبرگزاری رویترز، دبیر کل ناتو، ینس استولتنبرگ، گفته است «در مورد گزارش‌هایی که حاکی‌ست حملات روسیه مواضع «داعش» را هدف نگرفته، نگرانم.» یکی از فرماندهان ارتش آزاد سوریه (گروه معارض سکولار حاضر در سوریه) هم می‌گوید جنگنده‌های روسیه مواضع نیروهای تحت امرش را بمباران کردند.

فارغ از صحت و سقم هر یک از مواضع ذکر شده، می بایست اذعان نمود که روسیه اکنون ریسک حضور نظامی در سوریه و تبعات آن را پذیرفته است، لذا بی گمان و در صورت نیاز تنها به مقابله با تکفیری های داعش نپرداخته و احتمالا در روزهای آتی شاهد حملاتی به نیروهای جبهه النصره (وابسته به القاعده) و تروریست های سکولار نیز خواهیم بود.

سرکوب جریان های سکولار از آن جهت حائز اهمیت است که اکنون این جریان ها با وجود نزدیکی کامل با ایالات متحده آمریکا از کمترین نفوذ و جایگاه در سوریه برخوردارند، لذا تضعیف بیش از پیش آن ها عملا آمریکا و دول غربی را در دو راهی انتخاب میان داعش و النصره و یا نیروهای دولتی اسد خواهد گذارد.

بنابرآن چه جان آلن نظامی عالی رتبه آمریکا در سنا اظهار داشته، آمریکا در آماده سازی جریان های سکولار کاملا ناکام عمل نموده است. کنگره آمریکا بودجه‌ای ۵۰۰ میلیون دلاری برای آموزش و تجهیز پنج‌هزار شورشی مخالف حکومت سوریه اختصاص داده تا از این طریق بتواند با واسطه به جنگ تروریست‌های داعش برود. به گفته مقامات آمریکایی، اولین گروه ۵۴ نفره از این نیروها، توسط تروریست‌های جبهه نصرت نابود شده‌اند، لذا هم اکنون واشنگتن در قبال سوریه در سردرگمی محض به سر می برد. مداخله نظامی روسیه در مقطع زمانی فوق ضمن تقویت نیروهای دولتی عملا خط بطلانی بر جریان های مسلح میانه رو خواهد بود، چرا که بر خلاف داعش، این جریان ها تاب ایستادگی را در برابر حملات احتمالی هم زمان نیروهای دولتی و جنگنده های روسی را نخواهند داشت.

3. استحکام نیروهای دولتی بشار اسد با وجود شکست های متحمل شده بر آنان پس از گذشت پنج سال، تبعات امنیتی بحران در سوریه و گسیل هزاران تروریست شرقی و غربی به سوی عراق و سوریه، انزوای جریان های سکولار، رشد فزاینده تکفیری ها و بسط آن ها در مناطقی از عراق، یمن، لیبی، مصر، افغانستان، پاکستان، مالی، نیجریه و حتی لبنان، خطر احتمالی تجزیه سوریه و شماری از کشورهای منطقه و نهایتا آوارگی چند میلیونی سوری ها و حرکت شماری از مهاجرین به سوی اروپا، اکنون جامعه غربی و سردرمدارانش را بیش از پیش دچار ابهام و سردرگمی نموده است. سردرگمی که می توان آن را به وضوح در عبارات رهبران غربی مشاهده نمود، آن جا که با عدول مکرر از مواضع پیشین و جهت برقراری نظمی حداقلی، حاضر به همکاری با ایران، روسیه و تغییر مواضع خویش در قبال منطقه شده اند.

اکنون و با حضور مستقیم نظامی روسیه در سوریه، عملا خط فکری که در پی نادیده گرفتن اسد در آینده سوریه تلاش می نمود به حاشیه خواهد رفت و طرف مقابل را ناگزیر به پذیرش اسد و حامیانش در ائتلاف آتی در سوریه خواهد نمود. به واقع مداخله نظامی روسیه در کنار بحران های ذکر شده موجب عدول مواضع حامیان تروریست ها شده و آن ها را به سوی ایجاد ائتلافی از جریان های میانه رو با اسد متمایل خواهد ساخت. پوتین در اظهاراتش مدام وضعیت نابسامان لیبی و عراق را به رخ طرف غربی کشیده و اذعان داشته است که مسکو مانع از اجرای چنین پروژه ای در سوریه خواهد شد.

جدیت عمل روسیه در مقابله با تکفیری ها و بی اعتنایی به خواست آمریکا را می توان در ابتدای آغاز حملات نظامی مسکو در سوریه مشاهده نمود. آن جا که روسیه تنها یک ساعت قبل از آغاز عملیات، آمریکا را در جریان اقدام خود قرار داده است، امری که زمینه عصبانیت واشنگتن را در پی داشته است. یک مقام وزارت دفاع آمریکا روز گذشته گفته بود: «یک مقام روسیه در بغداد امروز صبح به کارکنان سفارت آمریکا اطلاع داد که هواپیماهای نظامی روسیه عملیات هوایی ضد داعش را در سوریه آغاز خواهند کرد. او درخواست کرد که در زمانی که این عملیات جریان دارد، هواپیماهای آمریکایی وارد حریم هوایی سوریه نشوند.»

حمایت صریح مسکو از دمشق در قبال بحران این کشور از سویی دیگر خطر احتمالی مداخله نظامی همسایگان سوریه در این کشور را خواهد کاست. ترکیه از زمان آغاز بحران در سوریه مایل به ایجاد منطقه ای پرواز ممنوع بر فراز سوریه بوده است، منطقه ای که به نیروهای ترک اجازه ورود به خاک سوریه را داده و در پی سرنگونی نیروهای دولتی گام بر می داشت. اکنون و با حضور مستقیم روسیه در سوریه، قدرت های منطقه ای مخالف اسد هم چون ترکیه و عربستان سعودی به دلیل نگرانی از رویارویی مستقیم با روسیه از هرگونه مداخله مستقیم در سوریه امتناع ورزیده و صرفا به حمایت غیر مستقیم شان از تکفیری ها ادامه خواهند داد.

4. بخش وسیعی از حامیان نیروهای دولتی سوریه را اقلیت های موجود در این کشور تشکیل می دهند. سوریه کشوری 22 میلیونی بوده که از اقوام و قومیت های متعددی تشکیل شده است. حضور جریان های تکفیری در سوریه و افزایش دامنه نفوذ آن ها بر نگرانی اقلیت های مذهبی سوریه افزوده است. برخورد خشونت آمیز و وحشیانه تکفیری های داعش و النصره با گروه های غیر همسو، عملا جریان های اقلیت سوری را به سوی حمایت تام از بشار اسد سوق داده است.

در رابطه با تحولات کنونی سوریه می توان ادعا نمود فارغ از میزان نفوذ اسد در میان سنی های کشور، قاطبه علوی ها، مسیحیان، دروزها، اسماعیلی ها، ارمنی ها و شیعیان به حمایت از حکومت می پردازند. منطقه سکونت این اقلیت ها نیز در مناطق ساحلی و غربی سوریه و حوالی پایتخت واقع شده است، مناطقی که اکنون تحت کنترل نیروهای دولتی می باشد. اقلیت های سوری بخش عمده ای از نیروهای مسلح و شبه نظامیان حامی دولت سوریه را تشکیل می دهند، با این حال نگرانی از سرنوشت آتی آن ها و مشاهده برخورد خشونت بار تکفیری ها با سایر هم کیشان شان زمینه یاس فزاینده ای را در میان این اقلیت ها نسبت به آینده شان فراهم آورده بود، امری که منجر به افزایش سیل مهاجرت آن ها به خارج از سوریه شده بود. حال و با مداخله نظامی روسیه در سوریه، بی گمان موضع اسد اگر افزایش نیابد لااقل تثبیت خواهد شد، امری که امنیت خاطری را برای اقلیت های سوری فراهم آورده و آن ها را بر حمایت بیش از پیش از ارتش جهت سرکوب تکفیری ها متمایل خواهد ساخت.

علاوه بر جریان های اقلیت، میلیون ها آواره سوری اعم از سنی ها از مناطق تحت سیطره تکفیری ها گریخته و به دمشق و مناطق ساحلی کوچ نموده اند. تقویت ارتش و حضور نظامی روسیه در سوریه موجب آسودگی خاطر پناه جویان سوری ساکن در اردوگاه ها خواهد شد و از نگرانی حضور تکفیری ها که در طول هفته های اخیر پیشرفت هایی را به سوی پایتخت داشته اند خواهد کاست.

5. بی گمان بزرگ ترین دستاورد حضور جنگنده ها و تسلیحات روسی در سوریه را می توان در مقابله با تروریست های تکفیری مشاهده نمود، امری که موجب مداخله پوتین در امور سوریه شده است. پیشروی های داعش در کنار عقب نشینی های صورت گرفته از سوی ارتش سوریه در ماه های اخیر در کنار تجهیز گروه های مسلح دیگر از سوی ترکیه و عربستان سعودی، مسکو را بر آن داشته جهت حمایت از متحد خود وارد عمل شده و مانع از دست رفتن منافعش در خاورمیانه نگردد. به واقع رشد و نمو تکفیری ها در منطقه به دلیل تاثر روسیه از تحولات خاورمیانه ( حضور گسترده اتباع روس اعم از چچنی و داغستانی در صفوف تکفیری ها) زیان های گسترده ی امنیتی برای روسیه در برخواهد داشت. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تاکید کرده است که خطر داعش از مرزهای عراق و سوریه فراتر رفته است و کشورهای آسیای میانه را هم تهدید می کند. پوتین در سخنان اخیرش اظهار داشته است که «… ما نگران بازگشت تروریست های داعش به جمهوری های شوروی سابق هستیم.»

بنابراین و با تحلیل تحولات روسیه و مداخله سوریه می توان اذعان نمود فارغ از حمایت از بشار اسد، مقابله با تکفیری ها و تضعیف آنان جزو لاینفکی از اهداف ولادمیر پوتین می باشد. ایجاد جبهه ای واحد میان نیروهای نظامی و شبه نظامی وابسته به دولت سوریه با جنگنده های روسی در کنار ادعاهای ظاهری ائتلاف ضد داعش به رهبری ایالات متحده در راستای مبارزه با تکفیری ها در عراق و سوریه و هم چنین نقش فعال ایران، حزب الله لبنان، پیش مرگه های کرد، حشد الشعبی و ارتش عراق در رویارویی با داعش می تواند زمینه ایزوله داعش و در نتیجه تضعیف تدریجی سلفی ها را در بر داشته باشد، امر مبارکی که ضمن کاهش تبعات بین المللی رشد و نمو تکفیری ها می تواند زمینه ای برای آغاز امنیت و فرایند صلح و ثبات در سوریه تلقی گردد.