سوره حشر/ آيه 16:
«كَمَثَلِ الشيْطنِ إِذْ قَالَ لِلانسنِ اكفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قَالَ إِنى بَرِى ءٌ مِّنك إِنى أَخَاف اللَّهَ رَب الْعَلَمِينَ»؛ (كار آنها همچون شيطان است كه به انسان گفت: «كافر شو (تا مشكلات تو را حل كنم)!» امّا هنگامي كه كافر شد گفت: «من از تو بيزارم، من از خداوندي كه پروردگار عالميان است بيم دارم!)
در تفسير اينكه منظور از «انسان» در اين آيه كيست؟، سه نظر ارائه شده است:
الف- آيا مطلق انسان هائى است كه تحت تاثير شيطان قرار گرفته، فريب وعده هاى دروغين او را مى خورند و راه كفر مى پويند، و سرانجام شيطان آنها را تنها گذاشته و از آنان بيزارى مى جويد؟
ب- يا منظور انسان خاصى، همانند ابوجهل و پيروان او است كه در جنگ بدر به وعده هاى فريبنده شيطان دلگرم شدند و عاقبت طعم تلخ شكست را چشيدند. چنانكه در آيه 48 سوره انفال مى خوانيم :
“و اذ زين لهم الشيطان اعمالهم و قال لا غالب لكم اليوم من الناس و انى جار لكم فلما ترائت الفئتان نكص على عقبيه و قال انى برى ء منكم انى ارى ما لاترون انى اخاف الله و الله شديد العقاب”؛ (و به ياد آوريد هنگامى كه شيطان اعمال مشركان را در نظرشان جلوه داد و گفت هيچكس امروز بر شما پيروز نمى گردد، و من همسايه و پناه دهنده شما هستم، ولى هنگامى كه مجاهدان اسلام و فرشتگان حامى آنها را ديد به عقب برگشت و گفت من از شما بيزارم ، من چيزى را مى بينم كه شما نمى بينيد، من از خدا مى ترسم! و خداوند شديد العقاب است!)
ج- و يا اينكه منظور از انسان، همان «برصيصا» عابد بنى اسرائيل است كه فريب شيطان را خورد و كافر شد و در لحظات حساس شيطان از او بيزارى جست و از او جدا شد.
تفسير اول با مفهوم آيه سازگارتر است و تفسير دوم و سوم مى تواند بيان مصداقى از آن مفهوم گسترده باشد، و به هر حال عذابى را كه شيطان از آن اظهار وحشت مى كند ظاهرا عذاب دنيا است. بنابراين ترس او جدى است نه شوخى و استهزا و بسيارند كسانى كه از مجازات هاى نزديك مى ترسند ولى نسبت به مجازات هاى دراز مدت بى اعتنا هستند.
منبع:
تفسير نمونه ج 23ص537و538