چگونه يوسف(ع)، اموال بيت المال را بلاعوض، به برادران خود داد؟

سوره يوسف/ آيه 62:

(وَ قَالَ لِفِتْيَنِهِ اجْعَلُوا بِضعَتهُمْ فى رِحَالهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونهَا إِذَا انقَلَبُوا إِلى أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ)؛ (به كارگزاران خود گفت آنچه را به عنوان قيمت پرداخته اند در بارهايشان بگذاريد شايد آنرا پس از مراجعت به خانواده خويش بشناسند و شايد برگردند.)

چرا حضرت يوسف (ع) دستور داد اموالي را كه برادران در مقابل غله پرداخته بودند در بارهاى آنها بگذارند؟ به اين سؤ ال، پاسخ هاى متعددى داده شده است؛ از جمله فخر رازى در تفسيرش ده پاسخ براى آن ذكر كرده است كه بعضى نامناسب است. ولى خود آيات فوق پاسخ اين سؤال را بيان كرده است، چرا كه مى گويد: (لعلهم يعرفونها اذا انقلبوا الى اهلهم لعلهم يرجعون)؛ هدف يوسف اين بود كه آنان پس از بازگشت به وطن، آنها را در لابلاى بارها ببينند و به كرامت و بزرگوارى عزيز مصر (يوسف) بيش از پيش پى ببرند و همان سبب شود كه بار ديگر به سوى او بازگردند و حتى برادر كوچك خويش را با اطمينان خاطر همراه بياورند و نيز پدرشان يعقوب با توجه به اين وضع ، اعتماد بيشترى به آنها در زمينه فرستادن بنيامين به مصر پيدا كنند.

پس مي توان گفت: اين كار، بخشي از يك طراحي بزرگتر بود. اما از زاويه ديگر اين سوال پيش مى آيد كه ايشان چگونه اموال بيت المال را به صورت بلاعوض به برادران خويش  داد؟
اين سؤ ال را از دو راه مى توان پاسخ داد: نخست اينكه در بيت المال مصر حقى براى مستضعفان وجود داشته (و هميشه وجود دارد) و مرزهاى كشورها نيز دخالتى در اين حق نمى تواند داشته باشد، به همين دليل يوسف از اين حق در مورد برادران خويش كه در آن هنگام مستضعف بودند استفاده كرد، همان گونه كه در مورد ساير مستضعفان نيزاستفاده مى كرد. ديگر اينكه يوسف در آن پست حساسى كه داشت، شخصا داراى حقوقى بود و حداقل حقش اين بود كه خود و عائله نيازمند خويش و كسانى همچون پدر و برادر را از نظر حداقل زندگى تامين كند، بنابراين او از حق خويش در اين بخشش و عطا استفاده كرد.

منبع:

تفسير نمونه ج10ص21