برخی به این نکته مهم توجه ندارند که عضویت در یک کانال غیراخلاقی در تلگرام، ویژگی خاصی دارد که کار را به مراتب از مراجعۀ شخصی به یک سایت غیراخلاقی در اینترنت بد‌تر می‌کند. مقصود از «غیراخلاقی» در اینجا اعم از اموری مثل تمسخر، تجسس، توهین، تهمت و الفاظ رکیک و نیز امور مستهجن و خلاف عفت عمومی (تصویری و کلامی) است.

وقتی می‌خواهیم در یک کانال تلگرام از هر نوع عضو شویم، این امر که تعداد اعضا صد نفر باشند یا ده هزار نفر، به طور طبیعی در تصمیم ما در پیوستن به آن کانال مؤثر است. پس با عضویت در یک کانال، فقط خودمان را عضو نمی‌کنیم، بلکه همزمان، با افزایش دادن تعداد اعضای آن کانال، افراد دیگری را هم به پیوستن به آن تشویق می‌کنیم. اتفاقا در کانالهای تلگرام با هر نگاه، یک عدد بر تعداد بازدیدکننده مطلب یا تصویر افزوده می‌شود. (این امر دقیقا در اینستاگرام هم به دلیل معلوم بودن تعداد فالوور‌ها صدق می‌کند).

پس عضویت در کانال عمومی تلگرام یعنی تشکیل دادن کاروانی از نوع خاص که گر چه اعضا از هویت یکدیگر بی‌خبرند، اما چون تعداد اعضای کانال برای همه هویداست، این افراد بدون هر گونه تماس با یکدیگر، به فعالیتی مشترک مشغولند و ناخودآگاه نه فقط برای مدیر کانال بلکه برای یکدیگر هم هورا می‌کشند و صرفا ناظر نیستند. پس گاهی داریم تمسخر و توهین و تجسس و ناسزا را تشویق کرده و رواج می‌دهیم و مشغول انجام گناه اجتماعی هستیم در حالی که خود را فقط یک «ناظر» ساده می‌پنداریم. (در کانالهای خصوصی تلگرام که البته اعضای بسیار محدودی می‌توانند داشته باشند گر چه تعداد اعضا فقط برای مدیر کانال معلوم است، اما نقش تشویقی هر عضو برای مدیر همچنان محفوظ است).

اما به طور خاص، معنا و پیامدهای عضویت در «کانالهای مستهجن در تلگرام» بسیار قابل تأمل است. عضویت در چنین کانالهایی، تداعی کننده آیه‌ای تکان دهنده از سوره مبارکه نور است که دیدن‌‌ همان نوع تصاویر در اینترنت گرچه عملی بسیار ناپسند و حرام است ولی همه آن پیامد‌ها را برای کاربر ندارد.

در قرآن کریم وعدۀ عذاب در آخرت (مانند وعده پاداش) صد‌ها بار آمده است، اما وعده عذاب به صورت «هم در دنیا و هم در آخرت» بسیار اندک ذکر شده است که یکی از موارد آن، درباره فرعون است (فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَکالَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولی، نازعات/۲۵). آیه ۱۹ از سوره نور از آن آیاتی است که وعده عذاب آنهم به صورت «عذاب الیم هم در دنیا و هم در آخرت» در آن داده شده است. اما برای چه کسانی؟

خداوند در این آیه می‌فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ…» کسانی که «دوست داشته باشند» در میان مسلمانان فحشا اشاعه داده شود، مشمول «عذاب دردناک هم در دنیا و هم در آخرت» هستند. متأسفانه کسی که عضو کانال ضد عفت عمومی (از نوع تصویری و غیر تصویری) در تلگرام می‌شود، با بالابردن تعداد اعضا و ایجاد رغبت بیشتر در دیگران و نیز کمک به شکستن قبح اینگونه گناهان نزد مسلمانان، کاری فرا‌تر از دوست داشتن انجام می‌دهد و عملا، ولو ناخواسته، در گرایش دیگران به بی‌عفتی و فساد و فحشا نقشی به عهده می‌گیرد. (مفسرانی مانند مرحوم علامه طباطبایی تأکید می‌کنند که در آیه ۱۹ سوره نور، «مطلق اشاعه فحشا» مقصود است و فقط «افک» و نسبت فحشا مورد نظر نیست).

خداوند فقط از «ارتکاب گناه» ما را نهی نکرده است؛ از «کمک به یکدیگر در انجام گناه» هم نهی کرده است (وَلاتَعاوَنوا عَلَى الإِثمِ وَالعُدوانِ، مائده/۲). میان گناه فردی ما با گناه اجتماعی ما فرسنگ‌ها فاصله است، آنهم گناهانی که دیگر «لحظه‌ای» نیست، بلکه ممکن است حتی صد سال پس از مرگ ما هم به مدد تکنولوژی دست به دست بچرخد. فراموش نکنیم که قرآن یکی از مناظر قطعی قیامت را تخاصم و دعوای میان اهل آتش بر سر انداختن تقصیر بر گردن دیگری می‌داند (ص/۶۴).

در شرایطی که کانالهای تلگرام می‌توانند نقش مهمی در ارتقای علمی، فرهنگی، رفتاری، اجتماعی و معنوی جامعه ما ایفا کنند، اگر کسانی به گونه‌ای گرفتار اختاپوس جذابیتهای شیطانی و شهوت انگیز برخی کانال‌ها اعم از نوشته وعکس و فیلم بوده و علیرغم عذاب وجدان، به خیال خود در وضعیتی هستند که نمی‌توانند خود را از این امور روح کُش خلاصی دهند، لااقل با خداوند این معامله را انجام دهند: با خروج از کانالهای غیراخلاقی تلگرام، گناه خود را از حالت اجتماعی به حالت فردی درآورند. آنگاه ببینند آیا دستی آنان را از‌‌ همان گناه فردی نجات خواهد داد یا خیر. إنه قریب مجیب!

muhamadmotahari@gmail.com

کانال نوشته‌های اجتماعی محمد مطهری در تلگرام:

https://telegram.me/m_motahari

۲۳ آبان ۱۳۹۴