کدام عوامل به جز ویروس کرونا حس بویایی را مختل می‌کند؟

عصراسلام: به نقل از npr، از سال گذشته که ویروس کرونا شیوع پیدا کرد، محققان اعلام کردند که از دست رفتن بویایی و حتی چشایی می تواند یکی از عوارض تشخیصی این بیماری باشد که شماری از مبتلایان به کرونا را درگیر می کند. بسیاری از مبتلایان بعد از بهبود یافتن عوارض دیگر، حس بویایی خود را نیز به دست می آورند اما در شماری از افراد این حس تا ماه ها مختل می شود. 

دانشمندان براین باورند زمانی که بینی را در مسیر بخاری قرار می دهید که از یک فنجان داغ قهوه یا چای برمی خیزد، مولکول های حاوی بو بلند شده و داخل بینی می شوند. وقتی هم که از آن مایع داغ می نوشید و از گلو پایین می رود، بعضی مولکول ها به سمت بالا بلند شده و به نقاط اعصاب واقع در بینی می رسند. 

سلول های عصبی دارای گیرنده هایی هستند که مولکول های خاصی را شناسایی کرده و این سلول ها مستقیم به سمت مغز کشیده شده اند و این گونه است که انسان می تواند بوی قهوه را از پیتزا تشخیص دهد. زمانی که مولکول های بوی قهوه با سلول های عصبی مغز متصل می شوند، مغز قابلیت این تشخیص را دارد که این بود مربوط به قهوه است. 

سال ها پیش بود که محققان اعلام کردند انسان ها قادرند حدود ۶۵۶۱ بو را تشخیص دهند اما بعد از مدتی این تعداد به بیش از ۱۰ هزار بو افزایش یافت. تحقیقات که کامل می شد، اطلاعات دانشمندان هم افزایش می یافت. آنها افراد را با ترکیب هایی از مواد شیمیایی مختلف بررسی کرده و دریافتند که انسان قابلیت شناسایی بیش از یک تریلیون بو را دارد. 

اما این بدان معنا نیست که همین تعداد بو در دنیا وجود دارد اما فر فرد قادر به شناسایی این تعداد بوی مختلف است. اما تعداد واقعی مولکول های بو که انسان ها می توانند آن را تشخیص دهند، مرموز باقی مانده است. در این میان، محققان بر این باورند که انسان در تشخیص برخی انواع بوها از حیوانات بهتر عمل می کنند و در برخی هم عملکرد ضعیف تری دارند. 

محققان مؤسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی که بخشی از مؤسسه های ملی سلامت به شمار می رود، اعلام کرده اند که ۲۳ درصد آمریکایی های بالای ۴۰ سال در عمر خود به نوعی تغییر در حس بویایی خود را حس می کنند و حدود ۳۲ درصد از افراد بالای ۸۰ سال هم پیش از همه گیری کرونا دچار اختلال در بویایی می شدند. 

اختلال در بویایی انواع مختلفی دارد؛ در حالتی که فرد هیچ بویی را حس نمی کند به آن اختلال «آنوسمیا» می گویند. به اختلالی که فرد تنها قادر به تشخیص برخی بوها باشد، «هیپوسمیا» اطلاق می شود. برخی هم یک بو را به جای بوی دیگر اشتباه می گیرند که به آن «پاروسمیا» می گویند. برخی هم دچار اختلالی موسوم به «فانتوسمیا» می شوند که بوهایی را استشمام می کنند که اصلا وجود ندارند. 

به جرأت می توان گفت که کرونا تنها یکی از مواردی است که بویایی را دچار اختلال می کند. تورم سینوس‌ها، پولیپ‌های بینی، مصرف مشروبات الکلی، آسیب های مغزی و سابقه خشکی دهان جزء عواملی هستند که ممکن است باعث اختلال در حس بویایی شوند. علاوه بر این، آسیب مغزی ایجاد شده بر اثر بیماری آلزایمر، دیابت، سوءتغذیه، تومورهای مغزی، پارکینسون و دیگر مشکلات و بیماری‌ها در جریان عادی گذر اطلاعات از بینی به مغز اختلال ایجاد می کنند. 

معمولا مکانیسم های مختلفی در اختلال بویایی تأثیرگذارند. یک ویروس با جذب مواد شیمیایی سیستم ایمنی موسوم به سیتوکین ها ممکن است تعادل شیمیایی را که به گیرنده ها اجازه کار می دهند، مختل کند. این ویروس یا عوامل دیگر ممکن است حتی اعصاب بویایی را هم از بین ببرند. 

حتی ویروس ها ممکن است وارد اعصاب بویایی شده و از طریق آنها به مغز برسند که آسیب به بخش بویایی وارد می کنند؛ اتفاقی که در بیماری کووید- ۱۹ رخ می دهد و ممکن است فرد مبتلا تا مدت ها از نداشتن بویایی رنج ببرد. تروماهای مغزی هم ممکن است باعث پارگی اعصاب بویایی شوند که برگشت پذیر نیست. 

بازگشت بویایی از دست رفته کاملا به علل ایجاد این مشکل بستگی دارد. اعصابی که به دنبال فشار ناشی از تورم سینوس ها آسیب دیده باشند، قادرند خود را ترمیم کنند. مصرف داروهای ضد التهاب یا جراحی برای از بین بردن بافت متورم یا پولیپ های بینی به این افراد کمک می کند تا بویایی خود را زودتر به دست آورند. در مبتلایان به کرونا هم معمولا افراد با گذشت زمان بویایی خود را پیدا می کنند. 

اما محققان بر این باورند که هنوز به درستی نمی توان درباره برگشت بویایی در بیمارانی که به دلایل دیگر این حس را از دست داده اند، نظر داد. اما در بیشتر موارد، محققان توصیه می کنند که روزانه ود یا سه بار استشمام بوها و عطرهای قوی و تند می تواند به افراد در بازگشت بویایی کمک کند.