عصراسلام: بیماری را که در آن تعداد گلبولهای قرمز در واحد حجم افزایش می یابد، غلظت خون می نامند. در این بیماری، میزان هموگلوبین در مردان به بالاتر از ۱۸ گرم و در خانم ها به بالاتر از ۱۶ گرم در دسی لیتر می رسد. این بیماری بیشتر در آقایان و در سنین بالاتر از ۴۰ سال شایع است.
این بیماری موجب کند شدن حرکت خون در رگ ها و قلب می شود و احتمال ایجاد لخته های خونی را بالا می برد. به دنبال آن مشکلاتی مثل گرفتگی دست و پا، افزایش فشارخون، خونریزی از بینی، بزرگ شدن کبد و طحال، آمبولی ریوی و سکته های قلبی و مغزی روی می دهد.
تنها راهی که نشان میدهد فردی غلظت خون دارد یا نه، دادن آزمایش خون و اندازهگیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعد از اینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:
۱. علت اولیه: مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز میکند که به آن پلیستمی میگویند و افزایش غلظت اولیه نامیده میشود بدون وجود علت ثانویه. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه میشود.
۲. علت ثانویه: بین ۹۵-۹۰درصد از کسانیکه با غلظت خون به متخصص مراجعه میکنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق میافتد که اکسیژن کافی به بافتهای بدن نرسد. با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی بهنام اریتروپویتین از کلیه ترشح میشود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک میکند تا بتواند کمبود اکسیژنرسانی به بافتهای بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانیکه با این مشکل مواجه میشوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی میکنند و چون با کمبود اکسیژن روبهرو هستند، دچار بیماری غلظت خون میشوند.
گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون میشود یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون شود، اما بهدلیل مشکلات خونی، بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و خونی که در ریه پر از اکسیژن شده، بلافاصله با خون کم اکسیژن مخلوط شده و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود. علت بعدی، هموگلوبین مادرزادی است که در آن افراد فامیل پرخون هستند و به علل مختلفی، مغز استخوان به گلبولسازی تحریک شود. یکی دیگر از علل مهم غلظت خون، کشیدن سیگار و مسمومیت با مونوکسیدکربن است که در نتیجه آنها اکسیژنرسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد میشود.
مصرف دخانیات یکی از علتهای جدی درکنار مسائل قلبی است که هم باعث بروز سرطان شده و هم سبب غلیظ شدن خون فرد میشود. فرض کنید فردی مدام سردرد دارد و جریان خونش سیالیت و روانی لازم را ندارد و مرتب در خواب، خوابزده میشود، آیا چنین فردی در طول روز عصبی نیست؟ میتواند تمرکز لازم را برای انجام کارهایش داشته باشد؟ نه. ممکن است ما نتوانیم کار زیادی برای بیماری مادرزادی قلبی که خون پراکسیژن و کماکسیژن در آن با هم مخلوط میشوند یا بیماری مغز استخوان انجام دهیم، اما مشکلی که بهدست خود ما ایجاد شد، فقط نیاز به اراده دارد. بیماران وقتی به ما مراجعه میکنند، میبینیم عصبی هستند و دائم سردرد دارند که علت هم پرخونی است و مشکل هم مصرف سیگار و دخانیات است.
موادغذایی حاوی قند به هیج عنوان باعث افزایش غلظت خون در افراد نخواهند شد. برنج همانند نان و ماکارانی نوعی کربوهیدرات بهشمار میآید. مصرف برنج و کربوهیدراتها هیچ ارتباطی نمیتواند با غلظت خون افراد داشته باشد، برای مثال اگر برنج در غلظت خون نقش داشته باشد، نان و ماکارانی هم در این زمینه بیتاثیر نخواهد بود و عملکرد یکسانی خواهد داشت.
موادغذاییای که باعث افزایش خونسازی میشوند در غلظت خون نقش دارند، برای مثال مصرف انواع گوشتها، مصرف زیاد جگر و مصرف بیش از اندازه چربی نسبت به سایر موادغذایی تاثیر بیشتری در افزایش غلظت خون خواهند داشت، اما موادغذایی حاوی کربوهیدراتها که برنج را هم شامل میشوند باعث بروز چنین اتفاقی نمیافتد.
اصولا قندها باعث افزایش غلظت خون نمیشوند، برنج یا نان و ماکارانی روی انسداد مجاری ادراری، سنگکلیه و صفری هم نمیتوانند اثر بگذارند؛ چرا که سنگهای کلیوی سنگهایی هستند که یا اسیداوریکی یا اگزالاتی (شایعترین سنگهای کلیوی) هستند؛ به همین علت مواد حاوی کلسیم با پروتئین را محدود میکنند.
کربوهیدراتها در انسداد عروق و کانالهای نخاعی تاثیر دارند، کاهش الاسیسیتی رگها معمولا به علت افزایش سن، تجمع تجربی در داخل رگها (بهعلت چاقی و مصرف زیاد چربیهای اشباع مانند دنبه، چربیهای موجود در گوشتهای گوسفند، جگر و…) ایجاد میشود و میتوانند پلاکهایی را با عنوان پلاکهای قلبیوعروقی در داخل عروق ایجاد کرده و فرد را مستعد انسدادهای قلبی کنند.
کربوهیدراتها تنها باعث افزایش تریگلیسرید بدن میشوند، یعنی اگر دریافت کربوهیدرات مانند برنج در فردی بیش از اندازه نه متعادل باشد باعث افزایش تریگلیسرید خون میشود که نوعی چربی خون بوده و میزان آن معمولا بالاتر از عدد ۵۰۰ و ۶۰۰ میرود و خیلی علائم خاصی را برای فرد ایجاد نمیکند که مصرف آن بر عکس کلسترول است، در واقع مصرف مقدار کمی از کلسترول میتواند ریسک و احتمال ابتلا به بیماریهای قلبیوعروقی را بهشدت در فرد افزایش دهد، اما تریگلیسرید چنین عملکردی را ندارد.
منابع: روزنامه آرمان، سیب سبز، مجلهشفا