اولاً، خود حالت تباکی و حزن و اندوه داشتن در هنگام ذکر مصیبت، امری ارزشمند است؛ چنان که در روایات بدان تصریح شده است.1
ثانیا، منشأ گریه ارزشی، معرفت است؛ ازاین رو اگر احساس می کنیم که در هنگام ذکر مصیبت، حالت گریه نداشته و اشکی از چشمانمان جاری نمی شود، حتی قلبمان نیز متأثر و اندوهگین نمی گردد ـ البته به شرط آن که مطمئن باشیم نداشتن اشک ریشه در عوارض جسمانی ندارد ـ باید زمینه های ایجاد و توسعه معرفت به اهل بیت (علیهم السلام) را در خود تقویت کرده و موانع معرفت را از میان برداریم .
زمینه های ایجاد و توسعه معرفت به اهل البیت (علیهم السلام):
1. مطالعه تاریخ زندگانی آنان،
2. مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان،
3. شناخت خدا؛ زیرا آنان تجلی گاه اوصاف الهی اند وبا شناخت خدا و اوصاف او،می توان فضایل آنان را دریافت.2
موانع معرفت؛ عمدتا به عملکرد ما برگشته، موجب قساوت قلب می شود3 و موجب می گردد که حتی احساسات و عواطف ما در سیطره عقل ما نباشد. این موانع عبارتند از :
1. زیاد سخن گفتن درغیر ذکر خدا4،
2. گناه زیاد5،
3. آرزوی زیاد6،
4. گوش سپاری به امور لهو7،
5. جمع کردن مال8،
6. ترک عبادات9،
7. همنشینی با افراد گمراه و ستمگر10،
8. همنشینی با افراد فرومایه و پست11،
9. خنده زیاد12 .
از بین رفتن قساوت قلب
در روایات برای از بین رفتن قساوت قلب اموری ذکر شده که مهم ترین آنها عبارت است از :
1. یاد مرگ13،
2. پند و اندرز14،
3. تفکر در آیات الهی، قیامت و حال خویشتن15،
4. همنشینی با اندیشمندان16،
5. معاشرت با اهل فضل17،
6. گفت و گوی علمی18،
7. اطعام تهی دستان19،
8. مهربانی و محبت به ایتام20،
9. ذکر خدا21،
10. ذکر فضایل و مناقب و مصائب اهل بیت (علیهم السلام)22،
11. قرائت قرآن23،
12. استغفار24 .
مهم تر از تمامی این امور، آن است که از خداوند متعال عاجزانه بخواهیم: به ما چشم اشک بار عنایت کند و در این میان، اهل بیت (علیهم السلام) را واسطه قرارداده و از خود آنان نیز استمداد جوییم .
پی نوشت ها
1. خصائص الحسینیه، ص 142 و وسائل الشیعة، ج 4، ص 1121 ، ص 1124 .
2. نگا: آیین مهرورزی، بخش محبت به اهل بیت علیهم السلام .
3. « من علامات الشقاء جمود العین» [حضرت رسول صلی الله علیه و آله]، میزان الحکمه، ج 1 ، ص 455، روایت 1845 و قال علی علیه السلام: «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب». [همان، ص 455، روایت 18406 ].
4. بحارالانوار، ج 71 ، ص 281 .
5. همان، ج 70، ص 55 .
6. همان، ج 78، ص 83 .
7. بحارالانوار، ج 75 ، ص 370 .
8. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 341 .
9. تنبیه الخواطر، ص 360 .
10. بحارالانوار، ج 1، ص 203 .
11. همان، ج 77، ص 45 .
12. همان جا .
13. همان، ج 14 ، ص 309 .
14. همان، ج 77، ص 199 .
15. همان، ج 78، ص 115 .
16. همان، ص 308.
17. معجم الفاظ غررالحکم، ص 863 .
18. بحارالانوار، ج 1، ص 203 .
19. مشکاه الانوار، ص 107 .
20. همانجا .
21. نهج البلاغه، خ 222 .
22. همانجا .
23. همان، خ 176 .
24. بحارالانوار، ج 93، ص 284 .