الف- قتلگاه، گودی یا گودال قتلگاه محل به شهادت رسیدن امام حسین(ع) است؛[۱] محلی که سر امام حسین(ع) به دست شمر یا سنان در آنجا از تن جدا شد.[۲] قتلگاه نسبت به سایر قسمت‌های میدان کربلا پایین‌ترین جا بوده است[۳] و به همین جهت آن را گودال یا گودی قتلگاه نامیده‌اند.[۴] گودی قتلگاه بیرون از ضریح امام حسین(ع)، حجره‌ای است با درب نقره‌ای و پنجره‌ای رو به سوی صحن که در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر قرار دارد. کف این مکان با سنگ مرمر روشن فرش و دیواره‌های آن نیز آیینه‌کاری شده است و در آن سردابی با در نقره‌ای وجود دارد.[۵] سرداب، محل شهادت امام حسین(ع) محسوب می‌شود و سنگ مرمری به بلندی نیم‌متر از سطح زمین، به صورت قبر، بر روی آن محل قرار دارد. غالبا درب این محل بسته است و گاهی برای اشخاص معینی جهت زیارت باز می‌شود.[۶]قتلگاه با عناوین دیگری مانند مَقْتَل،[۷] محل النَّحْر، مَنْحَر، مَذْبَح نیز آمده است.[۸]برخی از تاریخ‌پژوهان برآنند در منابع معتبر کهن و حتی منابع عصر صفویه تا قاجار، مطلبی درباره گودی قتلگاه یافت نمی‌شود؛ بلکه این مطلب از موضوعاتی است که در دوران پهلوی توسط خطبا و واعظان هنگام ذکر مصیبت امام حسین(ع) بر سر زبان‌ها افتاده و به تدریج شهرت یافته است.[۹] البته برخی گودی قتلگاه را دارای سابقه معتبر و مشهور دانسته و انتساب آن به دوران پهلوی را نادرست خوانده‌اند.[۱۰]به اعتقاد برخی، سپهر کاشانی، نویسنده کتاب ناسخ التواریخ در عصر قاجار، نخستین کسی است که از واژه گودال قتلگاه استفاده کرده و این واژه پیش از آن در منابع تاریخی و حدیثی به کار نرفته است.[۱۱] ب- سرزمین کربلا، ناهموار و دارای تل و تپه بوده است. در حادثه کربلا تپه‌ای مشرف بر محل شهادت شهدای کربلا وجود داشته که حضرت زینب (س) بالای آن می‌آمد تا وضعیت برادرش حضرت امام حسین (ع) را در میدان نبرد بررسی کند.[12]البته بنابر گفته برخی، در هیچ یک از منابع معتبر کهن و متأخر از تل زینبیه مشهور که بر آن گنبد و بارگاهی ساخته‌اند، سخنی به میان نیامده است؛ آنچه در برخی منابع آمده، «مُسَنّاة» به معنای سیل‌بند است.[1۳] همچنین گفته شده هیچ سند معتبری حاکی از حضور حضرت زینب(س) روی این سیل‌بند هنگام قطع سر امام حسین(ع) در دست نیست.[1۴]
به نقل از پایگاه ویکی شیعه
پی نوشت:
1. آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۱۶و۱۶۲؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
2. محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
3. محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
4. مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۶۷ش، ص۱۳۳.
5. آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۲؛ قریشی، مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ۱۳۹۱ش، ص۳۷.
6. محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۴۱۷.
7. آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۲.
8. نبوی، «قتلگاه حسین بن علی(ع)»
9. گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۹.
10. نبوی، «قتلگاه حسین بن علی(ع)»
11. رفعت، «نگاهی انتقادی به محل شهادت امام حسین(ع)؛ تحلیل پنداره گودال قتلگاه»، ص۵۸.
12. آل طعمة، تراث الکربلا، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۹.
13. گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۸ و۵۵۹.
14. گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۹.