اوصاف یاران در حدیث
شناخت عمیق نسبت به خدا؛ امام صادق«ع» مى فرماید: «در قلوب آنان (یاران مهدى)، نسبت به ذات خدا شکى نیست» همان، ص 317..و «آنان به وحدانیت خداوند آن چنان که حق وحدانیت اوست، اعتقاد دارند» بشارة الاسلام، ص 220..معرفت امام زمان(عج)؛ امام سجاد«ع» مى فرماید: «آنان کسانى اند که به امامت مهدى(عج) اعتقاد دارند» کمال الدین، ح 1، باب 31، ح 2..اخلاص؛امام جواد«ع» فرمود: «هنگامى که براى مهدى، 313 تن از اهل اخلاص جمع شد، خداوند امر او را ظاهر خواهد کرد» همان، ح 2، ص 378-377..اطاعت و فرمانبرى؛ امام صادق«ع» مى فرماید: «اطاعت آنان از امام، بیشتر از فرمانبرى کنیز در برابر مولایش است» بحارالانوار، ج 52، ص 308..استقامت؛ آن حضرت هم چنین فرمود: «… گویا قلب هاى آنان مانند تکه هاى آهن است… محکم تر از سنگ است» همان، ص 307، ح 82..جان نثارى؛ از امام صادق«ع» نقل شده است: «آنان پروانه وار شمع وجود امام را در میان گرفته و او را با جانشان محافظت مى کنند (یحفون به)» همان، ص 308..برخوردارى از تأییدات الهى؛امام على«ع» فرمود: «… خداوند مردى (مهدى) را در آخرالزمان مى انگیزاند… او را به ملائکه اش تأیید کرده و انصارش را حفظ خواهد نمود» همان، ص 280،ح 6..شهادت طلبى؛ امام صادق«ع» فرمود: «یاران مهدى، آرزو مى کنند که در راه خدا به شهادت برسند» همان، ص 307، ح 82..صبر و بردبارى؛امام على«ع» مى فرماید: «یاران مهدى، گروهى اند که به خاطر صبر و بردبارى در راه خدا، بر او منت نمى گذارند و از این که جان خویش را تقدیم حضرت حق مى کنند، به خود نمى بالند و تکبر نمى کنند» یوم الخلاص، ص 224..شیران روز و زاهدان شب؛ امام صادق«ع» فرمود: «گویا من نظر مى کنم به قائم و اصحاب او در نجف و کوفه، سجده ها به پیشانى هاى آنها اثر گذاشته است؛ شیران در روز و راهبان در شب اند…» بحارالانوار، ج 52، ص 386..همدلى؛امام على«ع» فرمود: «ایشان یکدل و هماهنگ هستند» یوم الخلاص، ص 224..خواستار برکت؛ از امام صادق«ع» آمده است: «آنان بر فراز اسب هاى خود دست بر زین امام مى کشند و تبرک مى جویند» بحارالانوار، ج 52، ص 308..عبادت الهى؛ امام صادق«ع» فرمود: «در دل شب، از خشیت خداوند، ناله هایى دارند مانند ناله مادران پسر مرده» و «شب ها را با عبادت به صبح مى رسانند و روزها را با روزه به پایان مى برند» یوم الخلاص، ص 224..شجاعت؛مام على«ع» مى فرماید: «همه شیرانى اند که از بیشه ها خارج شده اند و اگر اراده کنند کوه ها را از جا بر مى کنند» همان.علم و بصیرت؛ امام على«ع» مى فرماید: «پس گروهى در آن فتنه ها صیقلى مى شوند، مانند صیقل دادن آهنگر، شمشیر را. دیده هاى آنان به نور قرآن جلا داده و تفسیر در گوش هایشان جا گرفته است. در شب جام حکمت را به آنها مى نوشانند، بعد از این که در بامداد هم نوشیده باشند» بحارالانوار، ج 52، ص 334، ح 64..حق یاورى؛ امام صادق«ع» مى فرماید: «خداوند به وسیله آنها، امام حق را یارى مى کند» همان، ص 308..حکمت نورانى؛ از امام صادق«ع» نقل شده است: «گویى دل هاى آنان مشعل نورانى است (کان قلوبهم القنادیل)» همان..با توجه به این روایات، روشن مى شود که یاران حضرت مهدى(عج)، داراى چنان ویژگى ها و اوصاف برتر و کم نظیرى هستند که به حق در این مقام و موقعیت قرار گرفته اند و بدین جهت نقش مهمى در پیروزى آن قیام جهانى خواهند داشت.نحوه اجتماع یاران و شرکت در انقلاب یاران خاص (313 نفر) نخستین کسانی هستند که گرد حضرت جمع می آیند و دعوت جهانی امام مهدی با آنان شروع می شود. پس از آشکار شدن دعوت حضرت , تعداد ده هزار نفر, کسانی هستند که به امام (ع ) می پیوندند و به عنوان هسته اولیه نیروهای حضرت , تحت فرماندهی همان 313 نفر, قیام جهانی امام زمان آغاز می شود: »امام جواد(ع )می فرماید : زمانی که سیصد و سیزده نفر از یاران خاص امام قائم به خدمت آن بزرگوار رسیدند حضرت , دعوتش را به جهانیان آشکار می کند و وقتی این تعداد به ده هزار نفر رسید, به اذن خداوند متعال قیام مسلحانه می کند«, (بحارالانوار, ج 52, ص 283, حدیث 10). و در ادامه نهضت , توده های انبوه مردم از سراسر جهان که در انتظار منجی بشریت به سر می برند و از ظلم و ستم به ستوه آمده اند, به ایشان می پیوندند, (منتخب الاثر, الفصل السابع , الباب السادس , ص 597; الملاحم و الفتن , سید ابن طاووس , ص 65). در واقع مهم ترین وظیفه این یاران خاص,یاری حضرت مهدی (ع) درشکل گیری انقلاب جهانی و بر عهده گرفتن فرماندهی سپاه و محافظت از وجود مبارک آن حضرت است.
در مورد قسمت دوم گفتنی است توبه می تواند انسان را در زمره یاری گران امام زمان قرار دهد ؛ هر چند از 313 نفر نباشد. اصولا حضرت از گناهان و اشتباهات ما در رنج و ناراحتی هستند و هم اینکه طولانی شدن غیبت او، به جهت ما و مردم جهان است؛ چنان که خواب خواجه نصیر طوسی می گوید: « وجودهُ لطف و تصرُّفُه لطفٌ آخر و غَیبتُهُ منّا؛ وجود امام زمان لطفی است و تصرف او لطفی دیگر و غیبت آن حضرت از جانب ما است». بر اساس این نگرش، متأسفانه شیعیان، از فرامین و نواهی امام زمان(عج) به طور کامل پیروی نمی کنند و آمادگی واقعی برای درک عضر ظهور و یاری آن حضرت را ندارند. به یقین یکی از موانع نزدیکی ما به امام زمان(عج) و ناراحتی ایشان از ما، گناهان ما است؛ چنان که خود آن حضرت در توقیع مبارک به شیخ مفید می نویسد:
« نامه ای است به برادر با ایمان و دوست رشید ما ابوعبدالله محمدبن نعمان(شیخ مفید) که خداوند عزت وی را مستدام بدارد. سلام خداوند بر تو ای کسی که در دوستی ما به زیور اخلاص آراسته ای و در اعتقاد و ایمان به ما، دارای امتیازی مخصوص هستی؛ ما در مورد نعمت تو، خداوند یکتا را سپاسگذاریم.
شما مکلف هستید که اوامر و دستورات ما را به دوستانمان برسانی، با اینکه ما بر اساس فرمان خداوند بزرگ و صلاح واقعی خود و شیعیانمان، تا زمانی که حکومت بر دنیا در اختیار ستمگران است، در نقطه ای دور و پنهان از دیده ها به سرمی بریم ولی از تمام حوادث و ماجراهایی که بر شما می گذرد، کاملا مطلع هستیم و هیچ چیز از اخبار شما بر ما پوشیده نیست، از خطاها و گناهانی که بندگان صالح خداوند از آنها دوری می کنند، اما شما آنها را مرتکب می شوید، نیز باخبریم! از عهد شکنیها و پشت سرگذاشتن عهد و پیمانها با اطلاعیم! … .
از خداوند بترسید و تقوا پیشه کنید و ما خاندان رسالت را مدد رسانید … . سعی کنید اعمالتان به گونه ای باشد که شما را به ما نزدیک سازد و از گناهانی که موجب نارضایتی ما را فراهم می نماید، بترسید و دوری کنید … ».(بحارالانوار، ج53، ص175)
شیخ طبرسی نیز آورده که بر شیخ مفید مکتوب از جانب امام عصر(عج) وارد شد، بدین صورت: « این نامه ای است از طرف بنده خدا و آن کسی که پیوسته در راه او حرکت می کند … سلام بر تو ای بنده شایسته … ما عهد می کنیم با شما ای دوست مخلص که در راه ما با ظالمان مجاهده می کنی، هر کسی از برادران دینی شما که تقوا را سرمایه خویش قرار دهد، از فتنه های گمراه کننده و ظلمت خیز در امان خواهد بود … آنچه که موجب جدایی ما و دوستانمان گردیده است و آنان را از دیدار ما محروم نموده است، گناهان و خطاهای آنان و تخلف از فرامین خداوند است».(نجم الثاقب، ص567)
پس وظیفه مهم هر شیعه منتظر، پیراستن خو از گناهان و خصایص ناپسند و آراستن خود به اخلاق نیکو است چنان که امام صادق(ع) می فرماید: « هر کس دوست می دارد از یاران حضرت قائم(عج) باشد، باید که منتظر باشد و در این حال به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار نماید، در حالی که منتظر است».(الغیبه نعمانی، ص200 ح16)
برای اینکه از یاران واقعی امام زمان باشیم باید رفتارها و برخوردها وگفتارهای خود را مهدوی کنیم ؛یعنی ،زندگی مهدوی داشته باشیم .در این راستا عمل به راهکارهای زیر توصیه می شود:
1. سنخیت با امام
کسانی که می خواهند از یاران واقعی امام زمان باشند ، وضعیت فکرى، روحى و عملى خود را به گونه اى سامان مى بخشند که سنخیت کاملى با امام زمان(عج) داشته باشند. به طور کلى هر انسانى داراى سه مرتبه وجودى (افکار، صفات و اعمال) است و هیچ انسانى از این قاعده مستثنا نیست. اگر کسى بخواهد به انسان دیگرى نزدیک شود، چاره اى ندارد جز اینکه بکوشد نوع اعتقاد، باورها، صفات و رفتار خود را به ایشان نزدیک سازد تا از این طریق شیعه و پیرو واقعى او باشند.
امام باقر«ع» در تفسیر آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا»؛ آل عمران (3)، آیه 200. فرمود: «اصبروا»، یعنى صبر کنید بر اداى واجبات و «صابروا»، یعنى شکیبا باشید بر اذیّت دشمنان و «رابطوا»، یعنى رابطه ناگسستنى با امام خود، مهدى منتظر(عج) داشته باشید» منتخب الاثر، ص 515، ج 8 ؛ الغیبة النعمانى، ص 199 ؛ تفسیر برهان، ج 1، ص 234..
2. پرهیزکارى و تزکیه نفس
یکى از وظایف و بایسته هاى مهم یاران امام زمان ، آراستن درون با فضایل انسانى و چنگ زدن به مکارم اخلاقى است ؛ یعنى، همان طور که قرآن مى فرماید: «اگر مى خواهید محبوب خدا باشید، تقوا پیشگى کنید» ؛ این قانون در مورد حضرت مهدى(عج) نیز هست.
بسى گفتند از عیسى و مهدى مجرّد شو، تو هم عیساى عهدى
ز مهدى گر چه روزى چند پیشى بکش دجّال خود، مهدىّ خویشى
چو تو در معرفت، چون طفل مهدى چه دانى، قدر علم و فضل مهدى؟!
به نور علم مى کن دیده روشن که تا بتوانیش هر لحظه دیدن
ر.ک: کنزالحقایق، شیخ محمود شبسترى.
از امام صادق«ع» نقل شده است: «براى صاحب الامر، غیبتى طولانى است ؛ در این دوران هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند» الغیبة النعمانى، ص 250، باب 14، ح 5..
3. اظهار محبّت وولایت
یکى از اوصاف یاران خالص امام زمان(عج)، مهرورزى و محبّت سرشار به آن حضرت و تولای اواست. پیامبر اکرم«ص» درباره لزوم دوستى حضرت مهدى(عج) مى فرماید:
«مَن اَحَبّ اَن یَلقى اللّه و قَد کَمل ایمانُهُ و حَسُنَ اِسلامُهُ فَلیَتَوَلَّ الحُجّة صاحب الزمان المنتظر»؛ بحارالانوار، ج 36، ص 296، ح 125. ؛ «هر کس دوست دارد خدا را ملاقات کند ؛ در حالى که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس باید دوستدار حضرت حجّت، صاحب الزمان منتظر باشد».
خود امام مهدى(عج) نیز مردم را به کارهایى سفارش فرموده که موجب ازدیاد محبّت و مودّت مى شود: «هر یک از شما باید به امورى بپردازد که او را به محبّت ما نزدیک کند و از کارهایى که ناخوشایند ما است، دورى جوید ؛ زیرا ظهور ما به صورت ناگهانى فرا مى رسد» همان، ج 53، ص 176..
4. اظهار اشتیاق و چشم به راه بودن
شور طلب و علاقه دیدار یار و اظهار شیدایى و اشتیاق به محبوب، از ویژگى هاى بارز یاران امام زمان است ؛ چنان که در دعاى ندبه آمده است: «لیتَ شِعرى اَینَ استَقرّت بِکَ النّوى بَل اَىُّ ارض تُقِلُّک اَو ثَرى ابرضوى ام غیرها ام ذى طوى…»؛ اقبال الاعمال، ص 298. ؛ «اى کاش مى دانستم در چه جایى منزل گرفته اى و چه سرزمین و مکان تو را در بر گرفته است! آیا در کوه رضوى هستى و یا در جاى دیگر و یا در ذى طوى هستى…».
امام على«ع» وقتى از امام مهدى(عج) و صفات آن حضرت مى گوید ؛ ناگاه از درون سینه آهى مى کشد و شوق دیدار آن بزرگوار را ابراز مى دارد.
5. شناخت و معرفت امام
یکى از وظایف یاران مصلح موعود ،شناخت راهبر وپیشوای خود و آشنایى و ارتباط هر چه بیشتر با آن حضرت است. شناخت امام«ع» به حدى ضرورت دارد که در روایات معتبر شیعه و سنّى آمده است: «هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلى مرده است» کمال الدین، ج 1، ص 371 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 160 ؛ ینابیع المودّة، ج 2، ص 372.. این معرفت هم شامل نام و نسب مى شود و هم شامل اوصاف و ویژگى ها و هم اهداف و برنامه ها مى باشد. به همین جهت در یکى از دعاهاى معتبر و معروف مى گوییم: «اللهم عرّفنى نفسَک فانّک ان لم تُعرّفنى نفسَّک لم اعرف نبیّک، اللّهم عرّفنى رسولَک فانّک ان لم تعرّفنى رسولک، لم اعرف حجّتک، اللّهم عرّفنى حجّتک فانّک اِن لم تُعرّفنى حُجّتک ضللتُ عن دینى»؛ کافى، ج 1، ص 337، ح 5 ؛ کمال الدین، ج 2، ص 512..
5. ارتباط وتجدید عهد با ولایت
حفظ و تقویت پیوند قلبى با امام عصر(عج) و تجدید دایمى عهد و پیمان با آن حضرت، یکى دیگر ازشرایط یاری امام در عصر غیبت است.
6.مبارزه و امر به معروف و نهى از منکر
یاوران حضرت مهدى(عج)، باید هموارهآماده پیوستن به قیام جهانى حضرت مهدى(عج) باشند و در عین حال خود علیه ظلم و ستم و فساد، مبارزه کنند.
رسول گرامى اسلام فرمود: «لا یزالونَ قومٌ من امّتى یُقاتلون على الحقّ ظاهرین الى یوم القیامة»؛ نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514. ؛ «همواره گروهى از امت من تا روز رستاخیز، پیروزمندانه در راه حق نبرد مى کنند».
در روایات به نمونه اى از منتظران و شیعیان واقعى امام«ع» در عصر غیبت اشاره شده که علیه ظلمت و فساد قیام مى کنند و راه امامان خود را تداوم مى بخشند و جانشین ولى عصر(عج) در روى زمین هستند.
امام صادق«ع» مى فرماید: «فیَجعَلُ اللّه قم و اهلَها قائمین مقام الحجّة»؛ منتخب الاثر، ص 443. ؛ «خداى تبارک و تعالى، قم و اهل قم را قائم مقام حجّت قرار مى دهد» و نیز «قم به این جهت قم نامیده شده که اهل آن در محضر قائم آل محمّد(عج) گرد مى آیند و با او قیام مى کنند و از یارى او منحرف نمى شوند» همان، ص 485..
7. حق خواهى و حق مدارى
تاریخ، صحنه حضور و نزاع دو گروه حقّ و باطل و دو اندیشه طغیان گرى و حق گرایى است ؛ راه حقّ و صلاح، راه پیامبران و صالحان و راه باطل و کفر، راه شیاطین و سردمداران زر و زور و تزویر است. این دو گروه و نبرد میان آنها، همیشه در جامعه بوده و همه منتظران واقعى امام زمان(عج)، باید پیرو و طرفدار حق و مخالف و دشمن باطل باشند. با ظهور حضرت مهدى(عج)، جهان شاهد مصاف نهایى حق و باطل و پیروزى و غلبه حق به رهبرى آن حضرت خواهد بود و منتظران ظهور نیز در هر حال باید براى چنین مصافى آماده باشند و خود نیز باید حق و حق خواهى را محور و مدار برنامه ها و فعالیت هایشان قرار دهند.
رسول خدا«ص» در این زمینه مى فرماید: «لا تَزالُ طائفة مِن اُمّتى على الحَقّ ظاهرین حتّى یأتى امرُ اللّه»؛ نهج الفصاحه، ج 2، ص 516 ؛ منتخب الاثر، ص 514 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 52. ؛ «گروهى از امت من همواره حق را آشکار مى کنند تا فرمان خدا (امر ظهور) فرا رسد».
حضرت على«ع» نیز مى فرماید: «واللّه ما یکونُ ما تأملون حتّى یهلِک المبطلون و یضمحلّ الجاهلون و یأمن المتّقون…»؛ نهج البلاغه، ج 1، ص 198 ؛ الغیبة طوسى، ص 279. ؛ «به خدا سوگند! آنچه آرزو مى کنید، تحقّق نمى یابد، مگر هنگامى که باطل از بین رود و نادان ها نابود شوند و پرهیزگاران، آرامش خود را باز یابند…».
8.کسب آمادگى براى ظهور
امام صادق«ع» نیز فرموده است: «هر یک از شما باید براى خروج حضرت قائم (سلاحى ) مهیّا کند – هر چند یک تیر باشد – خداى تعالى هرگاه بداند کسى چنین نیتى دارد، امید آن است که عمرش را طولانى کند تا آن حضرت را درک کند (و از یاران و همراهانش قرار گیرد الغیبة النعمانى، ص 321، ح 10)»
پس براى ظهور حضرت مهدى(عج) و یارى آن حضرت، باید در هر لحظه اى آماده بود و خود را مهیّا نگه داشت و این شامل آمادگى نظامى، جسمانى و… مى شود ؛ اما مهم تر از همه آمادگى فکرى، علمى و سیاسى در عصر غیبت است.
9.اطاعت از نایبان امام«ع»
عصر غیبت، دوران پنهان زیستى امام و عدم دسترسى به او است ؛ در این صورت براى اخذ احکام و تعالیم دینى و عمل به وظایف و تکالیف سیاسى، اجتماعى و عقیدتى، باید به نایبان عام آن حضرت مراجعه کرد و به ولایت و رهبرى آنان گردن نهاد. فقها و علما، به عنوان جانشینان امام معصوم«ع»، راهبران جامعه و هادیان امت و محل رجوع مردم هستند و احکام دینى را با اجتهاد و تفقه خود، به آنان ابلاغ مى کنند.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:مهدویت (پیش از ظهور )،رحیم کارگر ،نشر معارف