دکتر عبدالرحمن الراجح

یمن به کدام سو می‌رود؟

تحولات اخبر یمن موجی از ناآرامی در این کشور ایجاد کرده است؛ حوادثی که به نظر می‌رسد سناریوی غربی – عربی برای بی‌ثبات کردن یمن و تضعیف جنبش‌های آزادی‌خواهانه شیعیان منطقه است. پرسش این است: چه آینده‌ای برای یمن می‌توان ترسیم کرد.

تحولات اخیر و علل دستگیری بن مبارک

پیش نویس قانون اساسی یمن مبنی بر تقسیم یمن به شش ایالت ، اعتراضات جدی انصار الله را برانگیخت.. در واقع انصارلله موافق پیش نویس نوشته شده توسط رئیس جمهور نبود. انصار الله اعلام کرد، با توجه به شواهد موجود یک توطئه خارجی از طرف سفارتخانه ها (سفارت خانه ایالت متحده امریکا)، برای تقسیم یمن به شش ایالت، وجود دارد؛ در نتیجه انصار الله مبادرت به دستگیری آقای مبارک کرد. با دستگیری مبارک، جلسه پیش نویس قانون اساسی لغو و بحران سیاسی حادی ایجاد شد. در این اثنا، گارد ریاست جمهوری با یکی از نیروهای کمیته مردمی درگیر میشود و در نتیجه موجب زخمی و کشته شدن چند نفر می گردد. این حوادث سیاسی، موجب درگیری ها بین کمیته مردمی (که طرفدار انصار الله است) و نیروهای گارد های وابسته به عبدربه منصور هادی میشود؛ و در نهایت با پیروزی کمیته های مردمی، و گرفتن کاخ ریاست جمهوری این درگیری ها پایان می یابد. انصار الله اعلام کرد هنگام ورود به ساختمان ریاست جمهوری و مناطقی که ارتش در آن قرار داشت، از غارت اسلحه و مهمات ارتشی جلوگیری کردیم. پس از ورود نماینده سازمان ملل به یمن، نخست وزیر و رئیس جمهور استعفای خود را اعلام کردند. رئیس جمهور در نامه ای به مجلس دلایل استعفای خود را عدم همکاری نیروهای سیاسی مختلف یمن با خویش و نیز ناتوانی در تعهداتش به مردم عنوان کرد. نخست وزیر نیز در استعفای خود همین دلایل را اعلام کرد.

مهم ترین اهداف و خواسته های جنبش انصار الله

سید عبدالملک الحوثی چند شرط و خواسته اعلام کرده است؛ اولین خواسته، اصلاح پیش نویس قانون اساسی است. انصارلله با پیش نویس قانون اساسی که یمن را به شش ایالت تقسیم کرده بود مخالف است. چون معتقد است، این تقسیم بندی ناعادلانه ، غیر منطقی و غیر علمی است و به هیچ وجه اجرایی نخواهد شد. خواسته ی دوم، امتیاز داشتن و حق مشارکت سیاسی است. اگر چه آنها خارج از دایره قدرت بودند و قدرت سیاسی در دست گروه های دیگر (که جایگاه سیاسی و مردمی ندارند) قرار داشته است . در بعد دیگر القاعده، عملیات بسیار زیادی بر علیه انصار الله و شیعیان انجام داده است. در این شرایط انصارلله می گوید دولت باید وارد عمل شود و سازمان های بین المللی را برعلیه القاعده و دخالت های عربستان بسیج کند.. در خواست بعدی انصار الله در مورد هیئت نظارت بر قانون اساسی است. عبدربه منصور هادی، بر مبنای گفت و گوهای ملی، کمیته ای انتخاب کرده تا بر قانون اساسی نظارت داشته باشند. اما این کمیته که توسط عبدربه منصور هادی انتخاب شده است، ساختار و ماهیتی ناعادلانه دارد. به همین دلیل انصارلله اعلان کرده است تنها در صورتی با این کمیته موافقت خواهد کرد که نیروهایی از انصار الله و سایر گروه های سیاسی یمنی نیز در کمیته حضور داشته باشند.

نقش بازیگران خارجی در تحولات کنونی یمن

دخالت های کنونی کشورهای عرب و شورای خلیج فارس : دخالت های عربستان و شورای خلیج فارس در فضای رسانه ای، به ایجاد شایعه انجامیده است. آنها یک حمله ی سازماندهی شده و بزرگ بر علیه یمنی ها انجام می دهند، و سپس حوادث یمن را با تبلیغات گسترده به عنوان یک کودتا به تصویر میکشند. همچنین تبلیغات بسیار گسترده ای در مورد جدایی یمن شمالی انجام داده اند. آنها مردم را تشویق می کنند، تا بر علیه حوثی ها متحد شوند. علاوه بر آن، عربستان و شورای خلیج فارس به گروه های تکفیری در استان معارب کمک مالی و تسلیحاتی می کند. در حال حاضر حدود هزار نفر از گروه های تکفیری در این استان ها جمع شده اند، تا حملاتی را علیه مردم و منابع اقتصادی انجام دهند.

چند روز پیش شورای کشورهای خلیج فارس با نوشتن بیانیه ای ضمن محکوم کردن رویکردهای انقلابی در یمن ، کشورهای غرب و ایالت متحده آمریکا را به اعمال فشار بر جنبش های انقلابی در یمن دعوت کرد. اگر چه مصر نقش مهمی ندارد، اما چند روز پیش بیانیه ای صادر کرد، و یمنی ها را به گفت و گو و حل بحران دعوت کرده است. باید گفت ایالات متحده آمریکا ، عربستان و انگلستان کشورهایی هستند که در یمن نقش مداخله گرایانه دارند، و سعی می کنند به مخالفین انصارلله و جنبش های انقلابی کمک کنند.

نگاه آمریکا به شرایط کنونی : آمریکا از سالهای پیش با توجه به جایگاه استراتژیک یمن در جزیرة العرب همکاریهای بسیاری با دولت یمن برقرار کرده است. رسانه ها ی آمریکایی به یمن بسیار توجه میکنند. آنها عنوان می دارند سقوط عبدربه منصور هادی، به معنای سقوط بزرگترین شریک آمریکا در جنگ علیه تروریزم در خاورمیانه است. لذا به قدرت رسیدن انقلابیون یمنی، میتواند سیاست و استراتژی آمریکا در یمن را محدود کند.

نگاه بازیگران داخل یمن به وضعیت موجود

مردم می توانند به کمک ارتش ، سایر نخبگان سیاسی بر این بحران سیاسی غلبه کنند. هرچند یمن هزینه های بزرگی متحمل خواهد شد.

انصار الله : واقعیت این است که انصار الله به دنبال استعفای رئیس جمهور نیست، بلکه به دنبال حل مسالمت آمیز مسائل کشور از جمله” تقسیم ایالتی در قانون اساسی، کمک دولت به جنگ برعلیه تروریسم و گروه های تکفیری (که یمن را تهدید می کند)” است. اما همانطور که کارشناسان می گویند، رئیس جمهور یمن با دستور ایالت متحده ی آمریکا استعفا داده است تا بحران فراگیری در یمن برسازد. انصار الله اعلام کرده حاضر است با جناح های دیگر بر سر دولت انتقالی و تعیین رئیس جمهور مذاکره کند.

نقش القاعده در شرایط کنونی: القاعده و گروه های تروریستی از خیلی پیش انقلابیون یمن را مورد هدف قرار داده بودند . این امر به حدی است، که رسانه های قطر نوشته اند تروریست های یمنی (که قبلا در عراق و سوریه و مناطق دیگر می جنگیدند) اکنون به صورت سازماندهی به یمن بر می گردند، تا برعلیه انصارلله ، انقلابیون و نیروهای امنیتی که با انصارلله همکاری دارند، ورد عمل شوند.

حزب اصلاح و شرایط کنونی : حزب اخوان المسلمین و یا حزب اصلاح بدون شک یکی از احزاب مذهبی ، متعصب و نزدیک به تکفیری هاست. با توجه به قدرت حزب و نیز پشتیبانی مالی و اداری بسیار خوب ، برای جدایی چند شهر از یمن مانند مأرب و استان های جنوب تبلیغ می کند، تا آنها اعلام استقلال کنند.

رویکرد احزاب جنوبی: نیروهای جنوبی یمن را می توانیم به سه قسمت تقسیم کنیم. یک بخش حزب سوسیالیست یمن است؛ که به دنبال وحدت، صلح و گفت و گو در میان گروه های سیاسی یمن است. با صدور بیانیه از همه گروه های سیاسی و عبدربه منصور هادی برای گفت و گو دعوت کرده است. گروه دوم جدایی طلبان هستند؛ و اعلام کرده اند ارتش یمن را د محاصره کرده و اعلام استقلال کنیم. گروه سوم، گروه عبدربه منصور هادی است؛ این گروه وضعیت مالی خوبی دارد و سعی می کند اینگونه وانمود کند که عبدربه منصور هادی به عدن منتقل خواهد شد؛ و با اعلان استقلال، شمال را از جنوب کشور جدا می کند. با این وجود تمام این گروه ها منتظر تحولات نوین هستند.

نقش ارتش : ارتش یمن در جنوب استقلال و وحدت خود را دارد . قدرت در دست ارتش یمن قرار دارد و منتظر تصمیم سیاسی گروه ها در صنعا است. در این بین اکثریت ارتش هنوز تصمیم به حفظ امنیت سیاسی یمن دارند. چنانچه یکی از فرماندهان ارتش یمن اعلام کرد، که ما به هیچ وجه جدایی هر بخش از یمن را قبول نخواهیم کرد و از نیروهای سیاسی در صنعا دعوت کرد تا به گفت و گو برای حل بحران نشینند. اما به قاطعیت می توان گفت که قاطبه ارتش همراه با انصارلله است.

آینده یمن

اخیرا احزاب سیاسی داخلی یمن گفت گویی را شروع کردند و مقرر شد که رئیس جمهوری چهار شرطی (که سید عبدالملک الحوثی که در روز دوم حوادث اخیر در سخنرانی مطرح کرد و اصلاحاتی در پیش نویس قانون ، اصلاحات انصارلله در قدرت یمن و… ) را اعمال کند. اما استعفای عبدربه منصور هادی یمن را وارد بحرانی سیاسی کرده است. مردم یمن از جدایی جنوب یمن جدا می هراسند. به طور کلی، معادلات یمن پیچیده است و با دخالت های خارجی و همین طور سخنرانی ها و بیانیه ی کشورهای خلیج فارس، اوضاع در یمن پیچیده تر هم شده است. با این وجود گفت گوها همچنان ادامه دارد.( نماینده سازمان ملل در یمن حضور دارد و گفت گوی فشرده ای در حال انجام است). در این شرایط مجلس یمن استعفای رئیس را قبول نکرده است. اگر عبدربه منصور هادی به سمت خود بازگردد ، برگشتن وی نیز نیازمند جلب مشارکت انصار الله می باشد. اگر گفت و گو ها به نتیجه برسد یک دولت انتقالی به وجود خواهد آمد.

در بعدی دیگر، اگر عبدربه منصور هادی به قدرت بازنگردد، آینده یمن بسیار بحرانی خواهد شد. اگر گفت و گو ها به نتیجه نرسید به احتمال خیلی زیاد درگیری های امنیتی در یمن اتفاق خواهد افتاد. اما با توجه به حضور کمیته های مردمی تقریبا نود درصد شهرهای شمالی (به جز شهر مأرب) تابع انصار الله هستند. در استان های جنوبی مردم می توانند به کمک ارتش ، سایر نخبگان سیاسی بر این بحران سیاسی غلبه کنند. هرچند یمن هزینه های بزرگی متحمل خواهد شد.

دکتر عبدالرحمان الراجح

کارشناس مسائل یمن

– See more at: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931105001412#sthash.aRwxWfWb.dpuf