یمن در کشاکش درگیری حوثی ها، طرفداران غرب و القاعده؛

آیا انصارالله حلقه های مقاومت را تکمیل تر می کند

جمعه ۲۴ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۰۵

یمن؛ درگیر تحولات سریع و فزاینده ای شده است. این هفته با شکست احزاب و گروه‌های سیاسی یمنی در تشکیل شورای ریاستی، انصارالله تقریباً تمام نهادهای دولتی و حکومتی را منحل و کمیته‌ای ۱۶ عضوی را به همراه کمیته‌های انقلابی مسئول اداره یمن کرد. کمیته ۱۶ عضوی که کمیته عالی امنیتی نام دارد اکنون عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیرنده و اجراکننده قوانین است که ۸ عضو آن از میان حوثی‌ها انتخاب شده است. در واقع کمیته عالی امنیتی اتخاذ تصمیمات نظامی و امنیتی را بر عهده دارد و کمیته‌های انقلابی به تصمیم‌گیری‌های سیاسی می‌پردازند.

واکنش های مداخله گرایانه به تحولات یمن

یمن از اوایل سال ۲۰۱۱ میلادی همزمان با برخی دیگر از کشورهای عربی در شمال آفریقا و خاورمیانه دستخوش ناآرامی های گسترده ای شد که به کناره گیری علی عبدالله صالح و روی کار آمدن معاون وی یعنی عبد ربه هادی منصور شد. اما با دست نخورده ماندن ساختارها و برخی اقدامات و سیاست های دولت وقت مانند افزایش قابل توجه بهای سوخت، جنبش سیاسی و اجتماعی به رهبری عبدالملک الحوثی ادامه یافت. اما جنبش انصارالله در طول یک سال گذشته با مخالفت های جدی سکولارها و سلفی ها در داخل و همچنین کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای مانند عربستان و آمریکا مواجه شد.

در واقع در حالی که انقلابیون یمن به دنبال اداره کشور بدون دخالت خارجی هستند کشورهای های غربی با به خطر افتادن منافع خود، خواستار دخالت شورای امنیت هستند. طی ماه‌های اخیر این دولت ها بیش از آنکه نگران کشتار مردم به دست تکفیری‌ها باشند، از تسلط انصارالله بر یمن نگران بودند.

در همین راستا وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای مخالفت خود را با بیانیه قانون اساسی ابراز کرد. در این بیانیه آمده که عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن، رئیس جمهور قانونی این کشور است. سازمان ملل نیز پس از انحلال پارلمان یمن نسبت به خلأ قدرت در یمن اظهار نگرانی کرد. شورای امنیت نیز روز جمعه نسبت به اوضاع یمن نگرانی خود را ابراز داشت و تهدید کرد در صورتی که مذاکرات برای بهبود اوضاع این کشور از سر گرفته نشود تحریم‌هایی را اعمال می‌کند.

چرا تحولات کشور کوچک یمن اهمیت راهبردی دارد؟

اهمیت تنگه۳۰ کیلومتری باب المندب که بین خلیج عدن، دریای سرخ و کانال سوئز واقع شده، در این است که بر اساس آخرین آمار منتشر شده سالانه ۲۵ هزار فروند کشتی از این تنگه عبور کرده و به طور میانگین روزانه ۳/۳ میلیون بشکه نفت از آن به سوی بازارهای جهانی رهسپار می شوند. برخی از کارشناسان جغرافیای سیاسی اهمیت این تنگه را در چارچوب معادلات بین المللی در سطح واندازه دستیابی به بمب هسته ای می دانند.

همچنین مجاورت یمن با عربستان، باعث خواهد شد که ریاض بدلیل ساختار حکومتی قبیله ای عقب مانده خود هر گونه تحول دموکراتیکی را سرایت ناآرامی ها به مناطق و نیز تحریک مردم استانهای خود ارزیابی کند.

با جرات می توان گفت تسلط حوثی ها بر کشور فقیر و عقب نگه داشته شده ای همچون یمن که طی یک قرن گذشته کمتر سالی را بدون بحران و جنگ سپری کرده، تغییرات شگرفی را در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه به همراه خواهد داشت. تسلط شیعیان بر یمن باعث می شود تا عربستان از نظر سیاسی در محاصره قرار گیرد. در واقع صعود شیعیان به رأس هرم قدرت در عراق، تداوم ایستادگی لبنان، فلسطین و علی الخصوص سوریه، همگی به گسترش نفوذ و توان بالقوه ایران در منطقه منجر شده است. در چنین شرایطی قدرت گیری حوثی ها در یمن باعث خواهد شد تا عربستان مجددا و این بار به شکل حادتری خود را در محاصره شیعیان ببیند.

بدین ترتیب این احتمال وجود دارد که سعودی ها به دلیل ترس از تقویت و گسترش نفوذ ایران در منطقه، بار دیگر به حمایت از گروههای تندرو و افراطی سلفی وقبایل طرفدار آنها روی آورند یعنی مشابه آنچه که در سوریه و پشتیبانی سعودی ها از داعش و جبهه النصره مشاهده شد. از سوی دیگر آمریکا نیز که همواره ادعا کرده که ایران در تلاش برای گسترش نفوذ منطقه ای خود است، اکنون بیش از پیش نگرانی خود را از روند کنونی تحولات سیاسی یمن اعلام کرده است.

سناریوهای محتمل برای آینده یمن

اولین سناریو که احتمال وقوع آن وجود دارد تداوم روندی است که در آن هیچ کدام از نیروهای طرفدار غرب، حوثی ها و القاعده بر اوضاع و شرایط مسلط نشوند و با عقیم ماندن انقلاب نوعی جنگ داخلی طولانی مدت در این کشور شکل بگیرد. این سناریویی است که تا حدودی می تواند مورد قبول کشورهای غربی و عربی باشد؛ چرا که هم القاعده و هم حوثی ها به شدت با ساختار سیاسی عربستان مخالف هستند اما وقوع این سناریو وضعیت و شرایط یمن را بسیار بدتر از حال حاضر خواهد کرد و ضربات بیشتری بر مردم وارد خواهد کرد.

احتمال دیگر این است که با قدرت گیری بیشتر حوثی ها، عربستان به تقویت نیروهای القاعده بپردازد تا بین گزینه بد و بدتر، داوطلبانه گزینه بد را انتخاب نماید و احتمالا کشور یمن را با توجه به بافت قومی و قبیله ای به سمت تجزیه سوق خواهد داد.

سناریو دیگر این است که آمریکا و عربستان با مدیریت و جهت دهی به انقلاب یمن، حکومت مورد نظر خود را سر کار خواهند آورد.

اما سناریوی معقول و منطقی دیگر این است که با توجه به غلبه جمعیت شیعی در یمن، کشورهای خارجی تنها نظاره گر حاکم شدن خواسته های مشروع مردم و به سرانجام رسیدن انقلاب و تسلط انصار الله باشند. اما از آن جا که عربستان بیشترین زیان را از تحولات یمن خواهد دید و موفقیت حوثی ها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می داند، مسلما به تماشای این تحولات نمی نشیند. لذا احتمالا تلاش خواهد کرد اتحادی بین مخالفان در داخل و القاعده بوجود آورد تا بتواند نقش حوثی ها و جنبش انصارالله را تضعیف و کمرنگ نماید.

تمام آنچه گفته شد در هفته های آینده آشکار خواهد شد و تصویر آینده یمن وضوح بیشتری خواهد یافت اما بدون شک یک نکته مشخص و واضح است و آن این که بی توجهی به خواسته های مردم و تشدید دخالت های خارجی، باعث خواهد شد که یمن هیچ وقت روی آرامش نبیند