عبادت احرار_ اخلاص عمل_ رشد معنوی_تقرب به خدا_ عبودیت
۱۳۹۲/۰۶/۲۷
–
۷۱۶ بازدید
سلام نوجوانی ۱۷ ساله از بنده که طلبه هستم پرسید : راه رسیدن به عبادت احرار چیست؟(در مقابل تجار و عبادت بندگان)
لطفا راهنماییم کنید.
این سؤال حضراتعالی ظاهراً ناظر به روایت مشهوری است که از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است که فرمودند: إنّ قوماً عَبدوا الله رغبةً فَتِلک عِبادة التُجّار وَ إِنَّ قوماً عَبدوا الله رَهبة فتِلک عِبادة العبید و إنّ قوماً عبدوا الله شکراً فتلک عبادة الأحرار»{ H ؛ V } (نهج البلاغه، حکمت 237.) گروهی از مردم خداوند را به شوق بهشت عبادت می کنند که این عبادت تجارت پیشگان است و گروهی دیگر خداوند را از ترس جهنم عبادت می کنند که این عبادت بردگان است و گروه سوم خداوند را به خاطر شکر از او عبادت می کنند و این عبادت آزادگان است.
اما در مورد راه رسیدن به این نوع عبادت که از خلوص بالاتری نسبت به دو نوع عبادت دیگر برخوردار است باید به چند نکته اشاره داشت:
1. این عبادت به نماز و روزه محدود نشده که همه زندگی و فعالیت های روزمره انسان را شامل می گردد.
2. برای رسیدن به این عبادت یک راه خاص به این معنا که یک ذکر یا عمل خاصی باشد که انسان انجام بدهد و به مرتبه احرار برسد وجود ندارد. بلکه مجموعه ای از اعمال و عبادات را در برمی گیرد که چه بسا نسبت به افراد متفاوت باشد.
3. برای رسیدن به این مرحله انسان می بایست ابتدا نیات خود را اصلاح کند. نیت برآمده از جان و قلب انسان است. پس باید انسان قلب خویش را اصلاح کند تا نیتش اصلاح گردد. اصلاح قلب نیز همین مسیر سیر و سلوک الی الله است که در کتب و روایات از آن بسیار سخن به میان است.
4. قلب انسان مطابق با آیات قرآن و پژوهش هایی که علمای اخلاق مانند آیت الله مصباح یزدی انجام داده اند مجموعه ای است از بینش ها(نگرش ها) و گرایشات(علایق) انسان. لذا اصلاح این دو به اصلاح قلب و سپس نیت و عمل انسان می انجامد. بنابر این انسانی که می خواهد راه خدا را برود می بایست این دو را اصلاح کند. که البته اصلاح این دو به یک روز و دو روز و یا به وسیله انجام یک عمل خاص نیست بلکه می بایست مجموعه از فعالیت های مختلف را در مدتی نسبتاً طولانی به انجام رساند و مداومت و استمرار و توکل و توسل داشت. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
5. اما اگر بخواهیم مطلب، پیچیده نشده و بلکه به ساده ترین نحو انتقال داده شود باید گفت: قدم اول برای فردی که می خواهد راه خدا را برود این است که تقوی را رعایت کند. برای درک اهمیت و ارزشمندی تقوی شما را به آیات قرآن ارجاع می دهم. درجات اولیه تقوی این است که فرد بر انجام واجبات خود اهتمام ویژه داشته باشد و سعی داشته باشد تا خدایی ناکرده معصیتی از او سر نزند. در صورت موفقیت اولین مرحله تقوا را طی کرده است. شایسته یادآوری است که این مرحله ساده نبوده و چنین فردی باید ضمن اینکه در تمام لحظات مراقب چشم و گوش و زبان خود است با مطالعه رساله عملیه و برخی کتب دیگر در مورد واجبات و منهیات شریعت از همه آنچه مبتلابه اوست اطلاع کسب کند تا خدای ناکرده نا آگاهانه مرتکب برخی معاصی نگردد. همچنین می بایست اگر دِینی به مردم یا نسبت به خدا دارد (مثلاً نماز قضا) ادا کند.
مرتبه بعدی تقوا این است که فرد متقی باید در حین انجام هر عمل خود بنگرد که آیا خدا از این عمل راضی می باشد یا نه؟ اگر خدا راضی است آن را انجام دهد و اگر راضی نیست آن را ترک کند. با این روش کم کم در درون روح و قلب او جا می افتد و به اصطلاح علمای اخلاق ملکه می گردد که همه کارش و همه فکرش و تمام محبت و نفرتش برای خدا باشد و جهت الهی داشته باشد. این همان اصلاح قلب و یا عبادت احرار است که مورد پرسش شما بود. اگر محبت بالاتری مانند محبت خدا در قلب انسان داخل گردد محبت های پایین تر مانند لذت های بهشتی خود عرصه را به او تقدیم می کنند. این قانون و طبیعت انسان است.
6. این همه حاصل نشود مگر به تفضل و لطف خداوند و همچنین عنایت ائمه معصومین علیهم السلام و علی الخصوص حضرت بقیه الله ارواحنا فداه که امام زمان و واسطه فیض خداوند در زمان ما می باشند. این مقامات گرچه تلاش مستمر رهرو و سالک را می طلبد اما نتیجه عمل انسان نیست بلکه هبه و هدیه است از طرف خداوند متعال، لذا بدون دعا و توسل حاصل نمی گردد. وفقکم الله و ایانا لطاعته.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
1. اخلاق در قرآن استاد مصباح یزدی.
2. ترجمه تفسیر المیزان علامه طباطبایی (ره)، ج1،ص533 و 558.