یکى از دوستان و نزدیکان مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکى تبریزى مى گوید: مرحوم ملکى شبها که براى تهجد و نماز شب به پا مى خواست ابتدا در بسترش مدتى صدا به گریه بلند مى کرد، سپس بیرون
مى آمد و نگاه به آسمان مى کرد و آیات «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ»(آیات پایانی سوره آل عمران) را مى خواند و سر به دیوار مى گذاشت و مدتى گریه مى کرد و پس از تطهیر نیز کنار حوض مدتى پیش از وضو مى نشست و
مى گریست و خلاصه از هنگام بیدار شدن، تا آمدن به محل نماز و خواندن نماز شب چند جا مى نشست و بر مى خواست و گریه سر مى داد و چون به مصلایش مى رسید، دیگر حالش قابل وصف نبود.(رساله لقاء الله)
علامه طباطبایی :
« چون در نجف اشرف برای تحصیل مشرف شدم، از نقطه نظر قرابت و خویشاوندی گاه گاهی به محضر مرحوم قاضی شرفیاب می شدم تا یک روز در مدرسه ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آن جا عبور می کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند :
ای فرزند! دنیا می خواهی نماز شب بخوان، آخرت می خواهی نماز شب بخوان! »
حاج سید هاشم حداد می فرمودند:
« مرحوم آقا خودش این طور بود و به ما هم این طور دستور داده بود که در میان شب وقتی برای نماز شب برمی خیزید، چیز مختصری تناول کنید، مثلاً چای یا دوغ یا یک خوشه انگور یا چیز مختصر دیگری که بدن شما از کسالت بیرون آید و نشاط برای عبادت داشته باشید. »
این دو مورد مختصری بود از نوصیه ها و عملکرد عارفان در مورد نحوه و کیفیت نماز شب. اما کیفیت نماز شب همانطور که مستحضر هستید به این نحو است:
نماز شب مجموعا یازده رکعت است که ده رکعت آن به صورت پنج نماز دو رکعتی خوانده می شود. هشت رکعت اول را به نیت نافله شب می خوانند و دو رکعت بعد را به نیت نماز (شفع ) و یک رکعت آن را به نیت نماز (وتر). افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیک تر باشد افضل خواهد بود. البته می تواند به همین مقدار بسنده کند و به مثل نماز صبح این یازده رکعت را به جا آورد ولکن عاشقان و سالکان طریق دوست هیچ گاه به این مقدار بسنده نمیکنند و مستحبات آن را هم به جا می آورند. چون ذکر تمام مستحبات مقدور نیست به بیان مستحبات 3 رکعت آخر نماز شب (نماز شفع و وتر) اکتفا می کنیم . در نماز شفع در رکعت اول حمد و سوره ناس و در رکعت دوم حمد و سوره فلق بخواند و بعد از فراغ از نماز شفع خواندن دعای «الهی تعرض لک فی هذا اللیل المتعرضون …» مستحب است که در مفاتیح در اعمال شب نیمه شعبان مذکور است و بعد نماز وتر را شروع می کند و بعد از حمد سه مرتبه سوره توحید و سوره های ناس و فلق هر کدام یک مرتبه می خواند و قنوت می گیرد و هر دعایی که دوست دارد می خواند و مستحب است که انسان در قنوت آن از خوف خدا گریه کند و اگر گریه اش نیاید تباکی کند; یعنی , انسان حالت گریه را به خود بگیرد و مستحب است که دعا برای برادران مؤمن خود کند و مستحب است که چهل نفر را نام ببرد که کسی که برای چهل مؤمن دعا کند دعایش مستجاب می شود و سزاوار است که هفتاد مرتبه «استغفرالله و اتوب الیه» بگوید و سزاوار است که دست چپ را به دعا بلند کند و استغفار را به دست راست بشمارد و بعد از استغفار از حضرت رسول (ص ) روایت شده که هفت مرتبه می خوانده است «هذا مقام العائذ بک من النار» و حضرت امام سجاد(ع ) در نماز وتر سیصد مرتبه «العفو» می گفته است و البته مستحبات دیگری هم هست که در صورت امکان به کتاب «شمع سحر» نوشته سید احمد فهری و یا مفاتیح الجنان مراجعه کنید. و اما نتایج دنیوی و اخروی نماز شب که از روایات استفاده می شود: نماز شب باعث صحت بدن و کفاره گناهان روز و برطرف کننده وحشت قبر است . روی را سفید و بوی را پاکیزه و روزی را جلب می نماید والبته روایات در این باب بسیار است و ما به همین مقدار بسنده می کنیم.
برای آگاهی بیشتر ر.ک : شب مردان خدا.
اصل نماز شب همان یازده رکعت است و قنوت از آداب نماز مى باشد و حتى در نمازهاى واجب نیز مستحب است. بنابراین اگر کسى آن را به جا آورد فضیلت آن را درک کرده و اگر به جا نیاورد، به نماز شب او نقصى وارد نشده است.
حال طلب مغفرت براى چهل مؤمن و یا سیصد مرتبه «العفو» و … همه از آداب نماز شب محسوب مى شوند نه از اصل آن. مقصود از چهل مؤمن نیز چهل مسلمان است نه مؤمن کامل، و اگر کمتر و یا بیشتر نیز شد اشکالى ندارد.
التماس دعا.
موفق باشید.