عجب و خوبینی از جمله صفات رذیله ای است که ریشه در تکبر و خودبزرگ بینی و تشبه به خداوند در صفاتی که خاص او است دارد و از مهلکات عظیم نفسانی به شمار می رود.
عجب و خودپسندى عبارت است از اینکه انسان خود را صاحب کمالى ببیند، آن کمال را از خود بداند و به لحاظ داشتن آن راضى باشد، به خود و به کمال خود ببالد و خویش را بزرگ انگارد و در نتیجه فراموش نماید که او و کمالاتش همه از خدا است، انسان از خودش هیچ ندارد و در مقابل عظمت هستى و کمالات آن، سرسوزنى هم به حساب نمى آید.
عجب بزرگداشت خود به لحاظ نعمت و فراموش کردن منعم است. صاحب جامع السعادات در مورد عجب نوشته است: عجب یکى از هلاک کننده هاى بزرگ و از رذیلانه ترین ملکات بدخلاقى است. رسول خدا(ص) در مذمت عجب فرموده است: سه چیز هلاک کننده ى آدمى است (هلاکت به لحاظ حیات انسانى و ایمان) حرصى که اطاعت و پى گیرى شود، هواى نفسى که تبعیت گردد و عجب انسان نسبت به خودش.
امام صادق(ع) فرمود: کسى که دچار عجب شود هلاک مى گردد.ایشان در جاى دیگرى فرموده است: اگر نبود که خداوند مى دانست هر آینه گناه بهتر از عجب است، کارى مى کرد که هیچ مؤمن به گناه آلوده نشود.
امورى که زمینه عجب را در انسان فراهم مى آورند عبارتند از: علم و دانش، مال و ثروت، مقام و منصب، قدرت، آبرو، رأى و عقیده، عمل و اطاعت هوش و ذکاوت، جمال و زیبائى، عقل و امثال آن.
مثال: کسی که دارای مقامی است پیش خود حساب کند که خودش بدون کمک خداوند به این مقام رسیده است و خود را مستحق این مقام بداند، در حالی که تمامی این کار ها دست خداوند است.یا مثلا شخصی به جمال و زیبایی خود ببالد و این جمل را از خود بداند نه از طرف خداوند متعال.
موفق باشید