امام حسین (ع) بر اساس سازماندهى جنگى آن عصر، اصحاب خود را سازماندهى کرد و با اصول رزمى مورد قبول آن زمان، با دشمن به نبرد پرداخت. در کربلا عمر بن سعد که فرمانده نیروهاى یزیدى بود، نیروهایش را به این صورت سازماندهى کرد: عمرو بن حجاج را فرمانده میمنه و شمر بن ذى الجوشن را فرمانده میسره کرد. خودش در قلب لشکر قرار گرفت و پرچم جنگ را به غلام خود سپرد، (بحارالانوار، ج 45، ص 4)
امام حسین (ع) هم به این صورت نیروهایش را آراست: زهیر بن قین را فرمانده میمنه کرد، حبیب بن مظاهر را فرمانده میسره کرد، خودش در قلب لشکر قرار گرفتند و پرچم جنگ را به برادرش ابوالفضل العباس(ع) سپرد. امام حسین (ع) به علاوه این سازماندهى، تدابیر نظامى دیگرى هم در نظر گرفت و به این منظور دستور داد اطراف خیمه ها را خندق کندند، خندق را پر از هیزم ساختند و روز حمله هیزمها را آتش زدند تا دشمن نتواند از هر سو حمله کند، (همان).
روز عاشورا، نیروهاى تحت فرماندهى عمرو بن حجاج که نیروهاى میمنه سپاه عمر بن سعد بودند، به میمنه سپاه امام حسین (ع) حمله آوردند و نیروهاى میمنه سپاه امام حسین (ع) بفرماندهى زهیر بن قین آنها را عقب راندند و در همین حال شمر که فرمانده میسره سپاه عمر بن سعد بود، به میسره سپاه امام حسین (ع) حمله آورد و میسره سپاه امام حسین (ع) هم آنها را عقب راندند، (همان، ص 13 و ص 20)
این اولین حمله عمومى بود. بر اساس برخى مآخذ در اولین حمله عمومى بیش از چهل نفر از اصحاب امام حسین (ع) به شهادت رسیدند و چند حمله عمومی دیگری انجام شد و بیشتر یاران امام به شهادت رسیدند (همان، ص 64 ).
یکى از اصول نظامى در زمان قدیم رزم انفرادى و هماوردخواهى بود و این رزم بیشتر به جنگ روانى شباهت داشت و هر کس در رزم انفرادى کشته مى شد، نیروهاى آن طرف تضعیف مى شدند. در همه جنگهاى قدیمى این سبک، اعمال مى شد. به عنوان مثال در جنگ بدر، جنگ خندق و جنگ خیبر در عصر پیامبر اسلام به صورت رزم انفرادى و هماورد خواهى هم جنگ کردند و در این جنگهاى انفرادى حضرت على (ع) شرکت کرد. در کربلا این نوع رزم هم صورت گرفت و اول از میان نیروهاى عمر بن سعد یک نفر به نام «یسار» به میدان آمد و هماورد خواست و از سپاه امام حسین (ع) شخصى به نام عبدالله بن عمیر کلبى به نبرد او رفت و او را به قتل رساند. نفر دوم از میان نیروهاى عمر بن سعد به نام سالم به میدان آمد و او هم به قتل رسید، (بحار، ج 45، ص 12 و منتهى الامال، ج 1، ص 657، چاپ هجرت).
بنابراین آغازگر حمله هاى انفرادى و هماورد خواهى، نیروهاى عمر بن سعد بودند و این به این معناست که دشمن رزم انفرادى را هم در برنامه خود به عنوان اصل جنگى گنجانده است و امام حسین (ع) بیشترین استفاده را از این تاکتیک جنگى برد و با این رزم انفرادى تلفات زیادى به دشمن وارد ساخت چون نیروهاى امام حسین (ع) نیروهاى از جان گذشته و فداکار بودند و هیچگونه انتظار زنده ماندن نداشتند. جنگ انفرادى با اینگونه رزمنده ها براى دشمن وحشت آور است و آنان نمى خواستند کشته شوند. براى همین روز عاشورا گاهى نیروهاى عمر بن سعد از برابر نیروهاى امام حسین (ع) فرار مى کردند و حتى گاهى نمى توانستند نزدیکتر بیایند.
بنابراین در کربلا، جنگ به صورت منظم و طبق اصول جنگى آن عصر صورت گرفت گرچه اصحاب امام حسین (ع) کم بودند ولى با این حال این اصول نظامى مراعات شد.
حضرت امام حسین (ع) بعد از طلوع آفتاب سخن را با لشکر عمر سعد آغاز کرد و بعد از گذشت ساعاتی جنگ آغاز شد و اولین شهدا که تعداد آنها چهل نفر ذکر شده دراولین حمله عمومی به شها دت رسیدند. حمله عمومی چند بار صورت گرفت و اکثر یاران امام در این حمله ها شهید شدند . تعدادی از یاران حضرت ، در جنگ انفرادی به شهادت رسیدند .اگر فرض کنیم بیست نفر مانده باشند برای نیروهای عمر بن سعد کشتن این بیست نفر زیاد طول نمی کشید و آنان اینهمه فرصت به دشمنشان نمی دهند .
علاوه بر این، همه جزِئیات جنگ روز عاشورا روشن نیست .