خداوند درباره مکان تولد حضرت مسیح(ع) در آیات ۲۲ و ۲۳ سوره مریم می فرماید: «فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَکَانًا قَصِیًّا، فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ یَا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَکُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا»(پس [مریم] به او [=عیسى] آبستن شد و با او به مکان دورافتاده اى پناه جست، تا درد زایمان او را به سوى تنه درخت خرمایى کشانید گفت اى کاش پیش از این مرده بودم و یکسر فراموش شده بودم).درباره مکان دقیق حضرت مسیح(ع) نمی توان حکم قطعی داد، زیرا روایات وارده در این خصوص مختلف است و نیز آیاتی از قرآن کریم که در مورد داستان حضرت عیسی(ع) سخن می گویند، مکان دقیق آن را تعیین نکرده اند و در این آیات تنها به این نکته اشاره شده که حضرت مریم(س)، آن حضرت را در مکان دوری به دنیا آورد و هنگام درد زایمان به تنه نخل خرمایی پناه برد. بدون تعیین مکان آن نخل و نیز مکان دقیق وضع حمل. خداوند عزوجل در آیات ۱۶ تا ۲۵ سوره مریم نیز می فرماید: «وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مَرْیَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَکَانًا شَرْقِیًّا﴿۱۶﴾ و در این کتاب از مریم یاد کن آنگاه که از کسان خود در مکانى شرقى به کنارى شتافت(۱۶) فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا﴿۱۷﴾ و در برابر آنان پرده اى بر خود گرفت پس روح خود را به سوى او فرستادیم تا به [شکل] بشرى خوش اندام بر او نمایان شد(۱۷) قَالَتْ إِنِّی أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْکَ إِنْ کُنْتَ تَقِیًّا﴿۱۸﴾ [مریم] گفت اگر پرهیزگارى من از تو به خداى رحمان پناه مى برم (۱۸) قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّکِ لِأَهَبَ لَکِ غُلَامًا زَکِیًّا﴿۱۹﴾ گفت من فقط فرستاده پروردگار توام براى اینکه به تو پسرى پاکیزه ببخشم(۱۹) قَالَتْ أَنَّى یَکُونُ لِی غُلَامٌ وَلَمْ یَمْسَسْنِی بَشَرٌ وَلَمْ أَکُ بَغِیًّا﴿۲۰﴾ گفت چگونه مرا پسرى باشد با آنکه دست بشرى به من نرسیده و بدکار نبوده ام(۲۰) قَالَ کَذَلِکِ قَالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَیَّ هَیِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آیَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَکَانَ أَمْرًا مَقْضِیًّا﴿۲۱﴾ گفت [فرمان] چنین است پروردگار تو گفته که آن بر من آسان است و تا او را نشانه اى براى مردم و رحمتى از جانب خویش قرار دهیم و [این] دستورى قطعى بود(۲۱) فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَکَانًا قَصِیًّا﴿۲۲﴾ پس [مریم] به او [=عیسى] آبستن شد و با او به مکان دورافتاده اى پناه جست(۲۲) فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ یَا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَکُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا﴿۲۳﴾ تا درد زایمان او را به سوى تنه درخت خرمایى کشانید گفت اى کاش پیش از این مرده بودم و یکسر فراموش شده بودم(۲۳) فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا﴿۲۴﴾ پس از زیر [پاى] او [فرشته] وى را ندا داد که غم مدار پروردگارت زیر [پاى] تو چشمه آبى پدید آورده است (۲۴) وَهُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا﴿۲۵﴾ و تنه درخت خرما را به طرف خود [بگیر و] بتکان بر تو خرماى تازه مى ریزد(۲۵)». مکان ولادت حضرت عیسی(ع) در روایات روایت نخست:
حضرت عیسی(ع) در بیت لحم متولد شد:
«هشام بن سالم» به نقل از امام جعفر بن محمد صادق(ع روایت کرده که رسول اکرم(ص) در خلال سخنان خود در وصف معراج بیان داشتند: جبرئیل به من گفت فرود آی و نماز به پا دار. من نیز همان کار را انجام دادم». سپس جبرئیل گفت: «أَ تَدْرِی أَیْنَ صَلَّیْتَ ؟» (آیا می دانی در کجا نماز خواندی؟) پاسخ دادم: نه. جبرئیل گفت: «صَلَّیْتَ فِی بَیْتِ لَحْمٍ، وَ بَیْتُ لَحْمٍ بِنَاحِیَةِ بَیْتِ الْمَقْدِسِ حَیْثُ وُلِدَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ(علیه السلام)»(در بیت لحم نماز خواندی و بیت لحم در ناحیه بیت المقدس واقع است جایی که عیسی مسیح(ع) متولد شد(بحارالأنوار: ۱۴/ ۲۰۸).
روایت دوم:
مریم(س)، حضرت عیسی را در کربلا و در محل قبرامام حسین(ع) به دنیا آورد، از ابی حمزه ثمالی روایت شده که امام سجاد(ع) در تفسیر آیه ۲۲ سوره مریم «فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَکَانًا قَصِیًّا» بیان داشت: حضرت مریم(س) از دمشق خارج شد تا به کربلا رسید و آن حضرت را در مکانی که بعدها امام حسین(ع) در آنجا مدفون شد، به دنیا آورد و در همان شب بازگشت.(تهذیب الأحکام: ۶ / ۷۳ و وسائل الشیعة: ۱۴ / ۵۱۷).
روایت سوم:
مکان ولادت حضرت عیسی(ع) روی سنگی سفید در منطقه «براثا» بوده که هم اکنون محل مسجد جامع براثا است .شیخ مفید از علمای برجسته شیعه سده ۴ هجری قمری، با استناد به گفته امام سجاد(ع) حدیث مفصلی را روایت می کند که براساس آن «هنگامی که امام علی(ع) از جنگ خوارج بازمی گشت و از سرزمین «الزوراء» بغداد گذشت و به ناحیه شرق سرزمین السواد در عراق رسید در آنجا با راهبی در کلیسایی برخورد کرد و آن دو با هم به سخن پرداختند. راهب مسیحی گفت: من در انجیل وصف تو را شنیده بودم و تو در منطقه براثا آنجا که خانه حضرت مریم(س) و سرزمین عیسی مسیح(ع) است، فرود می آیی. پس امیرالمومنین(ع) در آن منطقه فرود آمد و پای خود را بر زمین آن کوبید پس چشمه آب جوشانی از آن جوشید. امام(ع) گفت این چشمه حضرت مریم(س) است که برای او جوشید. سپس گفت: اینجا را به مقدار ۱۷ بازو حفر کنید. پس یاران آن حضرت آنجا را کندند و سنگی سفید در آنجا نمایان شد. امام علی(ع) گفت: بر این سنگ بود که مریم مقدس(سلام الله علیها)، حضرت عیسی(ع) را به دنیا آورد. و در این مکان نماز گزارد. سپس گفت: سرزمین براثا خانه حضرت مریم(س) است و تنها خداوند است که بر حقیقت امر آگاه است.(بحارالأنوار ج: ۱۴/ ۲۱۰).
در روایتی آمده است: «آن مکان دوری که حق تعالی فرموده است مریم (سلام الله علیها) برای ولادت حضرت عیسی (علیه السلام) به آنجا رفت، کربلای معلی است . حضرت مریم با «طی الارض » از دمشق به کربلا رفت . (تهذیب الاحکام، ج 6 ، ص 73)
همچنین شخصی روایت کرده است: «در حیره در خدمت امام جعفر صادق (علیه السلام) بودم. روزی با آن حضرت سوار شدیم و حرکت کردیم . چون به قریه ای رسیدیم، که محاذی ناصره و کنار شط فرات است، حضرت فرمود: آن است . پس فرود آمد و دو رکعت نماز گزارد . پس فرمود: می دانی حضرت عیسی در کجا متولد شده است؟ گفتم: نه . پس با دست مبارک خود به نقطه ای اشاره کرد و فرمود: در اینجا بود آنگاه پرسید: می دانی معنی «ربوة » چیست در آنجا که حق تعالی فرموده است: و آوینا هما الی ربوة ذات قرار و معین (مؤمنون، 50 ) جا دادیم مریم و عیسی را به سوی جایگاه بلندی که محل استقرار بود به سبب آبادانی و وفور میوه ها و آب جاری که بر روی زمین داشت . گفتم: نمی دانم . پس به دست خود به جانب راست به سوی نجف اشرف اشاره کرد . سپس فرمود: این کوه است و فرمود: «ماءمعین » که خدا فرموده، فرات است » . (قصص الانبیاء، راوندی، ص 265)
در احادیث در تفسیر این آیه کریمه گفته شده است که : «ربوة » ، حیره کوفه، «سواد» آن، کربلای معلی یا نجف اشرف، «قرار» ، مسجد کوفه و «معین » نهر فرات است . (مجمع البیان، ج 4 ، ص 108)
همچنین در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) نقل شده است: «روزی که عیسی (علیه السلام) متولد شد، روز سه شنبه بود و چهار ساعت و نیم از روز گذشته بود. نهری نیز که حضرت عیسی (علیه السلام) در کنار آن متولد شد، نهر فرات بود. (اصول کافی، ج 1 ، ص 479).
یاد آوری
مکان تولد حضرت عیسی مسیح را بدانیم یا ندانیم در انجام وظایف ما تاثیری ندارد و در این موضوع می توان به روایات غیر معتبر هم استناد کرد و نیازی نیست که حتما باید حدیث از هر نظر جامع شرایط باشد .