بلوغ چیست؟ بلوغ زودرس چیست؟

پدیده بلوغ یک اتفاق جدید نیست بلکه ادامه تکامل سیستم عصبی-تناسلی است که از دوران جنینی شروع شده است. شروع بلوغ تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله، نژاد، وزن، سن، منطقه جغرافیایی زندگی، زمینه ژنتیک و…. است.

در دوران بلوغ، صفات ثانویه جنسی ایجاد می شوند و دختران و پسران قیافه بالغین را کسب می کنند. در پایان این دوران قد نهایی و حداکثر تراکم استخوان دوران بزرگسالی  بدست می‌آید. محدوده سن بلوغ در دختران 8 تا 13 سال و در پسران 9 تا 14 سال است.

انواع بلوغ زودرس

* بلوغ زودرس مرکزی؛
* بلوغ زودرس محیطی.

بلوغ زودرس مرکزی شایع‌تر از بلوغ زودرس محیطی است. این روند برای بلوغ طبیعی نیز یکسان است اما زودتر از موعد اتفاق می‌افتد. غده‌ی هیپوفیز هورمونی به نام گونادوتروپین تولید می‌کند. این هورمون‌ باعث تحریک بیضه‌ها و تخمدان‌ها می‌شود تا هورمون‌های دیگر یعنی تستوسترون یا استروژن تولید شود. اینها هورمون‌های جنسی هستند که باعث تغییرات جنسی در دوران بلوغ (مانند رشد سینه‌ها در دختران) می‌شوند.

بلوغ زودرس محیطی یا بلوغ زودرس کاذب، شرایط متفاوتی دارد. این نوع بلوغ زودرس به‌ندرت اتفاق می‌افتد. هورمون‌های استروژن و تستوسترون باعث بروز علائم بلوغ می‌شوند، اما مغز و غده‌ی هیپوفیز درگیر نمی‌شوند. بلوغ زودرس محیطی معمولا در اثر اختلالاتی در تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد آدرنال یا غده‌ی تیروئید بسیار کم‌کار ایجاد می‌شود.

چه اختلالات و بیماری‌هایی، علائمی شبیه به بلوغ زودرس دارند؟

تلارک زودرس (Premature thelarche) به بزرگ شدن زودهنگام سینه‌ها گفته می‌شود. این اختلال معمولا در دختران بسیار خردسال مشاهده می‌شود. در چنین مواقعی، اغلب والدین گمان می‌کنند که فرزندشان دچار بلوغ زودرس شده است، اما این اختلال با بلوغ زودرس فرق دارد. اگرچه این علائم می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد، اما به درمان نیاز ندارد و فقط باید مورد بررسی قرار گیرد.

پوبارک زودرس هم به رشد زودرس موهای ناحیه‌ی تناسلی یا زیربغل در سنین پایین اطلاق می‌شود. این اختلال زمانی که غدد آدرنال در سنین پایین شروع به ترشح هورمون می‌کنند، ایجاد می‌شود. پوبارک زودرس هم می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد اما به‌طورکلی مشکلی به‌وجود نمی‌آورد و از نشانه‌های بلوغ زودرس نیست. با این حال این اختلال می‌تواند از علائم اولیه‌ی ترشح غیرطبیعی و بیش از اندازه‌ی هورمون آدرنال باشد که باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که امروزه به‌طور میانگین، بلوغ در بعضی کشورها مانند آمریکا، نسبت به گذشته زودتر شروع می‌شود. با این حال که سن متوسط عادت ماهانه تقریبا همچون گذشته است و تغییری نکرده است اما نشانه‌های اولیه‌ی بلوغ (مانند بزرگ شدن سینه‌‌ها) یک سال زودتر از گذشته در بین نوجوانان دیده می‌شود.

علائم بلوغ در پسران و دختران چیست؟

اولین علامت بلوغ در دختران بزرگی سینه‌ها و در پسران اولین علامت بلوغ زودرس  بزرگ شدن گنادها است. رویش موهای زائد در ناحیه تناسلی و زیربغل به تنهایی نشاندهنده بلوغ زودرس نیست و ممکن است به دلیل برخی از بیماریهای غده فوق کلیه باشد.
 

بلوغ زودرس چیست؟

اگر شروع علایم بلوغ در دختران در سن کمتر از 8 سال و در پسران در سن کمتر از 9 سال باشد، بلوغ زودرس اتفاق افتاده است.
 

علت بلوغ زودرس در دختران و پسران

بلوغ زودرس در دختران شایع‌تر از پسران است. هر چند بیماری‌های مختلفی ممکن است منجر به بلوغ زودرس شوند ولی در اکثر موارد علت خاصی برای بلوغ زودرس در دختران یافت نمی‌شود. در پسران بلوغ زودرس می تواند علت جدی تر داشته باشد و در اکثر موارد یک علت زمینه‌ای شناسایی می شود.

وقتی که یک دختر یا پسر با علایم بلوغ زودرس به پزشک مراجعه می‌کند در ابتدا پس از معاینات آزمایشات لازم، رادیوگرافی مچ دست و سایر اقدامات لازم انجام می‌شود تا علت بلوغ زودرس مشخص شود.
 

بلوغ زودرس به درمان نیاز دارد؟

اگر علت خاصی شناسایی شد باید درمان هر چه زودتر شروع شود چون با درمان علت زمینه‌ای، علایم بلوغ زودرس بهبود می یابند.

اگر علتی برای بلوغ یافت نشد، تصمیم برای درمان به عوامل متعددی بستگی دارد. بسیاری از والدین درخواست درمان دارند ولی باید متذکر شد که بسیاری از این بلوغ‌ها به درمان نیازی ندارند و والدین باید به پزشک خود اعتماد کنند.

درمان بی دلیل برای کودک عوارض خواهد داشت. معمولاً درمان بلوغ زودرس بصورت تزریقی است که با نظر پزشک با فواصل خاصی انجام می‌شود. این کودکان باید تحت کنترل باشند و بصورت دوره‌ای معاینه شوند. درمان تا زمانی پیش‌بینی می‌شود که قد کودک به محدوده قد والدینش  برسد و بر اساس تصمیم پزشک ادامه می‌یابد.

علائم بلوغ زودرس

به بلوغی که به طور غیرطبیعی زودتر از موعد ایجاد شود بلوغ زودرس گفته می‌شود و با رشد زودهنگام خصوصیات جنسی در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی مشخص می‌شود. بیشتر کودکان مبتلا به این اختلال در ابتدا به سرعت رشد می‌کنند اما ممکن است قبل از رسیدن به پتانسیل کامل ژنتیکی قد، رشد خود را تمام کنند.
 

علائم بلوغ زودرس در دختران 

بلوغ زودرس واقعی در دختران باعث ایجاد علائم زیر قبل از 7 یا 8 سالگی می‌شود:

* رشد سینه‌ها
* رشد موهای ناحیه شرمگاهی یا زیر بغل
* داشتن یک رشد چشمگیر در یک زمان کوتاه
* شروع قاعدگی
* ایجاد آکنه
* بوی بدن

نشانه‌های بلوغ زودرس در پسران

بلوغ زودرس در پسران شامل علائم زیر قبل از 9 سالگی می‌شود:

* بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی مرد
* رشد موهای ناحیه شرمگاهی، زیر بغل یا صورت
* داشتن یک رشد چشمگیر در یک زمان کوتاه
* بم شدن صدا
* ایجاد آکنه
* بوی بدن

بسیاری از کودکان ممکن است فقط برخی از علائم بلوغ زودرس را نشان دهند. به عنوان مثال، رشد موهای زیر بغل یا موهای زائد در برخی از دختران و پسران ممکن است در سن بسیار پایین شروع شود، بدون این که رشد جنسی دیگری داشته باشند.

رشد زودرس مو ممکن است نشانه‌ای از بیماری اساسی نباشد و به سادگی تحت بلوغ زودرس “جزئی” قرار بگیرد. این کودکان علائم مورد انتظار بلوغ را بعدا و در سن طبیعی بلوغ نشان می‌دهند.
 

بلوغ زودرس چگونه می‌تواند بر فرزند شما تأثیر بگذارد

بلوغ زودرس باعث می‌شود بدن کودک خیلی زودتر از همسالان خود تغییر کند. این احساس متفاوت بودن همراه با نوسانات روحی و روانی ناشی از تغییر هورمونی ممکن است کودک را به خود آگاهی برساند. همچنین ممکن است کودک شما از تغییرات جنسی خود احساس ناراحتی کند.

عواقب جسمی، عاطفی، و اجتماعی بسیاری ناشی از بلوغ زودرس وجود دارد. البته هر کودک این دوره انتقال را متفاوت از دیگری تجربه خواهد کرد. کمک به کودک خود برای مقابله با اذیت و آزار همسالان خود، رفتار مناسب کودک خود متناسب با سن او و تقویت اعتماد به نفس فرزندتان گام‌های مهمی برای کمک به فرزندتان در جهت رسیدن به تعادل به شمار می‌روند.

رشد ناقص

کودکی که دوران بلوغ را پشت سر می‌گذارد ممکن است ابتدا در مقایسه با همسالانش بسیار بلند باشد. با این حال، رشد کودک با پایان بلوغ متوقف می‌شود. این بدان معنی است که کودکی که بلوغ زودرس دارد، به پتانسیل تمام قد خود نمی‌رسد زیرا اسکلت آن‌ها بالغ می‌شود و رشد استخوان در سنین پایین‌تر از حد معمول متوقف می‌شود.
 

تغییرات رفتاری 

برای دختران تحریک پذیری، طغیان عاطفی، و تغییرات خلقی می‌تواند همراه با بلوغ زودرس ایجاد شود. پسران ممکن است میل جنسی نامتناسب با سن خود و همچنین رفتار پرخاشگرانه را تجربه کنند.
 

قلدری یا اذیت دیگران 

کودکان کوچک ممکن است متوجه نشوند و نفهمند که چه اتفاقی می‌افتد زمانی که یکی از هم سن و سالان خود رشد سینه یا دوره پریود را تجربه می‌کنند. اما کودکان بزرگتر معمولاً متوجه می‌شوند که کسی در یک کلاس پایین‌تر از نظر جسمی در حال پیشرفت است. بسیاری از کودکان کوچکتر که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند، به ویژه دختران، گزارش می‌کنند که توسط کودکان بزرگتر در مدرسه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
 

میزان بالاتر افسردگی و اضطراب

کودکانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند، نسبت به همسالان خود میزان افسردگی و اضطراب بالاتری دارند. این تأثیر در دختران به طور مداوم یافت می‌شود، اما در پسران کمتر دیده شده است. شاید نگران کننده‌ترین پیامد این اتفاق این باشد که افزایش خطر افسردگی و اضطراب ممکن است تا سال‌های کالج نیز ادامه یابد.
 

عزت نفس پایین و ادراک بدن 

دخترانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند نسبت به همسالان خود که به موقع یا دیرتر از موعد بالغ می‌شوند از اعتماد به نفس پایین و ادراک بدنی ضعیف رنج می‌برند. به نظر می‌رسد پسرانی که دچار بلوغ زودرس هستند کمتر دچار این اثرات منفی می‌شوند
 

خطر بیشتر سوء مصرف مواد 

دختران و پسرانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند ممکن است در معرض خطر سوء مصرف مواد نیز قرار بگیرند. به ویژه، به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن در بین کودکانی که زودتر به بلوغ می‌رسند در مقایسه با همسالان خود و یا کسانی که بلوغ دیررس را تجربه می‌کنند، بسیار بیشتر است. برخی مطالعات حاکی از افزایش خطر سوء مصرف مواد در اوایل دهه بیست است.
 

نتایج علمی نامناسب 

سرانجام، برخی از تحقیقات نشان داده است دخترانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند در مدرسه نسبت به همسالان خود از لحاظ درسی ضعیف‌تر هستند. کاهش پیشرفت تحصیلی آن‌ها ممکن است در سال‌های دبیرستان و احتمالاً بالاتر از آن نیز ادامه یابد. به نظر می‌رسد که افت تحصیلی نیز همانند عزت نفس پایین و ادراک بدنی، از آن دسته از عوارض بلوغ زودرس است که به دختران محدود می‌شود. پسران بدون توجه به زمان بلوغ خود، روند تحصیلی خود را طی می‌کنند.

بلوغ زودرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

علاوه بر تاریخچه پزشکی کامل و معاینه جسمی کودک، تشخیص بلوغ زودرس ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اندازه‌گیری هورمون‌های غده تیروئید (LH و FSH)، استرادیول، تستوسترون و یا تیروئید.

اشعه ایکس. آزمایش تشخیصی که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی استفاده می‌کند تا تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌های داخلی تولید کند. ممکن است اشعه ایکس استخوان برای تعیین سن استخوان انجام شود.

اولتراسوند (که به آن سونوگرافی نیز گفته می‌شود) از غدد و غدد فوق کلیوی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها). این روش تصویربرداری تشخیصی از امواج صوتی با فرکانس بالا و رایانه برای ایجاد تصاویر رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌ها استفاده می‌کند. از سونوگرافی برای مشاهده اندام‌های داخلی به عنوان عملکرد و ارزیابی جریان خون از طریق رگ‌های مختلف استفاده می‌شود.

هورمون تحریک کننده گنادوتروپین (تست تحریک GnRH). این هورمون که توسط هیپوتالاموس در مغز تولید می‌شود، غده هیپوفیز را برای ترشح گنادوتروپین‌ها تحریک می‌کند که به نوبه خود تولید هورمون‌های جنسی از غدد جنسی را تحریک می‌کند. این آزمایش میزان تحریک فرم بلوغ زودرس (وابسته به گنادوتروپین یا مستقل از گنادوتروپین) را مشخص می‌کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). یک روش تشخیصی که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس رادیویی و رایانه برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارها در بدن استفاده می‌کند.
 

چگونه به بهترین وجه از فرزند خود حمایت کنید

شما می‌توانید با ارائه توضیحات ساده و صادقانه در مورد اتفاقاتی که برای بدن آن‌ها می‌افتد، بهترین مراقبت و پشتیبانی را از آن‌ها انجام دهید. ممکن است لازم باشد به روش‌های زیر کودکانتان را بیشتر و بهتر در جهت درمان و کنترل مشکل خود قرار دهید:

* انواع تغییراتی را که در حال رخ دادن است و آنچه در طول مسیر انتظار می‌رود تشریح کنید.
* توضیح دهید که تغییراتی که آن‌ها تجربه می‌کنند برای بچه‌های بزرگتر و نوجوانان طبیعی است.
* اگر برنامه درمانی برای فرزند شما وجود دارد، او را نسبت به روند درمان آگاه نگه دارید.

حتماً علائم زیر را تحت نظر قرار دهید:
* آزار و اذیت یا زورگویی
* نمرات ضعیف
* مشکلات در مدرسه
* از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزانه
* رفتار ناهنجار یا افسرده

هدف از ایجاد یک محیط حمایتی، ترغیب فرزندتان است که اگر در هر شرایط سختی با هر یک از مشکلات جسمی، عاطفی یا اجتماعی بلوغ زودرس روبرو شدند، به شما مراجعه کنند. سعی کنید در مورد تغییر ظاهر فرزندتان اظهار نظری نکنید.

از آنجا که مشارکت ورزشی با اعتماد به نفس بالاتر ارتباط دارد، تشویق فرزندتان برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی یا مدرسه ممکن است در مقابله با برخی از اثرات منفی بلوغ زودرس کمک کند.

اگر فکر می‌کنید فرزند شما با این تغییر اوقات سختی را پشت سر می‌گذارد، برای راهنمایی بیشتر با یک پزشک متخصص اطفال و یا یک درمانگر صحبت کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر منشادی
سایت چطور