فریسیان، در کنار صدوقیان و اسنیان، یکی از سه فرقه کلامی (مکاتب فکری) است که از زمان یوناتان حشمونایی (متوفی 143 یا 142 ق. م) تا هنگام خرابی معبد دوم بیت المقدس در سال 68 میلادی، در میان یهودیان نشو و نمو یافت. کلمه فریسی در عبری به معنای عزلت طلب است. این لقب بر جدایی و امتیاز آنان دلالت دارد، لذا فریسیان به معنای جدا شوندگان می باشند. اقلیتی از اعضاء سنهدرین که با صدوقیان هم عقیده نبودند، خود را از هلنیست ها جدا ساخته بودند. در زبان عبری به افرادی که خود را از دیگران جدا می سازند نام پروشیم (جمع پاروش به معنی جدا شده) اطلاق می شود. بدین جهت این گروه را «پروشیم» یا «فریسیان» می خواندند.برای نام «جدایی طلب» یا خوارج که به فریسیان داده شده بود، علت دیگری هم وجود داشت. ایشان معتقد بودند که قوم یهود باید قومی مجزا از دیگران باشد و نباید از سایر اقوام دنیا تقلید کند و یا با آنها مخلوط شده و در هم آمیزد. فریسیان می گفتند که یهودا نباید به بهای از دست دادن مذهب و فرهنگ خود به ثروت و دولت برسند. به هر حال این فرقه دو قرن قبل از میلاد، در عصر مکابیان پدید آمد و تا کنون هم اکثریت یهود از آن هستند. اصل این فرقه به فرقه حسیدیم (به معنای پارسایان) بر می گردد. فرقه حسیدیم سه یا چهار قرن قبل از میلاد برای زدودن آثار بت پرستی و انحراف میان یهودیان پدید آمد. آنان در جنگهای مکابیان شرکت داشتند و در راه دین جانبازی کردند و شهید شدند. در قرن هجدهم نیز موج تازه ای به نام حسیدیم میان یهودیان شرق اروپا پیدا شد که از این حرکت الهام می گرفت. فریسیان یک قرن قبل از میلاد از میان حسیدیم برخاستند.فریسیان (در عبری پروشیم) اولین بار در ابتدای دوره ی حشمونی ها یعنی بعد از 160 ق. م در شکل یک نهضت مشخص پیدا شدند. این اسم معنای جدایی طلب هم داشت، شاید در دوران یوحانان هیرکانوس (قرن دوم ق م) آنگاه که صدوقیان اداره شورای عالی دینی یعنی سنهدرین را در دست داشتند این نام برای پروشیان به کار برده شده باشد. به آنانی که خویشتن را از سنهدرین تحت سلطه صدوقیان جدا کرده بودند و از مشارکت در تأملات و صلاح سنجی های آن سرباز می زدند از آن زمان به بعد با اسم پروشی اشاره می کردند. چند وجه اشتقاقی محتمل دیگر نیز برای این اسم پیشنهاد شده است; مثلا کسانی که خود را از اشیایی که به لحاظ شرعی ناپاک بودند جدا نگه می داشتند، و یا آنهایی که «تفسیرکنندگان» تورات بودند.ریشه این اسم در این معنای اخیر متفاوت از قبل است. گروه پروشی ای ( فریسیان) که در درون یهودیت قرن اول وجود داشت یکی از مهم ترین اقلیت های فلسطین بود. اگرچه یوسفوس شماره آنان را در زمان حکومت هرود کبیر حدود شش هزار نفر تخمین می زند اما او احتمالا فقط آنهایی را به حساب آورده است که اعضای حوورا مجمع خصوصی پروشیان، بودند. برای پیوستن به این جمع خصوصی، یک عضو، یا اصطلاحا هر حاور، می بایست متعهد می شد که از احکام خاصی در مورد طهارت شرعی پیروی کند و در مورد تشریفات پرداخت عشریه بسیار منضبط باشد. پروشیان به همراه صدوقیان در عهد جدید به شکل مخالفان عیسی ظاهر می گردند، و در بحث ها و جدل های مسیحیان در مقابل آنان، از پروشیان به گونه ای بسیار منفی یاد می شود. خود نوشته های تلمود نیز به گناهان آزارنده پروشی مسلکان اعتراف دارند و از آن میان تظاهر به دینداری، فروتنی دروغین، و پرهیزگاری بیش از اندازه را برشمرده اند. «ریاکاران» پروشی مذکور در عهد جدید به احتمال زیاد نشان دهنده نمونه های واقعی پروشی است، اما به سختی می توان آن را ویژگی دیانت پروشی در معنای عام آن دانست.
عقاید فریسیان
این فرقه که بخش بزرگی از کاهنان یهود آن را پدید آوردند، در برابر یونانی زدگی ایستادگی کردند و نسبت به اجرای بی چون و چرای شریعت موسی اصرار ورزیدند. این فرقه به معاد و روز قیامت اعتقاد داشتند و راه نجات مردم جهان را عمل به تورات و کلیه دستورات دین یهود می دانستند. آنان گروه یا فرقه سنت گرای یهود بودند که به اصول و فروع مکتوب و منقول موسی و پیامبران بنی اسرائیل سخت اعتقاد داشتند. نفوذ این فرقه مذهبی یهود تا سال 135 میلادی ادامه داشت. روحانیون این فرقه سخت تلاش داشتند تا یهودیان را از گرایش به عقاید فلسفی بیگانه برحذر دارند. آنان هر گونه تفسیر و تغییر در احکام مذهبی را نمی پذیرفتند. آنان از نظر فکری با صدوقیان تضاد و مخالفت روشنی داشتند. این فرقه خدا را از جسم و صفات جسمانی منزه می دانست. همچنین در مسائل مربوط به اراده آدمی راه میانه ای را پذیرفته بود و نیز رستاخیز مردگان و دادگاه عدل الهی را می پذیرفت و به عبادات از قبیل نماز و غیره اهمیت می داد.
فریسیان در جامعه یهود موقعیت خوبی به دست آوردند و اکثریت تابع آنان شدند. فریسیان علاوه بر عهد عتیق که تورات مکتوب نامیده می شد، به تورات شفاهی نیز معتقد شدند. تورات شفاهی گفته های حکیمانه دانشمندان یهود است که به عقیده آنان نسل به نسل از زمان حضرت موسی (ع) برای قوم یهود باقی مانده است. این گفته ها در فاصله قرن دوم تا پنجم میلادی، در کتابی بسیار بزرگ به نام تلمود جمع آوری شده و زیربنای فکر و اعتقاد بنی اسرائیل قرار گرفته است. فریسیان دارالعلمهای مختلفی تشکیل دادند و اوقات خود را صرف مطالعه در دقایق تورات کردند و نکته های تازه ای به دست آوردند. به عقیده آنان در تورات حتی یک حرف کم یا زیاد یا بی مورد و فاقد معنا و مقصود نیست، بلکه درون هر حرف و کلمه ای اسراری نهفته و رموزی خفته است. امور داخلی یهود در فاصله بازگشت از بابل تا خرابی دوم شهر قدس در دست حاخامهای فریسی و گاهی صدوقی بود. همچنین آنان با حضرت عیسی مسیح (ع) بسیار مخالف بودند و برای تصلیب او تلاش کردند. نام فریسیان به تکرار، در اناجیل چهارگانه آمده است.
منابع جهت مطالعه:
حسین توفیقی- آشنایی با ادیان بزرگ- بخش یهودیت
عبدالله مبلغی آبادانی- تاریخ ادیان و مذاهب جهان- جلد 2
سایت رصد- مقاله فرقه هاى یهود
الیس ریوکین- مقاله فریسیان پارسایان یهود- ترجمه محمدجواد شمس- نشریه معارف- نشریه مرکز نشر دانشگاهی- دوره هیجدهم- شماره 3 آذر- اسفند 1380
عبدالرحیم سلیمانی اردستانی- یهودیت- صفحه 207-210- انجمن معارف اسلامی ایران
آلن آنترمن- باورها و آیین های یهودی- مترجم رضا فرزین- صفحه 85-90- مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب- 1385
منبع: دائره المعارف اسلامی طهور.