اسنپ بک یا “ماشه “مکانیسم حل اختلافی است که در مذاکرات هسته‌ای پیش بینی شده تا در صورت عدم توافق یکی از طرف‌های برجام با سایرین و رسیدن به این جمع‌بندی که طرف دیگر به تعهدات درج شده در توافق پایبند نبوده است، مکانیسم را به کمیسیون مشترک برجام برده و به آنجا شکایت کند. در این شرایط کمیسیون برجام که در چارچوب مذاکرات هسته‌ای و به منظور نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است، ابتدا در سطح وزرای کشورها تشکیل جلسه می دهد و پس از آن اگر اعضا به نتیجه مشترک دست نیافتند ظرف ۳۵ روز، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات درج شده در توافق هسته‌ای در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد. پس از آنکه پرونده به این شورا ارجاع داده می‌شود هر ۵ عضو دائم شورای امنیت باید براین مسئله صحه بگذارند که تهران از تعهدات برجامی خود خارج نشده است، بر این اساس شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند و نکته مهم سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها در آن، قابل وتو نیست.
(www.irna.ir/news/83634719)
درمورد این مساله چند نکته قابل توجه است:
1. این اقدام کشورهای اروپایی ثابت کرد که این کشورها در عرصه سیاسی استقلال نداشته و از سیاست های آمریکا پیروی می کنند.
کشورهای اروپایی درحالی هدف خود را از فعال کردن مکانیسم ماشه، بازگشت تهران به تعهدات برجامی‌اش عنوان می‌کنند که بیش از یک سال است با وجود اینکه ایران بر اساس مفاد برجام، گام‌های پنج‌گانه‌ای را در کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشته است، هیچ تغییری در سیاست‌های خود نداده‌اند. ایران بارها اعلام کرده است که به اجرای تعهدات خود در برجام پایبند بوده است. امری که هم سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و هم کشورهای اروپایی در بازه‌های زمانی متفاوت، صحت آن را تائید کرده‌اند. در هر حال با بیرون رفتن یک جانبه آمریکا از برجام و بازگشتن بخش وسیعی از تحریم‌ها، ایران روند برنامه کاهشی تعهدات خود را به صورت مرحله‌ای آغاز کرد. ایران در هر کدام از این مراحل اعلام کرد که در صورت عمل کردن طرف‌های مقابل به عملیاتی کردن مفاد برجام، حاضر به برگشت به وضعیت اولیه است. امری که البته پس از رسیدن ایران به گام پنجم نیز هیچ عکس‌العملی از طرف‌های اروپایی در بر نداشت.
2.کشورهای اروپایی‌ دو راه پیش‌روی خود دارند، اول اینکه مکانیسم ماشه را پیگیری کنند و آن را به انتها برسانند تا برجام از بین رفته و تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران بازگردد که در این صورت نفع آنها از فشار حداکثری بر ایران چیزی بیشتر از آنچه امروز دریافت کرده‌اند نخواهد بود، چراکه می‌دانند افزایش تحریم بر تحریم‌های کنونی عملا تاثیر زیادی نخواهد داشت و در عوض می‌تواند ایران را کنترل‌ناپذیر کرده و حتی ملت‌ها و گروه‌های مقاومت را نیز برای دفاع از ایران فعال سازد. راه دوم پیش‌روی آنها این است که این فشار را به‌صورت کنترل‌شده جلو ببرند و آن را به‌گونه‌ای ساماندهی کنند که ایران کانالیزه شده و در مسیر مطلوب آنها قرار گیرند و به خواسته های آنها تن دهد.
به نظر می رسد کشورهای اروپایی با این اقدام راه دوم را پی گرفته و به دنبال اعمال فشار علیه کشور ما برای تحمیل خواسته های خود هستند و از آنجا که خواسته های آنان معقول نبوده و با منافع ملی کشور ما در تعارض است و امنیت و توان دفاعی ما را نشانه رفته است به هیچ وجه برای کشور ما قابل پذیرش نیست.
3. جمهوری اسلامی با صداقت و متانت با وجود بد عهدی های طرف های مقابل به همه تعهدات خود عمل نمود اما برجام یک تعهد طرفه نبوده و نمی توان انتظار داشت که بدون توجه به انجام تعهدات از سوی سایر طرفها،صرفاً ایران ملزم به رعایت آن باشد و از منافع آن بهره مند نشود و همچنان تحریم های قبل پا برجا باشد. کدام عقل و منطقی چنین امری را می پذیرد از این رو
آقای ظریف در واکنش به این اقدام طرفهای اروپایی در برجام در صفحه توئیتر خود نوشت: «تسلیم‌شدن [اروپا مقابل آمریکا]تأیید شد. تروئیکای اروپایی باقی‌مانده‌های برجام را، برای اجتناب از تعرفه‌های جدید ترامپ، فروخت…اگر می‌خواهید که حاکمیت خود را بفروشید، بفرمائید. اما ظاهری اخلاقی،قانونی به خود نگیرید. شما آن را ندارید».
(www.javanonline.ir/fa/news/986654)
چین و روسیه نیز به این اقدام طرف های اروپایی واکنش نشان داده و اقدام کشورمان در کاهش تعهدات برجامی را نقض برجام ندانسته و در راستای دست یابی به منافع خود دانسته اند.
وزارت خارجه چین در واکنش به اقدام سه کشور اروپایی خاطرنشان کرد: «ما از تصمیم فرانسه، آلمان و بریتانیا برای فعال کردن مکانیسم حل و فصل اختلاف متأسفیم. فعال کردن مکانیسم حل و فصل اختلاف در یافتن راه حل ممانعت ایجاد می‌کند.در ادامه این بیانیه آمده است: «توسل این سه کشور به مکانیسم یاد شده کمکی به حل و فصل مسائل پیرامون این توافق هسته‌ای یا کاستن از تنش‌های رو به ازدیاد نخواهد کرد. ایران به دلیل خروج یکجانبه آمریکا از برجام مجبور به کنار گذاشتن بخشی از تعهدات خود شده است.
(farhikhtegandaily.com/news/36411)
نماینده دائمی روسیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایرنا گفت: ما با گوشزد کردن پیامدهای منفی این ساز و کار، شرکای غربی را از چنین گامی برحذر داشته‌ایم.
وی در پاسخ به پرسشی در این باره که ایران چه واکنشی می تواند به این رویه که از سوی اعضای اروپایی برجام آغاز شده داشته باشد، اظهار داشت: دادن توصیه به شرکای ایرانی در مورد چنین مساله حساسی بویژه از طریق رسانه‌ها غیرممکن است.
سرگئی لاوروف کفیل وزارت امور خارجه روسیه روز جمعه در یک نشست خبری با اشاره به اقدام سه کشور اروپایی شامل فرانسه، المان و انگلیس که اعلام کرده اند ساز و کار حل و فصل اختلافات در چارچوب برجام را راه اندازی می کنند، اظهار داشت: این وضعیت نگران کننده است، اوضاع پیرامون برجام سیر خطرناک پیدا کرده است.
لاوروف افزود: سه کشور اروپایی به نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجه نامه فرستاده و از تصمیم خود برای آغاز ساز و کار حل و فصل اختلافات برجام خبر داده اند.
وی ادامه داد: ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه بارها هشدار داده است که اروپایی ها در یک مرحله ای از وضعیت پیرامون ایران استفاده می کنند تا این کشور را مقصر بدانند.
وی با بیان اینکه کشورهای اروپایی بر اجرای تعهدات ایران در برجام تاکید دارند، اظهار کرد: اروپا از آمریکا بخاطر خروج از برجام انتقاد کرده اما از ایران هم می خواهد بطور کامل این توافق را اجرا کند.
لاوروف به این نکته نیز اشاره کرد که سه کشور اروپایی تحت فشار و تهدید آمریکا مبنی بر اعمال تعرفه ۲۵ درصدی برای خودروهای وارداتی آمریکا از اروپا، موضع خود در قبال برجام را سخت کرده اند.
سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد هسته ای این کشور نیز گفت: طرف روسی بر این باور است که دلیلی برای آغاز بکار ساز و کار حل و فصل اختلافات پیرامون برنامه هسته ای ایران وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: ما معتقدیم که سه کشور اروپایی با اقدام در این زمینه، می خواهند وضعیت را به رویارویی بکشانند
(farhikhtegandaily.com/news/36485)