مهدى موعود امام عصرعلیه السلام فرزند امام حسن عسکرى علیه السلام در روز پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ ه . ق (سپیده دم روز جمعه)، در شهر سامرا دیده به جهان گشود. مادر او، بانویى به نام ریحانه است که به او نرگس، سوسن و صیقل گفته مى شود.
نام او، «محمد» است که خود پیامبرصلى الله علیه وآله این نام را بر او نهاده و فرموده است : «اسم او اسم من است و کنیه او کنیه من» ؛ بر این اساس کنیه او، ابوالقاسم است. وى به ابوصالح نیز معروف است. آن حضرت، داراى القاب فراوانى است ؛ از جمله : مهدى، منصور، قائم، حجت (حجت اللَّه)، صاحب الامر، بقیةاللَّه، صاحب الزمان و… . حضرت ولى عصر(عج) تا سال ۲۶۰ ه . ق تحت تربیت و سرپرستى پدر بزرگوارش مى زیست و در همان زمان از مردم پنهان نگه داشته مى شد و جز خواصّى از شیعیان، کسى با آن حضرت ملاقات نداشت. او از سال ۲۶۰ ه . ق (مصادف با شهادت پدر گرامى اش امام عسکرى علیه السلام) عهده دار منصب والاى امامت گردید.
درباره ویژگى ها و خصوصیات مهدى موعود، مطالب فراوانى در روایات آمده است ؛ از جمله اینکه او از امت پیامبر، آل محمد، فرزندان ابوطالب، بنى هاشم، نسل پیامبرصلى الله علیه وآله، عترت نبى، ذوى القربى و اهل بیت رسول خدا و از ذریه و فرزندان پیامبر است. همچنین او از فرزندان على بن ابى طالب، فاطمه زهرا، امام حسین و امام حسن عسکرى علیهم السلام است. مهدى(عج) شبیه پیامبرصلى الله علیه وآله، یکى از سروران اهل بهشت، خلیفةاللَّه و پیشواى شایسته امت است.
درباره شمایل و اوصاف ظاهرى و جمالى او نیز آمده است : حضرت مهدى(عج)، داراى چهره اى جوان و گندم گون، چشمان سیاه و درشت، بینى اش کشیده و زیبا، ابروهاى هلالى و کشیده، شانه اى پهن، دندان هاى برّاق و گشاده، دستان و انگشتانى درشت، پیشانى بلند و تابنده، گونه هاى کم گوشت و اندکى متمایل به زردى (روشنى)، عضلات محکم، اندام زیبا و متناسب است. او بسیار خوش منظر بوده و بر گونه راستش خالى مشکین و در میان شانه اش اثرى چون، اثر نبوّت هست.
از ویژگى ها و صفات اخلاقى «مهدى موعود» این است که او اهل عبادت و شب زنده دارى، قناعت، زهد و ساده زیستى، قیام و جهاد، عدالت و احسان، خشوع و خضوع، صبر و بردبارى، علم و دانایى، ظلم ستیزى و حق باورى است. یکى از خصوصیات مهم او در روایات، عدالت گسترى و دادگرى و برکندن ریشه ستم و بیداد از جهان است ؛ به حدى که همگان از عدل و مساوات گرى او بهره مند خواهند شد. یکى از نمودهاى مهم زندگى امام مهدى(عج)، پنهان زیستى او و دارابودن دو غیبت (صغرى و کبرى) است. پس از شهادت پدر بزرگوار آن حضرت، کسى – به جز نایبان چهارگانه (عثمان بن سعید عمرى، محمد بن عثمان، حسین بن روح نوبختى و على بن محمد سمرى) – با او ملاقات نمى کرد ؛ مگر در موارد استثنایى. در واقع پس از شهادت پدرش، غیبت صغراى او شروع شد و هفتاد سال ادامه یافت (۲۶۰ ه . ق تا ۳۲۹ ه . ق). از سال ۳۲۹ ه . ق غیبت کبراى حضرت مهدى شروع گردید و تا وقتى که خداوند بخواهد و او ظهور کند، ادامه خواهد یافت.
ظهور و قیام او از کنار خانه خدا و شهر مکه آغاز مى گردد و به هدایت و راهنمایى انسان ها مى پردازد او پس از اتمام حجت با تمامى سرکشان و ستمگران، به مبارزه با آنها مى پردازد. حضرت مهدى(عج) ابتدا به تشکیل حکومت جهانى و نصب حاکمان مى پردازد. آن گاه شروع به اصلاح جامعه مى کند و در این زمینه به رشد و بالندگى فکرى و اخلاقى انسان ها همّت مى گمارد و زمینه هاى تعالى و شکوفایى معنوى و مادى جوامع را فراهم مى سازد. عمران و آبادانى سراسر زمین را فرا مى گیرد و طبیعت خرّم و پر ثمر مى شود. ترازوى قسط و عدالت، در جامعه گسترده شده و مساوات و برابرى حاکمیت مى یابد. رفاه و امنیت و آرامش مردم تأمین و نیازهاى مختلف آنان برطرف مى شود. آیین یکتاپرستى رایج و دین اسلام در کل جهان گسترش مى یابد. معنویت، عقلانیت و عدالت فراگیر مى شود و از نورانیت و زیبایى ویژه اى برخوردار مى گردد.
در اینجا به چند روایت درباره امام مهدى(عج) اشاره مى شود :
۱. پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود : «یخرج فى آخرالزمان رجلُ من ولدى، اسمه کاسمى و کنیته ککنیتى، یملأ الارض عدلاً کما مُلِئت جوراً ؛ فذلک المهدى»(۱) ؛ «در آخرالزمان مردى از فرزندان من خروج مى کند ؛ نام او، همانند نام من و کنیه او، همانند کنیه من است. او زمین را پر از عدل و داد مى کند ؛ همان گونه که پر از ستم شده باشد و او همان «مهد» است.۱) عقدالدرر، ص ۳۲ ؛ تذکرة الخواص، ص ۳۶۳.
۲. پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود : «المهدى من وُلدى، اسمه اسمى و کنیته کنیتى، اشبه الناس بى خلقاً و خُلقاً»(۲) ؛ «مهدى از فرزندان من است ؛ نام او نام من و کنیه اش کنیه من، از نظر سیرت و صورت شبیه ترین مردمان به من است».
۳. پیامبرصلى الله علیه وآله مى فرماید : «انّ علیّاً وصیّى و من ولده القائم المنتظر المهدى الّذى یملأ الارض قسطاً و عدلاً…»(۳) ؛ «على علیه السلام وصى من است و از فرزندان او است قائم منتظر مهدى [موعود] که زمین را پر از عدل و داد مى کند».) بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۱، ح ۱۳ ؛ فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵ ؛ کمال الدین، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۱.
قیام امام زمان
روایات حاکى از این است که انقلاب و حرکت ظهور حضرت مهدى(عج) بعد از فراهم شدن مقدمات و آمادگى هاى منطقه اى و جهانى از مکه آغاز مى گردد. آنگاه در سطح جهان نبردى سخت میان غربى ها و ترکان و یا هواداران آنها به وجود مى آید تا جایى که منجر به جنگ جهانى مى گردد. اما در سطح منطقه دو حکومت هوادار حضرت مهدى(عج) در ایران و یمن تشکیل خواهد شد… که یاران ایرانى آن حضرت مدتى قبل از ظهور، حکومت خویش را تأسیس نموده و درگیر جنگى طولانى مى شوند که سرانجام در آن پیروز مى گردند. اندک زمانى پیش از ظهور آن بزرگوار شعیب بن صالح در یمن قیام می کند و سید خراسانی در ایران و هر دو زمینه سازی برای ظهور امام زمان می کنند و در برخی روایات خروج شعیب بن صالح از سمرقند بیان شده است (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۱۳).
اما یاران یمنى وى، قیام و انقلاب آنان چند ماه پیش از ظهور حضرت بوده و ظاهرا ایشان در سامان بخشیدن به خلاء سیاسى که در حجاز به وجود مى آید همکارى مى نماید.
از جمله نشانه هاى ظهور حادثه اى است که میان دو حرم مکه و مدینه رخ مى دهد. در این هنگام نشانه هاى ظهور حضرت مهدى(عج) آشکار شده و شاید بزرگترین نشانه آن، نداى آسمانى است که به نام او در ۲۳ ماه رمضان شنیده مى شود پس از این نداى آسمانى حضرت مهدى(عج) به طور سرى با برخى از یاران خود ارتباط برقرار مى نماید. درباره آن بزرگوار در سراسر گیتى سخن بسیار به میان آمده و نام وى زبانزد همگان گشته و محبتش در دل ها جاى مى گیرد.
دشمنان از حضور آن حضرت بیمناک شده و مى کوشند تا وى را یافته و از میان بردارند ازاین رو سپاهى وارد مدینه گشته و به هر مرد هاشمى که دست یابند او را دستگیر و یا می کشند و یا به زندان مى اندازند آن حضرت با برخى از یاران خود در مکه تماس گرفته تا این که قیام خویش را در شب دهم محرم بعد از نماز مغرب و عشاء از حرم شریف مکى آغاز مى کند و پس از درگیرى بر مکه تسلط مى یابد. در صبح روز دهم محرم حضرت مهدى(عج) پیام خود را به زبان هاى مختلف به تمام جهان ابلاغ مى کند و ملل دنیا را به یارى خویش دعوت کرده، اعلام مى دارد که در مکه باقى خواهد ماند تا معجزه اى که جد گرامى اش حضرت رسول(ص) وعده فرموده محقق شود و آن فرو رفتن لشکریان سفیانى به زمین است که براى درهم شکستن حرکت آن حضرت راهى مکه مى شوند.
آن حضرت پس از این معجزه با سپاه خود که متشکل از ده و اندى هزار تن است از مکه رهسپار مدینه مى شود و پس از نبردى با نیروهاى دشمن مستقر در آنجا، مدینه را آزاد ساخته آنگاه با آزادسازى دو حرم مکه و مدینه فتح حجاز و تسلط بر منطقه خاتمه مى یابد. وى پس از پیروزى بر حجاز راهى جنوب ایران مى شود و در آنجا با سپاه ایران و توده هاى مردم آن سامان به رهبرى خراسانى برمى خورد. آنان با او بیعت کرده و با همرزمى یکدیگر با قواى دشمن در بصره به پیکار مى پردازند که سرانجام به پیروزى بزرگ و آشکارى دست مى یابند. سپس امام(عج) وارد عراق گردیده واوضاع داخلى آنجا را پاکسازى مى کند و با درگیرى با بقایاى نیروهاى سفیانى و گروه هاى متعدد شورش آنها را شکست داده و به قتل مى رساند. آنگاه عراق را مرکز حکومت و کوفه را پایتخت خود قرار مى دهد و بدین سان یمن، حجاز،ایران، عراق و کشورهاى خلیج فارس یکپارچه تحت فرمانروایى آن حضرت درمى آید. بعد از آن جنگ هایى با ترکان و یهودیان صورت مى پذیرد که در هر دو پیروزى از آن حضرت(عج) است. غربیان مسیحى از این وقایع سخت نگران شده و با حضرت اعلان جنگ مى کنند ولى ناگاه حضرت عیسى مسیح(ع) از آسمان به قدس شریف فرود آمده و با سخنان خویش جهان و به ویژه مسیحیان را مورد خطاب قرار مى دهد. فرود آمدن حضرت عیسى(ع) براى جهان علامت و نشانه اى است که موجب شادى مسلمانان و ملت هاى مسیحى خواهد گردید.
به نظر مى رسد که حضرت مسیح(ع) میان حضرت مهدى(ع) و غربى ها وساطت نموده و قرارداد صلحى به مدت هفت سال میان دو طرف بسته مى شود. اما غربى ها بعد از دو سال پیمان صلح را مى شکنند، لذا رومیان در یک هجوم ناگهانى با نزدیک به یک میلیون سرباز به سرزمین شام و فلسطین یورش مى آورند. نیروهاى اسلام رویاروى آنها قرار گرفته و حضرت مسیح(ع) موضع خود را هماهنگ با حضرت مهدى(عج) اعلام داشته و پشت سر وى در قدس نماز مى گذارد. دراین جنگ مسلمانان پیروز مى شوند. سپس غرب توسط امام فتح مى گردد. پس ازفتح و اسلام آوردن بیشتر مردم آن سامان، حضرت مسیح(ع) رحلت نموده و حضرت مهدى(عج) و مسلمانان بر پیکر او نماز مى گذارند. سپس پیکر پاک او را با پارچه اى که دست بافت مادرش مریم صدیقه(ع) است کفن نموده و در جوار مزار شریف مادرش در قدس به خاک مى سپارد.
پس از این فتوحات حضرت مهدى(عج) براى تحقق بخشیدن به اهداف الهى در ابعاد گوناگون و در میان ملل جهان اقدام مى کند و براى تعالى بخشیدن و شکوفایى زندگى مادى و تحقق توانگرى و رفاه همگان قیام نموده و جهت گسترش فرهنگ و دانش و بالا بردن سطح آگاهى دینى و دنیایى مردم مى کوشد.
به نظر میرسد که جنبش دجال ملعون و فتنه و آشوب او یک حرکت انحرافى بهره گیرى از پیشرفت علوم و حالت رفاهى باشد که در زمان امام(عج) جامعه بشرى به آن دست مى یابد. دجال از روش هاى پیشرفته چشم بندى، براى فریب جوانان پسر و دختر و زنان که بیشترپیروان او را تشکیل مى دهند استفاده مى کند. ازاین رو در جهان موجى از فتنه و آشوب به وجود مى آورد که فریبکارى هاى او را باور مى کنند اما حضرت مهدى(عج) نیرنگ هاى وى را آشکار ساخته و به زندگى او و هوادارانش خاتمه مى بخشد.
این دورنمایى کلى از حرکت و انقلاب جهانى حضرت مهدى(عج) بود، (براى آگاهى بیشتر ر.ک: عصر ظهور، على کورانى، ترجمه عباس جلالى، انتشارات سازمان تبلیغاتاسلامى).
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
۱.مهدویت (پیش از ظهور ) ، رحیم کارگر
۲.مهدویت (پس از ظهور ) ، رحیم کارگر ، نشر معارف