پاسخ اجمالی غـسـل دادن مـرده بـا آب مخلوط به سدر و آب مخلوط با کافور و با آب خالص , عامل موثرى بـراى ضـدعـفـونـى و تـمـیـز کردن مرده است . لااقل براى مدتى خطراتى که پیش از غسل وجود داشته , موجود نخواهد بود . بـدیـهـى است در این صورت پس از انجام گرفتن مراسم فوق , میت را در مدت کوتاهى به خاک مى سپارند . احتمال بروز میکروب هاى جدید و سرایت آن به انسان منتفى خواهدبود . بدان جهت‌ کافور بر تن مرده پاشیده می‌شود که خوشبو و خنک ‌کننده است و در تن مرده بسرعت نفوذ می‌کند و موجب استحکام بدن میت می‌گردد و جانوران موذی را از او می‌راند و مانع می‌شود که تن مرده زود متلاشی‌گردد. پاسخ تفصیلیدر مورد فلسفه غسل دادن میت نکات متعددی در روایات گفته شده که مهم ترین آن ها ایجاد نوعی تطهیر معنوی و رفع حالت ناپاکی مانند جنابت است ؛ در واقع در چندین روایت آمده که در وقت مرگ حالتی نظیر جنابت بر میت عارض می شود ؛ چنان که گفته شده هر انسانی هنگام مرگ جنب می شود و منی از او خارج می شود. از حضرت امام رضا نقل شده: « مخلوقى نیست که هنگام مرگ منى از او خارج نشود» . (1)
بر همین اساس گفته شده که میت را به ترتیب معینی غسل دهند .همچنین فرد غسال نیز به خاطر تماس با بدنی که چنین حالتی داشته غسل نماید .
فردی از امام جواد علیه السلام پرسید : « چرا میّت را غسل می دهند و چرا غسال باید غسل مس میّت کند؟ حضرت در پاسخ فرمود: میّت جنب است و چون می خواهد با فرشتگان دیدار کند، باید پاک باشد. غسال هم چون می خواهد ( بعد از غسل) با مؤمنان ملاقات کند، باید غسل نماید » .(2)
البته در کنار این امور می توان احتمالات دیگری را نیز مطرح نمود ؛ مثلا می توان گفت غسل مس میت زمینه ای برای پرهیز زنده ها از آلودگی به میکرب و بیماری های احتمالی است که به وسیله تماس با مرده ممکن است منتقل گردد زیرا :
1 . بازماندگان مرده در اثر از دست دادن فرد عزیزى از افراد خانواده خود احساسات و عواطف برافروخته اى خواهند داشت . نمى توانند یکباره رابطه خود رابا او قطع شده ببینند . آن ها در اثر انس و علاقه اى که نسبت به او داشته اند , حتى بعد از مرگ مى خواهند او را ببوسند و در آغوش پر مهرشان بگیرند .
2 . بدن فرد مرده در اثر بیمارى و مشکلات مـختلف و از دست دادن قدرت دفاعى , آلوده به انواع میکروب هاست.نزدیک شدن و تماس با او می تواند از نظر بهداشتى خطراتی به دنبال داشته باشد .
3 .اسـلام هـیـچ گـاه بـا عواطف و احساسات انسان از در ستیزه و مبارزه در نیامده ,انگیزه هاى طـبـیـعى افراد را نادیده نگرفته , بلکه عواطف و احساسات را در مسیر خاصى هدایت و راهنمایى نموده است .
با توجه به نکات فوق مى توان نتیجه گرفت : اسلام براى آن که همه افراد – مخصوصا بازماندگان مرده – را از آلودگى به انواع میکروب ها و ابتلا به امراض گوناگون که از پیکر بى جان ممکن است بـه آنـهـا سـرایـت کـنـد , بـازدارد و در عین حال با تحریم تماس با مرده , با عواطف و احساسات برافروخته آن ها مبارزه نکرده باشد , مشکل قانونى براى آن ها به وجود آورده است ; یعنى دستور داده هـر کسى به بدن مرده دست بزند و یا به هر نحوى بدنش با میت تماس پیدا کند , باید تمام بدنش را شست و شو داده و غسل نماید .
شـکـى نـیـست که این مشکل قانونى در عین آن که تا حدود زیادى تماس زندگان را با مردگان محدود مى کند و آن ها را از ابتلا به انواع امراض احتمالى باز مى دارد , عواطف و احساسات آن ها را نیز نادیده نگرفته است. هرگاه این مشکل قانونى , موثر در برقرارى تماس , با مرده نگردید , غسل مس میت بهترین و ساده ترین طرز شست و شو و دفع میکروب هاى احتمالى خواهد بود .
اگر غسل مس میت ایجاد مشکل قانونى و براى جلوگیرى از آلودگى و ابتلا به امراض است , پس چرا بعد از غسل دادن مرده , دست زدن و تماس پیدا کردن با بـدن او موجب غسل نمى شود ؟
روشن است که آنـچـه در این باره گفته شد , گوشه اى از فلسفه احتمالی این احکام و از نگاه مادی است . غسل مس میت هم عملی عبادی است .باید به قصد قربت و به قصد تبعیت از دستور خداوند و تحت هر شرایطی انجام شود، هر چند احتمالات مذکور در آن منتفی باشد . البته ممکن است نکات دیگرى در این خصوص وجود داشته باشد که هنوز از نظر ما مخفى و پنهان است .
پی‌نوشت‌ها:
1. علامه مجلسی ، بحارالانوار، ج 6، ص 95، نشر اسلامیه ، تهران ، بی تا .
2. صدوق، علل الشرایع، ج 1، ص 299، حدیث 2، انتشارات داورى ، قم ، چاپ اول .