اهداف و انگیزه های نهضت عاشورا و حرکت به سوی کوفیان خیلی والاتر از آن‌چیزی است که شما تصور کردید:حادثه عظیم عاشورا یکی از مهم ترین تحولات سیاسی اجتماعی تاریخ بشریّت و یکی از رویدادهای بی نظیر در تداوم خطّ رسالت پیامبران الهی است که باید به درستی تجزیه و تحلیل گردد؛ بررسی هرچه بهتر نهضت عاشورا بدان گونه که چهره ی واقعی قیام ترسیم گردد.هر چه یک قیام و حرکت اصیل تر، بزرگتر، عظیم تر و ماندگار تر باشد نیاز به زمینه ها و زیر ساخت های عمیق تر و محکم تری دارد. در هیچ کجای تاریخ بشریت نهضتی عظیم تر و ماندگار تر نهضت عاشورا به رهبری حضرت سید الشهداء امام حسین(ع) وجود ندارد. این نهضت عظیم که به شهادت حجت خدا و با ارزش ترین انسان روی زمین در زمان خود انجامید، دارای عوامل و زمینه های زیادی است از جمله:1- تخدیر شدید دینی جامعه اسلامی و از بین رفتن تصمیم به مبارزه در بین افراد این جامعه.2- آگاهی مردم از دور بودن خلیفه اموی از اسلام و شناخت امام حسین(ع) به عنوان رهبری حقیقی امت اسلام، و متأسفانه عدم اراده ی آنان برای یاری کردن آن حضرت(ع) و به قول معروف: «دلهاشان با حسین اما شمشیرهاشان بر او بود.[1]3- کراهت مسلمانان از بنی امیه به عنوان سمبل اشرافیت جاهلی مبغوض رسول خدا(ص).
4-انجام وظیفه الهی و اجرای فرمان باریتعالی.
5- دعوت مردم کوفه و تمام شدن حجت شرعی برای قیام در برابر انحرافات بنی امیه.
6- شیوع خرافات در جامعه به قصد امحای اصل دین.
7- «امر به معروف و نهی از منکر» یا به اصطلاح سیاسی آن «اصلاحات اجتماعی » در مقابله با غفلت و انکار حقوق انسانی در جامعه عصر آن حضرت و رژیم سیاسی دوران ایشان. و…
هدف اصلی قیام امام حسین(ع) را نباید در امور دست چندمی مثل موعظه کردن مردم یا برای صرف حکومت کردن یر مردم تحلیل کرد بلکه می توان این قیام را در احیای دین جستجو کرد. نهضت امام حسین(ع) پدیده ای عمیق، چند ماهیتی و چند لایه است که اندیشمندان و صاحب نظران اهداف و انگیزه های متعددی را در بوجود آمدن آن دخیل می دانند. در نگاهی دقیق تر می توان بعضی از آنها را در موارد زیر نیز جستجو کرد.
1- بیعت خواهی یزید و امتناع حضرت از بیعت:
یزید به والی خود در مدینه نوشت: حسین(ع) و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عمر را احضار نموده و از آنها بیعت بگیر و اگر بیعت نکردند آنها را گردن بزن و سرشان را برای من به شام بفرست. امام در جواب این هتاکی، شجاعانه فرمود: هنگامی که امت اسلامی به پیشوائی مثل یزید گرفتار گردد باید فاتحه اسلام را خواند و بدین جهت از بیعت با یزید امتناع ورزید.
2- امر به معروف و نهی از منکر:
امام حسین (ع) در بیان هدف قیام شان می فرماید: منظورم (از این قیام) امر به معروف و نهی است.
3- اصلاح امت و مبارزه با فساد:
چنان که خود حضرت فرمود: انگیزه ام از قیام، اصلاح امت جدم رسول خدا(ص) است .
به عبارت دیگر؛ یکی از جمله علل مهم قیام امام حسین(ع) زنده کردن ارزشهای اسلامی بوده است. ارزش هایی همچون وحدت امت اسلامی، حریت (آزادی و آزادگی)، اخلاق اسلامی و انسانی، زنده کردن معارف حق و از بین بردن بدعت ها و… این هدف آن چنان عالی است که امام می فرماید: «مگر نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی گردد. (اگر برای تغییر این وضعیت) مؤمن مشتاق دیدار پروردگارش باشد (و جان خود را فدا کند) شایسته است.»
4- دعوت کوفیان و تشکیل حکومت:
وظیفه امام این است که در صورت آماده بودن زمینه، در جامعه اسلامی حکومت حقه اسلامی را تشکیل دهد و بحسب ظاهر چنین زمینه ای آماده بود، چون مردم کوفه با ارسال حدود 12 هزار نامه برای امام (ع) آمادگی خود را برای کمک به امام با لشکر صد هزار نفری اعلان نمودند. معلوم است که اگر امام اجابت نمی فرمود، چه بسا در برابر خدا و امت اسلامی و تاریخ مسئول بوده و مواخذه می گردید.
از آنجا که امام علم به شهادت خود و اصحاب و اسارت خانواده خود دارد می‌داند این شهادت و اسارت اهل‌بیت تاثیر شگرفی در احیای ارزشها در جامعه آنروز و کل تاریخ بشریت دارد، چنانچه تا کنون در تاریخ می‌بینیم.
پی‌نوشت:
[1] طبری ج 4 ص 290 و کامل ابن اثیر ج 3 ص 286.