منظورتان چیست؟! برای چه کسی فرقی نیست؟ اگر منظورتان این است که برای خدا فرقی نیست یعنی این که :چه ما نماز بخوانیم و چه نخوانیم ،خدا ، خدا است و از خدایی خدا چیزی کم و یا اضافه نمی شود ، درست است . واگر منظورتان این است که برای خدا فرقی نیست که انسانها به خدا ایمان بیاورند و او را عبادت کنند که اشتباه است چون اگر برای خدا فرق نداشت که 124 هزار پیامبر و 12 امام و وصی پیامبرصلوات الله علیهم اجمعین را برای هدایت انسان واین که انسان اهل دین و عبادت خدا شود را ارسال نمی کرد و کتاب آسمانی قرآن که برای هدایت انسانها است نازل نمی شد . واگر منظورتان این است که برای خود شما فرق نیست ؟ که فرق داشتن دست خودتان است! ؛ اگر نماز با توجه بخوانید و به نماز اهمیت بدهید و نماز بی توجه و بدون حضور قلب بخوانید و یا اصلا نخوانید خیلی تفاوت هست!مطالب زیر برای آثار نماز خواندن آمده توجه نمایید:
– حضرت حجةالاسلام والمسلمین هاشمی نژاد درجلسه ای پیرامون آثار نماز خواندن خصوصا در اول وقت ،می فرمودند: پیرمردی مسن، ماه مبارک رمضان به مسجد لاله زار می آمد. خیلی آدم موفقی بود، همیشه قبل از اذان داخل مسجد بود. به او گفتم: حاج آقا. شما خیلی موفقید، من هر روز که به مسجد می آیم می بینم شما زودتر از ما آمده اید جا بگیرید، او گفت: نه آقا، من هرچه دارم از نماز اول وقت دارم و بعد گفت: من در نوجوانی به مشهد رفتم. مرحوم حاج شیخ حسن علی نخودکی را پیدا کردم و گفتم: من سه حاجت مهم دارم، دلم می خواهد هر سه تا را خدا در جوانی به من بدهد، یک چیزی یادم بدهید؟ ایشان فرمودند: چی می خواهی؟ گفتم: یکی دلم می خواهد در جوانی به حج مشرف شوم، چون حج در جوانی لذت دیگری دارد. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. گفتم: دومین حاجتم این است که دلم می خواهد یک همسر خوب خدا به من عنایت کند. فرمودند: نماز اول وقت به جماعت بخوان. و حاجت سومم این است که خدا یک کسب آبرومندی به من عنایت فرماید. فرمودند:نماز اول وقت به جماعت بخوان. این عملی را که ایشان فرمودند من شروع کردم و در فاصله سه سال هم به حج مشرف شدم، هم زن مۆمنه و صالحه خدا به من داد و هم کسب با آبرو به من عنایت کرد .( داستان هایی از نماز اول وقت، ص 121)
– نماز گفت وگو و دیدار با معبود است، انسان های وارسته که جز حضرت حق، دوست و ولی نعمتی برای خود نمی شناسند، مشتاقانه در انتظارند تا در اولین فرصت، جسم و روح خسته از دنیای مادیت خود را جانی دوباره بخشند. از این رو،حتی قبل از رسیدن وقت نماز، با انجام مقدمات واجب و مستحب و با نظافت و معطّر نمودن بدن و لباس، خود را برای حضور در پیشگاه معشوق آماده می کنند.
– گرچه برای هر یک از نمازهای یومیه، وقت موسّع و طولانی در نظر گرفته شده است؛ اما همان گونه که موذن بر آن دعوت می کند، تأکید بر این است که در نخستین فرصت، با شتاب و عجله همگی به سوی نماز حرکت کنند و در اول وقت آن را اقامه نمایند و هیچ کار و مشغله ای را بهانه برای تأخیر نماز قرار ندهند.
– نماز را ترک نکنید!
خدایا ! کیست که طعم محبتت را چشید و جز تو کسی را آرزو کرد ؟ کیست که به نزدیک تو مقام گرفت و لحظه ای روی گرداندن توانست ؟ خدایا ! ما را از آنانی قرار ده که به دوستی خود برگزیده ای و به عشق و محبت خود خالصشان کرده ای و مشتاق دیدارشان ساخته ای و به خواست خود خشنودشان کرده ای و نعمت دیدار را عطاشان کرده ای . در مقام رضایتشان نشانده ای و در غربت و تنهایی در پناهشان گرفته ای و در جوار خود به عالم راستی و حقیقت جایگاهشان بخشیده ای و به شناخت خود معرفتشان داده ای و سزاوار پرستششان کرده ای.
برای این که همیشه نماز بخوانید بهترین کار این است که مقید به نماز اوّل وقت شوید. توجه داشته باشید که شیطان برای این که نماز را از شما بگیرد، سعی دارد تا در اوّلین قدم شما را از نماز اوّل وقت دور سازد.
اگر توانست کسی را از نماز اوّل وقت دور سازد، به تدریج فاصله ی او را با نماز اوّل وقت بیشتر و بیشتر می کند تا جایی که شخص را در لبه ی پرتگاه ترک نماز قرار دهد و با اندک تلنگیری در تنهایی و تاریکی ترک نماز رهایش سازد. پس وقتی تصمیم گرفتید نماز را در اوّل وقت بخوانید، مقید باشید که حتی برای نیم ساعت هم که شده آن را به تأخیر نیندازید؛ چرا که پذیرش تأخیر نیم ساعتی، فتح بابی برای شیطان است تا امیدوارانه به وسوسه ها و فشارهای خود ادامه دهد و شما را راضی به پذیرش تأخیرهای بیشتر نماید.
– پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرماید: هیچ بنده ای نیست که مراقب اوقات نماز باشد مگر اینکه سه چیز را برای او تضمین می کنم؛ «آسودگی در هنگام مردن»، «از بین رفتن غم و اندوه ها»، و «نجات از آتش جهنم».( قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) : مَا مِنْ عَبْدٍ اهْتَمَّ بِمَوَاقِیتِ الصَّلاةِ وَ مَوَاضِعِ الشَّمْسِ إِلَّا ضَمِنْتُ لَهُ الرَّوْحَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ انْقِطَاعَ الْهُمُومِ وَ الأَحْزَانِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ. (مستدرک الوسائل، ج3، ص148، ح32) )
– امیرالمۆمنین (علیه السلام) می فرماید: در خواندن (به موقع) نمازهای پنج گانه مراقبت کنید؛ زیرا این نمازها در پیشگاه خداوند متعال منزلت خاصی دارند.(امیرالمۆمنین (علیه السلام): حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فِی أَوْقَاتِهَا فَإِنَّهَا مِنَ اللَّهِ جَلَّ وَعَزَّ بِمَکَانٍ. (بحارالأنوار، ج74، ص294) )
– حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسکری(علیه السلام) روایت می کند که فرمودند: “خداوند متعال با حضرت موسی تکلم کرد، حضرت موسی فرمود:خدای من. کسی که نمازها را در وقتش به جای آورد چه پاداشی دارد؟ خداوند فرمود: حاجت و درخواستش را به او عطا می کنم و بهشتم را برایش مباح می گردانم.”( بحارالانوار، ج82، ص204)
– پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمودند:”بنده ای نیست که به وقت های نماز و جاهای خورشید اهمیت بدهد، مگر این که من سه چیز را برای او ضمانت می کنم: برطرف شدن گرفتاری ها و ناراحتی ها، آسایش و خوشی به هنگام مردن و نجات از آتش.”( سفینه البحار،ج 2، ص 42)
– امام صادق علیه السلام: فضیلت اوّل وقت نمازبر آخر وقت همچون فضیلت آخرت بر دنیاست.( ثواب الأعمال : 58/2)
– امام صادق علیه السلام: فضیلت اوّل وقت بر آخر آن براى مۆمن، از دارایى و فرزندش بهتر است.( بحار الأنوار : 82/359/43)
– امام صادق علیه السلام: هر نمازى دو وقت دارد: اوّل و آخر. اوّل وقت، بهترین آن است. هیچ کس نباید نماز را بدون علّت به آخر وقت بیندازد. آخر وقت فقط براى بیمار و علیل و کسى که عذرى دارد، قرار داده شده است. اوّل وقت مایه خشنودى خداست و آخر وقت باعث آمرزش خدا.( بحار الأنوار : 83/25/47)
– رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند که: نباشد نمازی که وقت آن برسد؛ مگر آنکه ملکی در برابر مردم (یعنی هرگاه وقت یکی از نمازهای پنجگانه، که عبارت از صبح و پیشین و پسین و شام و خفتن است داخل شود ملکی از ملائک آسمان در برابر مردمی که به دایره تکلیف در آمده اند) ندا کند: که ای مؤمنان! برخیزید به جانب آتش هایی که به واسطه ارتکاب معاصی و مبادرت به امور ناشایست، بر پشته ای که خود برافروخته اید. پس فرونشانید آنها را به گزاردن نمازی که پروردگار شما بر شما فرض کرده است».1
نماز اول وقت در نصوص دینی، مورد تأکید بسیار قرار گرفته و فضایل فراوانی برای آن نقل شده است. از نظر تأثیرات روحی، روانی و اجتماعی می توان امور زیررا نام برد:
الف. عادت دادن شخص به نظم،
ب. وجود نشاط و آمادگی و حضور قلب بیشتر جهت انس و ارتباط با خدا و تقویت کمالات نفسانی،
ج. زمینه سازی جهت برگزاری جماعت های بزرگ و انس و الفت و اتحاد بیشتر مسلمانان.
-توضیح آنکه: وقتی جامعه اسلامی مقید به خواندن نماز در اول وقت باشند، در هر منطقه غالب مردم هم زمان به نماز می ایستند. این مسئله آمادگی آنان را برای جماعت و ایجاد صفوف گسترده و پر جمعیت بیشتر می کند. در حالی که نماز در غیر اول وقت، در بین زمان های مختلف پراکنده می شود و از اجتماع و شکوه عبادی و انس و الفت مؤمنان در مراکز دینی می کاهد.
– سالار شهیدان، ثابت کرد که در میدان ـ جنگ آن هم در بدترین شرایط ـ می توان نماز را در «اول وقت» به جا آورد. آن حضرت حتی جهاد و قتال با دشمنان را مانع نماز اول وقت نمی بیند. او نمی گوید، وقت بسیار است، بگذارید اول تکلیف جنگ را معلوم کنیم. آن حضرت نمی گوید: هم اکنون وقت کار و جهاد است؛ بلکه می فرمایند: ندای اذان سر دهید تا نماز گزاریم؛ زیرا او برای «نماز» جهاد می کند. کاری که پدرش امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جنگ صفین کرد؛ همان کسی که فرمود: «صَلِّ الصَّلاة لوقْتِ ها المُوقَّت لَها، و لا تُعجِّل وَقتَ ها لِفراغ، و لا تُؤخَّرها عن وَقتِ ها لِاشْتِغالٍ»2؛
– «نماز را در وقت معین آن بخوان، و به خاطر اینکه بی کاری، پیش از وقت آن را به جا نیاور، و به بهانه کار داشتن، آن را به تأخیر مینداز.» – و نیز آن بزرگوار «نماز اول وقت» را یکی از موارد امتحان شیعیان محسوب نموده، می فرماید:«شیعیان ما را به دو خصلت امتحان کنید، اگر این دو را داشتند شیعه هستند: اهمیت به نماز در اول وقت، و دستگیری برادران دینی خود با مال. اگر این دو در آنان نبود، از ما دورند و دورند و دورند».3
– امام باقر (علیه السلام) می فرمود: «بدان که اول وقت همیشه بهتر است؛ پس تا جایی که می توانی به کار خیر بشتاب. محبوب ترین کارها نزد خدای عزّوجلّ کاری است که بنده به آن مداومت ورزد؛ گرچه اندک باشد».4
– حضرت رضا (علیه السلام) برای استقبال از برخی علویان بیرون رفت. در این هنگام وقت نماز رسید؛ حضرت راه خود را به طرف کوشکی که در آن نزدیکی بود، کج کرد و زیر صخره ای فرود آمد و فرمود: اذان بگو. عرض کردم: آیا منتظر نمی مانیم تا یارانمان هم به ما ملحق شوند؟ حضرت فرمود: خدا تو را بیامرزد، هرگز نمازت را بدون علت از اول وقت به تأخیر مینداز. همیشه رعایت اول وقت را بکن؛ پس، من اذان گفتم و نماز خواندیم.5
– امام رضا (علیه السلام) در حالی که با یکی از پیروان ادیان گذشته، مشغول مباحثه مهمی بودند و بحث به جای حساس و تعیین کننده رسیده بود ـ علیرغم اصرار مخاطب به ادامه گفت وگو و اظهار آمادگی برای پذیرش مکتب اسلام ـ چون جلسه با وقت نماز مقارن گردید، حضرت فوراً گفت وگو را ختم کرده و به سوی نماز شتافت.6
– امام خمینی در پاریس در حالی که حدود سیصد نفر خبرنگار برای مصاحبه با ایشان در ارتباط با مسئله فرار شاه از ایران، در منزلشان اجتماع کرده بودند؛ بعد از آنکه حداکثر دو سه سوال مطرح شده بود و هر چه اصرار شد که مقداری برنامه را ادامه دهند، با عصبانیت فرمودند: به هیچ وجه نمی شود و رفتند.7
– شهید ثانی می فرماید: هنگامی که وقت نماز داخل می شود، بدان که این میقاتی است که خدای تعالی برای تو قرار داده تا به خدمتش برخاسته، و برای خواهش از محضر او و رستگاری با اطاعتش آمادگی پیدا کنی. پس شایسته است هنگام رسیدن وقت نماز، شادی بر قلبت غلبه کند و بهجت در چهره ات هویدا گردد؛ زیرا همین وقت است که سبب نزدیکی تو به خدا و وسیله رستگاری است می باشد. بنابراین همانطور که برای ورود سلطانی خود را آماده می کنی، با طهارت و نظافت و پوشیدن لباس های شایسته مناجات، خود را برای رسیدنش آماده کن و با این وقت شریف با وقار و سکینه و خوف و رجا، برخورد کن و عظمت حضرت خالق و نقصان و ناچیزی خود را به یاد داشته باش.8
پس در درجه اول باید به نماز اهمیت بدهید و آن را بر هر کاری دیگری مقدم بدارید و سعی کنید همیشه قبل از وقت، خود را برای نماز مهیا کنید و حتی الامکان در نماز جماعت شرکت نمایید. بدیهی است در ابتدا نفس راحت طلب با وسوسه ای شیطانی، انسان را از این کار منصرف می کند، ولی با توکل به خدا و اراده قوی، می توانید بر هوای نفس و وسوسه های شیطان غلبه نمایید. در بعضی از روایات آمده است که نماز در اول وقت رضایت و خشنودی خداوند را به همراه دارد و در غیر اول وقت، موجب بخشش و غفران خداست و کسی که بدون هیچ عذری و از روی سهل انگاری نماز را به آخر وقت موکول کند، حق نماز را تضییع کرده است.
– آیت الله حق شناس (اعلی الله مقامه):آمد گفت می خواهم شاگرد اول باشم. گفتم نمازهایت را اول وقت بخوان. نمازها را که اول وقت خواند، می‌گفت وقتی برای امتحان می‌رفتم، معلم‌ها می‌گفتند تو چه کاره ای که وقتی وارد می‌شوی، قلب ما را تسخیر می‌کنی! دوست داریم بهترین نمره را بگیری. گفته بودند مثلا کجای شیمی را خوب بلدی؟ گفتم اینجا. از همان سۆال می کرد. حالا رفقا، اگر دنیا را می خواهید، از پله آخرت شروع کنید تا از دنیایی که منتخب شماست، بهره‌مند شوید. و الّا بهره‌مند نخواهید شد.
– در مورد ارزش نماز اول وقت آقای مصباح می گوید: آیت الله بهجت از مرحوم آقای قاضی (ره) نقل می کردند که ایشان می فرمود: « اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند! و یا فرمودند: به صورت من تف بیندازد.»
پی نوشت ها:
1. اربعین شیخ بهایی، ص 702.
2. نهج البلاغه، نامه 27.
3. جامع آیات و احادیثد نماز، ج 1، ص 346.
4. کافی، ج 3، ص 274.
5. بحارالانوار، ج 83، ص 21، ح 28.
6. عیون اخبار الرضا(ع)، ج 2.
7. سیمای فرزانگان، ص 159.
8. الاخلاق، ص 65.