با سلام واحترام حضور پرسشگر گرامی؛باید حضورتان عرض نمایم که اگر چه برای بیداری بعد از نماز صبح و مخصوصاً بین دو طلوع یعنی سپیده دم و طلوع آفتاب تاکیدات فراوانی از سوی ائمه علیهم السلام واولیاء الهی صورت گرفته است اما بیداری بعد از نماز صبح از واجبات نیست، بلکه از مستحبات است؛ لذا شما می توانید بعد از خواندن نماز صبح بخوابید؛ اما عدم استفاده از مزایای شگفت آور و زیبای این اوقات خاص که امام جعفر صادق علیه السلام آنرا اوقاتی از اوقات بهشت می خواند که همرنگ با اوقات این دنیا نیست، باعث ایجاد احساس تاسف در انسان می شود. خواب بین الطلوعین مکروه است ولی حرام نیست، علاوه بر آیات قرآن که در توصیف افراد متقى فرموده: وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ؛ در سحرها به استغفار مى پردازند (ذاریات، آیه 18). در روایات متعددى نیز خواب بین الطلوعین موجب فقر و پریشانى دانسته شده است. امام صادق(ع) فرمود: «خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى کند و این خواب شومى است»، (بحارالانوار، ج 86، ص 129).
دوست گرامی ؛ بیدار ماندن بین طلوعین باعث برکت در رزق وروزی می شود و تاثیرات فراوانی در سلامتی و هوشیاری و آرامش بدنی و روانی و تقویت معنویت و روحانیت انسان دارد. هرکس بتواند در این زمان بیدار باشد از برکات این بهره مند می شود وهرکس این زمان را به هر دلیلی درک نکند از برکات این عنایت بی بهره می ماند.این عنایت ویژه مانند یک آب جاری وذلال است که هرکس از آن استفاده کند از برکات آن بهره مند می شود ولی اگر استفاده نکند خودش از آن بهره نبرده است واین جریان نعمت همچنان ادامه دارد.در هر صورت شما می توانید برنامه ریزی کنیدتا در بعضی از اوقات مانند تعطیلات وجمعه ها وسایر اوقاتی که فرصت بیشتری دارید از این فضیلت بهره مند شوید.یا زودتر بخوابید وبین الطلوعین را درک کنید.
راهکار هایی که ما در این راستا به شما ارائه می‌دهیم به قرار زیر است:
1- ابتدا شناخت خود را در مورد مزایای شگفت آور مادی و معنوی و پزشکی بیداری بین الطلوعین تقویت کنید؛ مثلاً با مراجعه به کتب مربوطه و یا جستجوی واژه فوق در سایتهای اینترنتی، تحقیق جامعی در این باره انجام دهید تا جنبه های مختلف آن برای شما هویدا شود.
مثلاً در روایتی می خوانیم که هر کس چهل روز در بین الطلوعین برای خداوند مخلصانه بیدار بماند و قرآن بخواند و اعمال عبادی دیگر انجام دهد بعد از چهل روز سرچشمه های حکمت در قلب او جاری می شود.
این عمل باعث می شود که انگیزه شما برای بیدار ماندن در بعد از نماز صبح تقویت شود.
توضیح اینکه:
وقتی شما برای نماز صبح برمی خیزید انگیزه و اشتیاق فراوانی برای برگشتن به رختخواب و ادامه خواب شیرین صبح گاهی دارید؛ پس برای ادامه بیداری باید انگیزه قوی تری برای نخوابید و تحمل سختی بیداری را داشته باشید و چون الان انگیزه شما برای بیدار ماندن به حد مقابله و پیروزی بر انگیزه ادامه خواب نرسیده، لذا بعد از نماز صبح می خوابید. پس باید توجه داشته باشید که گرایش به خواب، دارای یک انگیزه قوی است و برای مقابله با آن باید انگیزه ای قوی ایجاد کنید.
2- با خواندن کتابهایی که در باره جنبه های فیزیولوزیک خواب نوشته شده سعی نمایید اطلاعات خود را در مورد فرآیند خواب بالا ببرید تا بتوانید خواب تان را طوری تنظیم نمایید که قسمت سبک خوابتان، مقارن با نماز صبح باشد تا بیداری بعد از نماز صبح برای شما راحت‌تر گردد.
3- رعایت اصل تدریج برای عادت کردن به بیدار ماندن بعد از نماز صبح ضروری است؛ چون ساختار زیستی و ساعت فیزیولوژیک بدن شما سالیان سال به خواب شیرین صبحگاهی عادت کرده و سیستم خود را با آن تنظیم کرده است لذا اگر شما بخواهید به یک باره این سیستم را بهم بریزید، به احتمال زیاد شکست خواهید خورد و این شکست باعث می شود که اعتماد به نفس شما نیز آسیب ببیند و به این نتیجه برسید که هیچگاه نخواهید توانست بر خواب خود غلبه کنید.
لذا پیشنهاد ما اینست که یک برنامه ریزی بلند مدت برای خود طراحی کنید. مثلاً با خود قرار بگذارید که در هفته اول اجرای طرح، بعد از نماز صبح ده دقیقه بیدار بمانید و بعد بخوابید و سپس این ده دقیقه را به پانزده دقیقه افزایش دهید و همینطور تا وقتی که مثلاً بعد از شش ماه به نتیجه مطلوب که بیداری کامل بین دو طلوع است برسید.
4- با خود قرار بگذارید که وقتی در اجرای مرحله ای از مراحل برنامه موفق می شوید، یک پاداش برای خود در نظر بگیرید. مثلاً با خود عهد کنید که اگر در مرحله اول پیروز شدید، غذای مورد علاقه تان را بخورید. این باعث می شود که نفس حیوانی شما نیز با شما راه بیاید و مقاومت چندانی در برابر نخوابیدن بعد از نماز از خود بروز ندهد؛ زیرا گرایش به امور بدن و تن پروری در حیطه وظایف نفس حیوانی ماست و لذا باید این نفس را هم راضی کرد.
یکی از بزرگان برای اینکه طلبه ها برای نماز شب بیدار شوند می فرمود: هر وقت که برای نماز شب برمی‌خیزید ابتدا سر یخچال بروید و یک چیز خوشمزه، مثل یک خوشه انگور بخورید تا نفس حیوانی تان نیز سر به طغیان بر ندارد و با شما راه بیاید.
5- باید سعی نمایید آنچه را که موجب تقویت انگیزه خواب بعد از نماز صبح می شود را از بین ببرید. مثلاً بیدار ماندن برای دیدن فیلمها و سریال های تلویزیونی و در نتیجه دیر خوابیدن، باعث می‌شود که ولع نفس حیوانی شما برای خواب بعد از نماز صبح بیشتر شود و انگیزه خواب، بر انگیزه بیداری غلبه کند.
اگر اطرافیان شما دیر مى خوابند، شما سعى کنید محل خواب خود را در جائى که سر و صداى کمترى دارد و مزاحمتى براى شما نیست انتخاب کنید و هر چقدر زودتر بخوابید و هرچه خواب شما با آسودگى و در محیطى آرام صورت گیرد، بالطّبع برخاستن شما براى کارهاى صبح، بهتر و و مقدورتر خواهد شد. یکى از عللى که سبب عدم توفیق سحرخیزی و بیدار ماندن در بین الطلوعین مى شود این است که روح و جسم انسان از لحاظ کمى و کیفى از استراحت کافى برخوردار نیست.
حداقل 6 ساعت خواب براى یک انسان مورد نیاز است در این مدت زمان، بدن باید طورى به خواب برود که استراحت عمیق احساس شود. اگر انسان بعد از این نوع استراحت، خودانگیز از خواب بیدار شد این نشانگر خواب و استراحت به میزان مطلوب است.
6- محیطی را که می خواهید در آن بیدار بمانید را از محیط خواب که گرم و نرم است، بهتر و دلپذیر‌تر بکنید، و یا حداقل از جهت راحتی و آسایش یکی کنید. مثلاً این گونه نباشد که اتاق خواب شما در زمستان بسیار گرم و نرم و اتاقی را که در آن نماز می خوانید و قصد بیدار ماندن در آن را دارید سرد و نامناسب باشد؛ زیرا اگر اینگونه باشد نفس حیوانی شما کشش ناخود‌آگاهی در وجود شما برای خزیدن به رختخواب ایجاد می‌کند.
7- محل استراحت خود را طورى طراحى و انتخاب کنید که مُشرف به پنجره و فضاى باز باشد تا تغییرات جوّى (رنگ آسمان و تغییرات نور هوا) براى شما ملموس باشد.
8- وسایل مورد نیاز براى برخاستن از خواب را تهیه کنید (مانند ساعت مخصوص و زنگ دار که قابل تنظیم باشد).
9- اگر ساعت یا گوشی موبایلتان را کوک می کنید، آنها را دم دستتان قرار ندهید تا برای خاموش کردن آنها از رختخوابتان بلند شوید.
10- شام را کمتر از معمول و حداقل دو ساعت قبل از خواب بخورید.
11- در طول روز مراقب باشید هر قدر اعمال و رفتار شما بهتر باشد، توفیقات شما در امور معنوى (از جمله سحر خیزى) بیشتر خواهد بود.
12- سعی کنید فعالیت هایی را بعد از نماز صبح قرار دهید که همراه با تحرک باشند مثل ورزش کردن؛ سپس قبل یا بعد از ورزش، دعای عهد بخوانید.
13- سعی کنید بعد ار نماز صبح چند قدم در هوای آزاد قدم بزنید.
14- اگر می توانید با یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستانتان برنامه ای برای آن زمان بریزید تا به همدیگر انگیزه بدهید و یکدیگر را تشویق کنید.
15- در تمام امور خود به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) توسل داشته باشید و از آن ها کمک بگیرید.
علاوه بر همه این کارها باید بدانید معمولاً تنبلی ها و کسالت های ما از ضعف اراده مان سرچشمه می گیرد. باید کاری کنیم که اراده مان تقویت شود.
موفق ومؤیدباشید.