عصمت معصوم(ع) از خطا

آنچه حضرت امام على (علیه السلام) در جمع گروهى از مردم فرمودند به شرح زیر است: «فلا تکفّوا عن مقالة بحقّ، أو مشورة بعدل، فإنّى لست فى نفسى بفوق أن أخطى ء، و لا آمن ذلک من فعلى إلّا أن یکفى اللّه من نفسى ما هو أملک به منّى، فإنّما أنا و أنتم عبید مملوکون لربّ لا ربّ غیره: یملک منّا ما لا نملک من أنفسنا…»؛ اختیار مصباح السالکین، میثم بن على بن میثم بحرانى، ص 405، مشهد: بنیاد پژوهش هاى آستان قدس رضوى، چاپ اول، 1366.؛ «از گفتن حق و مشورت دادن عادلانه خود را باز ندارید؛ زیرا من، اگر خود باشم و خودم، برتر از خطا نیستم و خود را ایمن از اشتباه در کارهایم نمى بینم. مگر این که خداوندى، که از من به من مالک تر و صاحب اختیارتر پروردگارى که جز او صاحب اختیارى نیست. او مالک حقایق و امورى از وجود ما است که ما در نفس خود مالک آنها نیستیم».
این کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) هیچ منافاتى با عصمت ندارد، و بیانگر عمق نگرش توحیدى آن حضرت است. اگر اندکى به قید «فى نفسى» در کلام آن حضرت، توجّه کنیم درمى یابیم که آن حضرت با این قید از خود سلب استقلال کرده، مى فرماید: اگر هدایت و صیانت الهى نباشد من نیز مانند شما بشرى عادى هستم و همانند دیگران در معرض خطر قرار دارم.
به عبارت دیگر امام على (علیه السلام) با قید «فى نفسى» اشاره به جنبه شخصى و بُعد مُلکى خود و با قید «إلاّ أن یکفى اللَّه من نفسى…» اشاره به جنبه شخصیتى و بُعد ملکوتى خود کرده است. با آن قید، از خود نفى استقلال و با این قید، براى خود اثبات ارتباط با خداى متعالى کرده است. چنان که آیه شریفه:
«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى إِلَیَّ»؛ کهف (18)، آیه 110..
همین دو جنبه را براى رسول اکرم (صلى الله علیه و آله) اثبات مى کند. از طرف دیگر هر شیعه آگاه که براى انبیا (علیهم السلام) به ویژه رسول اکرم (صلى الله علیه و آله)، حضرت على (علیه السلام) یا دیگر ائمّه (علیهم السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) ادّعاى عصمت کرده، با توجّه به این ارتباط معنوى و روحانى بوده است، نه به صورت استقلالى و این مبتنى بر اصل توحید افعالى است.
تأسف انگیز این است که برخى از عالمان اهل سنّت مانند آلوسى با حذف قید «فى نفسى» از کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) در صدد خدشه بر عصمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و دیگر اصحاب کسا برآمده اند. بنگرید: روح المعانى، ج 12، جزء 22، ص 26، ذیل آیة 33، سوره احزاب. لیکن آنچه گفته شد براى دفع این شبهه کافى است.