الف : معنای برکت برکت به معناى خیرى است که در چیزى مستقر گشته و لازمه آن شده باشد، مانند برکت در نسل که به معناى فراوانى اعقاب یا بقاى نام و دودمان است، و برکت در غذا به معناى سیر کردن مردم بیشترى است. برکت در وقت به معناى گنجایش داشتن براى انجام کارى است که آن مقدار وقت معمولا گنجایش انجام چنان کارى را ندارد. از آنجا که غرض از دین فقط سعادت معنوى و یا حسى منتهى به معنوى است، لذا مقصود از برکت در لسان دین آن چیزى است که در آن خیر معنوى و یا مادى منتهى به معنوى باشد؛ مانند دعایى که ملائکه در حق ابراهیم (ع) کرده و گفتند: رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ که مراد از آن، برکت معنوى مانند: دین و قرب خدا و سایر خیرات گوناگون معنوى، و نیز برکت حسى مانند مال و کثرت و بقاى نسل و دودمان و سایر خیرات مادى است که برگشت آن به معنویات مى باشد.
ب : نظم و برکت در وقت
امام علی (علیه السلام ):من شما فرزندانم را به پیروی از دستورات خدا و نظم و انضباط در زندگی توصیه می‌کنم.
نظم و انضباط نه تنها از رازهای پیروزی مردان بزرگ می‌باشد، بلکه کاخ بلند آفرینش روی آن استوار شده است. اگر منظومه شمسی برقرار است و سیارات دور آن می‌گردند و کوچکترین خللی در طی قرون در آن رخ نداده است؛ از این نظر است که بنیاد آفرینش آن را نظم و محاسبه تشکیل داده است.
در تمام مظاهر هستی، از بزرگترین موجودات تا کوچکترین آنها یعنی اتم، نظم و دقت به کار رفته است. نظمی که بر بزرگترین منظومه‌های جهان حکومت می‌کند، بر اتم نیز حکمفرماست.
جهان آفرینش برای ما بهترین راهنماست. نقشه زندگی، دوام، ثبات حیات و رمز پیروزی را باید از آن آموخت. آن به ما می‌گوید: رمز بقا و استواری من نظمی است که آفریدگارم در من نهاده است.
اگر در مراکز علمی هرج و مرج حکمفرما گردید، اگر از دستگاه بازرگانی کشور نظم و حساب رخت بربست و توازن عرضه و تقاضا از بین رفت و اگر در دستگاه انتظامی مملکت انضباط سربازی جای خود را به خود سری داد، باید فاتحه زندگی را در آن کشور خواند .
امیرمؤمنان وقتی در بستر بیماری افتاد، نخستین توصیه و سفارش وی به فرزندان گرامی خود این بود : اوصیکم بتقوی اللّه و نظم امرکم یعنی: شما را به پرهیز از نافرمانی خدا و نظم و انضباط در زندگی توصیه می‌نمایم.
امام خمینی:
وقتی اوقات و کارهای شما برکت پیدا می کند که آن ها را تنظیم کنید.
یکی از نشانه‌های نظم این است که اوقات شبانه روزی را بر نیازمندیهای خود تقسیم کنیم و زیر بنای زندگی را که نظم است، محکمتر سازیم و از بی نظمی که کشنده شایستگی و برباد دهنده هرگونه استعداد است، بپرهیزیم.
تأثیر نظم در زندگی انسان غیر قابل انکار است. افراد بدون وجود نظم در زندگی، ره به جایی نمی برند. موفقیت بزرگان دین از جمله حضرت امام (ره) مرهون نظم آن هاست.
امام کاظم (علیه السلام) اوقات یک مسلمان را چنین تقسیم می کند: «اجتهدوا فی أن یکون زمانکم اربع ساعات: ساعة لمناجات الله و ساعة لأمر المعاش و ساعة لمعاشرة الإخوان و الثقات الذین یعرفونکم عیوبکم و یخلصون لکم فی الباطن و ساعة تخلون فیهما للذاتکم فی غیر محرم و بهذه الساعة تقدرون علی الثلاث ساعات…»
تلاش کنید که اوقات شما به چهار ساعت تقسیم شود: ساعتی برای مناجات با خدا٬ ساعتی برای کار و تلاش برای کسب روزی و ساعتی برای معاشرت و رفت و آمد با برادران دینی و معتمدانی که عیوبتان را به شما تذکر می‌دهند و در باطن با شما خالص اند. و ساعتی که به لذتهای غیر حرام بپردازید…
فوائد تنظیم وقت عبارتند از: 1ـ انجام کارها با سرعت و دقت بیشتر؛ 2ـ انسجام افکار؛ 3ـ پیدا شدن فرصت های تازه؛ 4ـ عدم تأخیر در کارها؛ 5ـ آرامش اعصاب و روان؛ 6ـ ارتباط بهتر با خدا؛ 7ـ تلف نشدن بیهوده وقت.
حضرت امام (ره) از جمله مردان بزرگی بودند که با رعایت نظم به مقامات بلندی رسیدند و دیگران را نیز قولاً و فعلاً بدان توصیه نمودند. حضرت امام (ره) می فرمایند: «وقتی اوقات و کارهای شما برکت پیدا می کند که آن ها را تنظیم کنید.»
امام خمینی:
وقتی اوقات و کارهای شما برکت پیدا می کند که آن ها را تنظیم کنید.«نظم ایشان زبانزد بود. در تمام حوزه علمیه قم، درسی منظم تر از درس ایشان نبود. ایشان در مدت چهار سال و نیم، یک دوره درس اصول تدریس کردند، به غیر از عیدها و مراسم سوگواری و یا جمعه ها که معمولاً تعطیل است، ایشان در چهار سال و نیم، دو روز درس را تعطیل کردند که ظاهراً یک روز را کسالت داشتند. ما اصلاً در تمام حوزه علمیه قم، درسی که این طور منظم و مرتب باشد، سراغ نداریم. حتی گاهی بعضی از دوستان می گفتند: «ما ساعت هایمان را با درس ایشان منظم می کنیم». یعنی ساعتی که بنا بود ایشان بیایند، سر دقیقه تشریف می آوردند. دوستانی که به ایشان نزدیک بودند و در نجف در محضر حضرت امام بودند، می گفتند: «حدود سیزده سالی که ایشان در نجف بودند، به استثنای شب هایی که به کربلا می رفتند و چند شبی که مریض شدند و نتوانستند به حرم مشرف شوند، مرتب و منظم هر شب سر ساعت به حرم مشرف می شدند. کارهای ایشان اصولاً بسیار بسیار منظم و مرتب بود.»
ج : برکت وقت در روایات
در استفاده بهینه از فرصت و برکت در وقت، به چند حدیث اشاره می کنیم که به نوعی جزء عوامل برکت هم به شمار می رود :
رسول اکرم (ص) به ابى ذر غفارى فرمود: پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت بشمار، جوانی‌ات را قبل از پیرى، سلامتی‌ات را قبل از بیمارى، تمکّنت را قبل از تهیدستى، فراغتت را قبل از گرفتارى، زندگانی‌ات را قبل از مرگ.
امام صادق (ع) از پدران خود، در تفسیر آیه:« وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا»؛ روایت کرده است که: سلامت، نیرومندى، فراغت، جوانى، نشاط و بى نیازى خود را فراموش منما، در دنیا از آنها بهره بردارى کن و متوجّه باش که از آن سرمایه هاى عظیم به نفع معنویّات و آخرت خود استفاده نمائى.
امام على (ع) فرموده است: فرصت مانند ابر از افق زندگى می گذرد، مواقعى که فرصت هاى خیرى پیش مى آید غنیمت بشمارید و از آن ها استفاده کنید. و نیز امام علی(ع) فرموده است: فرصت خیلى زود می گذرد و دیر برمی گردد.
امام مجتبى(ع) می فرمود: اى فرزند آدم! تو از روزى که شکم مادر را ترک گفتى و به زمین قدم گذاردى، پیوسته سرگرم نابود ساختن عمر خویشتن هستى. از فرصت زندگى استفاده کن و از آن چه اکنون در دست دارى، براى منازلى که در پیش دارى، بهره بردار که افراد با ایمان از دنیا زاد و توشه براى فرداى خود تهیه می کنند و افراد بى ایمان تنها از آن لذّت و کامروائى می خواهند.
اما به عوامل دیگری که در استفاده بهینه از وقت آمده هم اشاره می کنیم: 1. حسابرسی در وقت : حضرت موسى بن جعفر (ع) فرمود: از ما نیست کسى که هر روز به حساب خویش نرسد؛ پس اگر کار نیکى انجام داده، از خدا بیش از آن را بخواهد و خدا را بر آن سپاس گوید، و اگر کار زشتى مرتکب شده، از خدا طلب آمرزش کند و به درگاه او توبه نماید.
2 . دور اندیشی نمودن: امیر المؤمنین(ع) از پسرش امام حسن(ع) پرسید: عقل چیست؟ گفت: این که قلبت آن چه را به آن سپرده اى نگاه دارد. گفت: دوراندیشى و حزم چیست؟ گفت: اینکه منتظر فرصت بمانى و هر جا ممکن باشد شتاب کنى. گفت: جهل و نادانى چیست؟ گفت: فرصت نارسیده را رسیده پنداشتن و در اقدام شتاب کردن.
3 . به موقع انجام دادن: از امیر المؤمنین(ع) نقل شده است : مبادا که براى پرداختن به عمل، امروز و فردا کنید؛ هر وقت امکان برایتان پیدا شد، به کار برخیزید.
حجت الاسلام علی بهجت فرزند آیت الله بهجت فرموده : « پدرم حاضر نبودند از عبادات خودشان کم بگذارند. همین اواخر می فرمودند به تجربه ثابت شده که اگر از عبادات کم نگذاریم عملی که یک ساعت وقت لازم دارد در ده دقیقه تمام می شود.»
در موضوع منابع هم می توانید به :
1 . کتاب الحیاة، ترجمه احمد آرام، ج1 ،ص 563 تا 575 ؛
2 . الحکم الزاهره، ترجمه انصاری، ص 474 رجوع نمایید .