اجتهاد علما درعصر امامان(ع)

برخی می پندارند در عصر ائمه(ع) اجتهاد و تفریع و رد ّ فروع بر اصول وجود نداشته و بعد از دوران ائمه در شیعه پیدا شده، با اینکه در میان اهل جماعت از همان قرن اوّل وجود داشته، این تصور به ادّله ای باطل است.اوّلاً: این تصور که در عصر ائمه باب علم مفتوح بوده و نیازی به اجتهاد و فتوا نبوده غلط است. ائمه معمولاً در مدینه بودند و تنها برای شیعیانی که در مدینه می زیستند این امکان بود که حکم هر مسئله ای را مستقیماً از خود ائمه بپرسند، اما شیعیانی که در عراق یا خراسان یا جای دیگر می زیستند کجا می توانستند هر مسئله مورد ابتلای فوری را از ائمه بپرسند؟ آنها ناچاراً از راویان حدیث و شاگردان ائمه که مدتی از درس آنها استفاده کرده بودند و احیاناً کتابهایی تألیف کرده بودند می پرسیدند.
ثانیاً: تاریخ شیعه و ائمه شیعه حکایت می کند که امامان، اکابر اصحاب خویش را که مدتها شاگردی کرده بودند و آشنا با اصول و مبادی فقه شیعه بودند تشویق می کردند که بنشینند و فتوا بدهند.
ثالثاً: یکی از اموری که اجتهاد را ایجاب می کند، جمع میان خاص و عام، مطلق و مقید، و حل تعارض اخبار و روایات است و همه اینها در زمان ائمه برای راویان حدیث وجود داشته است. آنها می بایست با قوة اجتهاد حلّ تعارض کنند و جمع روایات نمایند و احیاناً برخی را طرد نمایند. روایات علاجیه تنها برای زمانهای بعد از ائمه نبوده است، برای معاصران ائمه هم بوده است.
مجموعه آثار شهید مطهری ج20ـ الهامی از شیخ الطائفه.