امر به معروف و نهی از منکر در میان فرائض اسلام، از جهت موقعیّت و اهمیّت دارای امتیاز مخصوصی می‌باشد و آثار و برکات اجتماعی و فردی زیادی دارد اصل امر به معروف و نهی از منکر در اسلام اصلی است که به تعبیر امام باقر(علیه السلام) پایه و استوانه سایر فرائض اسلامی است. این اصل مسلمان را در حال یک انقلاب فکری مداوم و اصلاح جویی جاودان و مبارزه پیگیر و ناآرام با فسادها و تباهی‌ها نگاه می دارد (یعنی اصلاح جویی و مبارزه دائم با فساد) امر به معروف و نهی از منکر جزء بالاترین و شریف‌ترین فرائض اسلام است که سایر فرایض به‌وسیله آن دو اقامه می‌شود و لازمه امر به معروف و نهی از منکر زنده شدن همه دستورهای دینی است و وجوب آن دو از ضروریات دین است، آیات زیادی که در قرآن مجید در این باب است و اخبار بسیاری که از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و یا ائمه طاهرین(علیهم السلام) در این باب رسیده (به قول شهید ثانی کمر را می شکند) که با بیان‌هایی مختلف مسلمین را به اقامه آن دو ترغیب و تحریض نموده از آن جمله:

(((کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ)))[ آل عمران (3)، آیه 110.]؛

«شما باارزش‌ترین ملت‌ها و امت‌هایی هستید که برای مردم به وجود آمده اند به این دلیل که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید».

(((وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)))[ آل عمران (3)، آیه 104.]؛

«باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنها همان رستگارانند».

(((الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ)))[ . توبه ()، آیه 71.]؛

«مردان و زنان با ایمان، ولیّ (و یار و یاور) یکدیگرند؛ امر به معروف و نهی از منکر می کنند، و نماز را برپا می کنند، و زکات می پردازند، و از خدا و پیامبرش اطاعت می نمایند، خدا آنان را مورد رحمت قرار می دهد؛ خداوند توانا و حکیم است».

پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) می فرمایند:

«لَتَأْمُرُنَ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَتَنْهُنَ عَنِ الْمُنْکَرِ أَوْ لَیسَلِّطَنَّ اللَّهُ شِرَارَکُمْ عَلی خِیارکُمْ فَیَدْعو خِیارُکُمْ فَلا یُسْتَجابُ لَهُم»[ بحارالانوار، ج 90، ص 378.]؛ «باید امر به معروف و نهی از منکر کنید، وگرنه خداوند بدان شما را بر شما مسلط می گرداند؛ آن‌گاه نیکانتان دست به دعا برمی دارند ولی مستجاب نمی شود».

حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:

«وَ ما اعْمالُ الْبِرٌّ کُلُّها وَ الْجهادُ فی سَبیلِ اللَّهِ عِنْدَ الْامْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ الَّا کَنْفثة فِی بَحْرٍ لُجّی»[ نهج البلاغه، کلمات قصار، ش 374.]؛ «تمام کارهای نیک و (حتی) جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر، همچون قطره‌ای (آب دهان) در برابر دریای پهناوری است».

امام باقر(علیه السلام) می فرماید:

«بِها تُقامُ الْفَرائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظالِمُ وَ تُعْمَرُ الْارْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْاعْداءِ وَ یَسْتَقیمُ الْامْرُ»[ کافی، ج 5، ص 56.]؛ «به وسیله این اصل سایر دستورها زنده می شود، راه‌ها امن می گردد، کسب‌ها حلال می شود، مظالم به صاحبان اصلی برگردانده می شود، زمین آباد می گردد، از دشمنان انتقام گرفته می شود، کارها رو به راه می شود».[ شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 20، ص 198؛‌ امام، تحریر الوسیله، کتاب امر به معروف؛ نوری، توضیح المسائل، امر به معروف؛ خامنه‌ای، سایت، احکام موضوعی، امر به معروف.]

فریضه امر به معروف و نهی از منکر، در همه ادیان مطرح بوده است و وجوب آن اختصاص به مسلمانان ندارد. این حکم در میان بنی‌اسرائیل به چشم می خورد.

خداوند در قرآن می فرماید:

«اهل کتاب همه یکسان نیستند؛ بلکه پاره ای از آنان به انجام این فریضه می پردازند و از نیکان به شمار می روند».[ آل عمران( 3)، آیه 113 و 114.]

«لقمان اجرای این فریضه را به فرزندش سفارش می کند».[ لقمان( 31)، آیه 17.]

«خداوند به حضرت موسی و هارون دستور می دهد که با زبان نرم، فرعون را نصیحت کنند».[ طه( 20)، آیه 43 و 44.]