روابط آزاد

پرسش 1. با توجه به این که انسان از هر چیزی منع شود حریص تر می شود، آیا بهتر نیست این همه برای دانشجوها و دخترها و پسرها سخت نگیرند؟ مگر در کشورها و دانشگاه های غربی که روابط آزاد است پیشرفت نکرده اند؟!

معمولاً دو اشکال اساسی که موافقان روابط آزاد دختر و پسر مطرح می کنند این است که:

اولاً: انسان نسبت به آن چه منع می شود، حریص است. پس هر قدر دختر و پسر را از رابطه با هم منع کنیم آنها نسبت به یکدیگر حریص تر می شوند!

ثانیاً: در دنیای امروز دیگر چیزی به نام زن و مرد و به اصطلاح «جنسیت» وجود ندارد. انسان ها برابرند و کشورهای غربی که این مسایل را حل شده می دانند به پیشرفت های بالایی رسیده اند، اما کشورهای مسلمان مثل ما عقب مانده اند و فقط دنبال بیرون نماندن چهار تار موی خانم ها هستند!

در پاسخ باید گفت: هر منعی منجر به حرص انسان نمی شود. اگر همه انسان ها را از خوردن «سمّ و زهر» منع کنند، کسی تمایل و حرص به خوردن سمّ پیدا نمی کند. (مگر آن که قصد خودکشی داشته باشد.) یا اگر تمام رسانه ها از پریدن در آتش منع کنند باز در کسی میل و حرص پریدن در آتش و سوختن پدیدار نمی شود. علت این است که انسان ها خطر سمّ یا آتش را به خوبی دریافته اند، بنابراین منع، موجب حرص در آنها نمی شود؛ اما اگر کسی از عواقب و نتایج کاری اطلاع کافی نداشته باشد و فقط بخش هایی از فواید یا مضرات آن را بداند، منع موجب شعله ور شدن حرص در وی می شود. درست همانند کودکی که از شعله های زرد و نارنجی آتش منع می شود اما چون فقط رنگ های زیبای آتش را می بیند و از سوختن خبر ندارد، علیرغم منع مکرر مادر بالاخره دستش را به سمت شعله می برد.

نکته دیگری که باید در این جا یادآوری نمود این است که محرومیت، زمانی انسان را حریص تر می کند که آدمی هم از چیزی منع شود و هم نسبت به آن تحریک گردد. اگر از یک سو ارتباط ناسالم با جنس مخالف نهی شود اما از سوی دیگر تلویزیون و ماهواره و اینترنت، هر کدام به نوعی به تبلیغ این نوع روابط بپردازند و رفتارهای اجتماعی دختران و پسران هم با نوع پوشش و آداب اجتماعی به این شوق دامن بزند، مسلماً این نهی، حرصی عجیب و کاذب را در افراد ایجاد می کند. بخش مهمی از تصحیح این وضعیت به سیاست های کلان فرهنگی و تبلیغی دولت ها بازمی گردد. بخش دیگر آن در حوزه مسایل شخصی و فردی بوده و با کنترل نگاه و رعایت حریم در روابط، می توان تا حدود زیادی این حرص کاذب را مدیریت کرد.

نکته مهم و اساسی این است که شاید به نظر برسد در غرب حساسیت مردان نسبت به زنان کاهش پیدا کرده و به همین دلیل زنان راحت تر در مجامع حضور می یابند. این اگر درست باشد امتیازی برای زنان و مردان غربی محسوب نمی شود. کاهش تمایل زن و مرد نسبت به هم باعث می شود تا حفظ بنیان خانواده بسیار مشکل شود و چه بسا حکمت این که خداوند از یک سو نیاز به جنس مخالف را در وجود پسر و دختر قرار داده و از سوی دیگر محدودیت گذاشته؛ این باشد که پسر و دختر به همدیگر احساس نیاز کنند. البته در چارچوب ازدواج و در کانون خانواده به این نیاز پاسخ داده شود و برای ازدواج و تشکیل خانواده هرچه حرص بیشتر باشد بهتر است. در غیر این صورت آسیب ها، ناکامی ها، پریشانی ها و پشیمانی ها روزافزون می شود و حتی بی میلی به جنس مخالف و روی آوری به روش های ناهنجار و پست زیاد می شود، چنان که در برخی جوامع علاوه بر رواج همجنس گرایی، برقراری رابطه جنسی با حیوانات و زشت ترین پدیده قرن، پورنوگرافی و سکس با کودکان نتایج کاهش تمایل مرد و زن به هم شده است. امروزه یکی از صادرات اصلی برخی کشورها به کشورهای آمریکایی و اروپایی، کودکان بین 3 تا 5 سال است که فقط در زمینه سکس از آنها استفاده می شود.

بنابراین نباید گفت کشورهای غربی به دلیل آزادی روابط زن و مرد و نداشتن حجاب به پیشرفت رسیده اند، بلکه بسیاری از دانشمندان زن و مرد غربی که در حوزه های مختلف علمی و فرهنگی فعالیت می کنند در زندگی خصوصی خود جز تلاش و کوشش، زحمت و نیز رعایت اصول اخلاقی نداشته اند.

در زندگی نمونه هایی چون: آلبرت انیشتین، استیفن هاوکینگ، بیل گیتس یا استیو جابز، آنچه مشاهده می شود، یک زندگی سالم و طبیعی با رعایت ضوابط اخلاقی است. فرزندان بیل گیتس علیرغم آن که خود سلطان دنیای کامپیوتر و فضای مجازی است بنا به توافق وی و همسرش، در سنین نوجوانی حق استفاده از موبایل را ندارند.

محیط همکاری

پرسش 2. تحصیل و آموزش و کارکردن در یک محیط خصوصی بیمارستان یا اداره و حتی فعالیت های فرهنگی و سیاسی در قالب انجمن ها و تشکل ها، گاهی مشکلاتی را برای دختران به دنبال دارد. ملاک داشتن یک رابطه صحیح و سالم در محیط کاری و تحصیلی چیست؟

علاوه بر دستورات خداوند و پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و آموزه های دینی که تا حدودی با آن آشنایی داریم، در تک تک ما آدمیان پیام آوری به نام عقل وجود دارد که در مراحل مختلف زندگی خوب و بد بودن اعمال مان را به ما یادآوری می کند. همین که نمی توانیم به راحتی در مورد برخی از رفتارهایمان در جمع صحبت کنیم، دیدارهای پنهانی، پیامک هایی که نمی شود آن ها را به همه نشان داد، تغییر لحن صدا یا نوع عبارات و کلماتی که به کار می بریم در حضور دیگری، همه و همه از یک فیلتر می گذرد: عقل!؛ در واقع خود ما می دانیم که این رفتارها، دوستی ها و رابطه ها چه مقدارش صحیح و چه مقدارش ناصحیح است.

بنابراین اگر لازمه فعالیت در محیط کاری، تحصیلی، خیریه، سیاسی، فرهنگی و… ارتباط با نامحرم است، بهترین ملاک برای این که بدانید در محدوده شرع و اخلاق عمل می کنید یا خیر، این است که عقلای جامعه رفتار شما را تأیید کنند. اگر برای برپایی نمایشگاه حجاب یا خیریه، تغییر زمان آزمون یا تحویل پروژه با نامحرم باید هماهنگ کنید، اگر عبارات پیامک تان به گونه ای است که می توانید با خیال راحت آن را به پدرتان (منظور دقیقاً پدر است و نه مادر!) نشان دهید و لحن و عبارات شما در تماس تلفنی، در حضور پدر تغییر نمی کند، تقریباً می توانید مطمئن باشید که در دایره شرع و اخلاق هستید.

مهم ترین نکته این است که خود شما تقوای درونی را برای مدیریت امور زندگی تان رعایت کنید. این که بر شخص پدر تأکید شده هم بدین علت است که می توان یک پدر عاقل و منطقی را نماینده عقلای جامعه دانست و بر رأی و نظر او تکیه کرد. البته اگر پدری فوق العاده سخت گیری دارد، نمی تواند معیار مناسبی برای تشخیص صحت رفتار جوان باشد.

از سوی دیگر مراقب باشید که در برخورد با نامحرم حریم ادب و احترام را نیز رعایت کنید. متأسفانه برخی از دختران و پسران جوان و دین دار ما تصور می کنند که لازمه برخورد با نامحرم، تندی و بی ادبی است پس بدون رعایت عرف معمول جامعه با نامحرم برخورد می کنند: بدون سلام کردن درخواست خود را مطرح می کنند، با جنس مخالف به گونه ای برخورد می کنند که گویی با گناه یا پلیدی مواجه شده اند! خانم یا آقای همکار یا همکلاسی شما، انسانی از جنس شماست و دارای اراده و اختیار و ادب است. این چنین نیست که همه تنها با نگاه غریزه جنسی برخورد کنند. اگر شما شرط ادب و اخلاق اسلامی را رعایت کنید به طور قطع دیگران نیز حریم ها را رعایت خواهند کرد.

نکته دیگر این است که برخی دخترهای مذهبی در برخوردهای روزمره با همکلاسی و همکار، تند و تیز و خارج از ادب و احترام عمل می کنند، بعد شاکی می شوند که «آنان که رعایت دستورات دینی را نمی کنند و در روابط خود آزاد عمل می کنند از نظر اجتماعی موفق تر هستند و راحت تر و زودتر ازدواج می کنند!» مسئله اصلی اینجا همان رعایت حریم شرع از یک سو و رعایت حدود ادب و احترام از سوی دیگر است.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و نیز ائمه معصومین(علیهم السلام) در برخورد با نامحرم ضمن رعایت حریم شرع، اخلاق و ادب اسلامی و انسانی داشتند. پرخاشگری، تندی بی جا و بی مورد، برخوردهای سرد و توهین آمیز در سیره این بزرگواران با نامحرم نیامده، از این رو محبوب قلوب مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان بودند. الگوی رفتاری این بزرگواران می تواند راهنمای ما باشد. بنابراین لازم نیست در یک خیابان شلوغ و پر رفت و آمد در مواجهه با همکلاسی نامحرم خود، حتماً از مقابلش رد شویم و به وی سلام کنیم اما اگر شرایطی برای حضور در جمع هم گروهی ها پیش آمد و با یکی از هم کلاسی ها، کاری مربوط به درس و پروژه داشتیم، با حفظ متانت و وقار سلام کردن نشانه ادب و شخصیت است.

ممکن است سؤال شود علیرغم این که ما تمامی این نکات را رعایت می کنیم باز هم برای همکلاسی یا همکار من سوءتفاهم ایجاد شده و به گونه ای که مناسب نیست با من برخورد می کند! در این صورت دقت در موارد زیر شایان توجه است:

– به محض این که در غیر موضوعات کاری و تحصیلی نشانه و پیامی از وی دریافت کردید، رابطه را قطع کنید. نیازی نیست که در مقابل عذرخواهی طرف مقابل انعطاف نشان دهید. قطع رابطه به او و دیگران می فهماند که برای داشتن یک رابطه سالم و شرعی با شما، باید دقیقاً حدود را رعایت کنند و به همین لحاظ با دقت و احتیاط بیشتری با شما برخورد خواهند کرد. حتی اگر پسری بنا داشته باشد که با شما ازدواج کند، این رفتار شما باعث می شود تا وی به پاک دامنی و عفت شما اطمینان بیشتری پیدا کند.

– یادتان باشد رفتار شما در مجموع باید حکایت از ادب و احترام به نوع انسان ها باشد. در این صورت شما را فردی خوش اخلاق و با روابط عمومی مناسب ارزیابی می کنند و متوجه می شوند که برای به دست آوردن شما از هر راه و مسیری نمی توان وارد شد و این بسیار ارزشمند است.

– به اصول خود پایبند باشید. ممکن است عده ای چون روش و باورهای شما را مانع رفتار خود می بینند به روش های مختلف با شما برخورد کنند و اعتراض کنند چرا با همه سلام و احوالپرسی ندارید یا موقع صحبت با نامحرم به صورت او نگاه نمی کنید؟ رفتار شما را در شأن دانشجو نمی دانند و برای شما و این که رفتارتان اشتباه است شاهد مثال بیاورند. نگران نباشید اگر به درستی رفتار خود ایمان دارید از سر و صدای این نوع افراد نترسید.

– سعی کنید با کسانی که در روابط خود اصول مورد نظر شما را رعایت نمی کنند، روابط مشخص و تعریف شده داشته باشید.

– در بازار کار یا تحصیل هر انسانی ناگزیر است با عده زیادی از افراد در تماس باشد ولی نیاز نیست با آنها صمیمی باشد، اما دوستان صمیمی و هم اتاقی های خود را از میان کسانی انتخاب کنید که حداکثر اتفاق نظر را در باورها و اعتقادات و رفتارها دارید تا مجبور نشوید برای هر رفتاری به آنها توضیح دهید و دلیل بیاورید.

آقایان همکار!

پرسش 3. در محل کار با همکارم که آقایی متأهل است دچار مشکل شده ام و علی رغم بی اعتنایی و گوشزدهای من خواستار ارتباطی صمیمی با من است. گاهی در حضور ایشان تحریک می شوم. البته هیچ گونه رابطه نامشروع با ایشان ندارم ولی ذهن من بسیار درگیر این ارتباط ها است. می ترسم دچار گناه کبیره شوم. لطفاً مرا در حل این مشکل یاری برسانید.

در ابتدا باید بدانیم که به طور جدی روابط نامحرمان باید در کادر موازین شرعی و عقلی باشد؛ به دلیل این که همه می دانیم جاذبه جنسی، بسیار قوی و نیرومند است و دو جنس مخالف را همچون آهن و آهن ربا به هم جذب می کند. مرد و زن همواره به حکم میل طبیعی مایلند با یکدیگر معاشرت و گفت وگو کنند، اما عقل سلیم، روابط نامحرمان را محدود کرده تا افراد از آسیب های آن مصون بمانند، چرا که معاشرت های نامعقول در بسیاری از موارد به روابط نامشروع منجر شده و اساس خانواده ها را متزلزل می کند.

امام علی(علیه السلام) می فرماید:

«و اکفُف علیهِنّ من ابصارِهِنّ بِحجابِک ایّاهُنَّ، فَأنَّ شِدَّةَ الحجاب اَبقی عَلَیهِنَّ»؛ «زن ها را در پرده حجاب و عفاف قرار بده تا نامحرمان به آنان نگاه نکنند، زیرا شدت حجاب، عامل سلامت و حفاظت آن هاست»[1].

هدف و نکته اصلی در این حدیث، رعایت حجاب، حفظ حرمت و حریم زنان است تا مردان ناپاک را از رسیدن به مقاصد ضداخلاقی و فاسدشان ناکام کند. نمونه های عینی فراوانی وجود دارد که به دلیل رعایت نشدن موازین و حدود اسلامی در روابط زن و مرد، بنیان خانواده ها از هم گسسته و منجر به طلاق و جدایی همسران شده است. وضعیت به وجود آمده برای شما آن است که راه تحریک جنسی را باز گذاشته اید و به فشار جسمی و روانی آن مبتلا گشته اید. در این حالت، دیگر نمی توانید خود را کنترل کنید و مدام به آن می اندیشید.

باید بدانید که این ارتباط بسیار خطرناک و غیراخلاقی است. علاوه بر آن، این آقا نیز متأهل می باشد. بدیهی است در صورت استمرار رابطه نه تنها زندگی فرد مقابل تهدید می شود؛ بلکه احتمال دارد دلبستگی شما را نیز به همراه داشته باشد و خدای نکرده به گناه و انحراف ختم شود.

از سوی دیگر قربانی این ماجرا خود شما هستید چرا که پس از مدتی که آن آقا هوس بازی اش فروکش کرد، شما را رها خواهد کرد؛ بنابراین در محیط کار، آبروی شما در مرحله تهدید قرار می گیرد و برای آینده زندگی تان مشکلاتی ایجاد خواهد شد. بدین ترتیب به شما که منطقی و عاقل به نظر می رسید توصیه می کنیم؛

– در گام نخست رابطه خود را با این آقا تا حد امکان محدود کنید و در غیر موارد ضرورت با او روبه رو نشوید و گفت وگو نکنید. رفتار صمیمانه و دوستانه با او نداشته و در مقابل او متکبر باشید که این توصیه اسلام برای زنان است تا در دام مردان بیماردل گرفتار نشوند.

– از لحاظ وضعیت ظاهری رسمی تر باشید؛ تا نگاه او به سوی شما کمتر جلب شود؛

– در صورتی که تلاش های شما برای پایان دادن به این رابطه غیراخلاقی مثمر ثمر واقع نشد، اگر می توانید محل کار خود را تغییر بدهید و یا مرخصی گرفته و مدتی سر کار نروید.

– ارتباط خود را با خداوند و راز و نیازتان را بیشتر کنید و از خدا بخواهید تا شرایط ازدواج با همسر مناسب برایتان فراهم شود.

هم کلاسی!

پرسش 4. سؤالم در مورد صحبت درسی یا کاری با همکلاسی های پسر است. من نمی دانم چه طور باید رفتار کرد تا در طرف مقابل حس اشتباهی نسبت به شخصیتم پیدا نشود؟

یکی از اصلی ترین نیازهای آدمی، ارتباط و تعامل مطلوب با هم نوعان خود می باشد. انسان هرگز بدون ارتباط زندگی نکرده، گرچه سطح و نوع ارتباط ها متفاوت است. اما نکته مهم این است که نوع و کیفیت ارتباط، براساس اهداف و اغراض اشخاص تعیین می شود. بدین منظور ارتباط، گاهی آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و یا اجتماعی است و هر ارتباطی شرایط خاص خود را دارد که باید رعایت گردد تا ارتباط به هدف خود برسد. به طور مثال اگر در ضمن یک ارتباط آموزشی، حواس متوجه مطلب دیگری شود، موجب افت کیفیت آموزش می شود.

موضوع ارتباط با جنس مخالف، نظر تمام صاحب نظران تعلیم و تربیت را از دیدگاه های متفاوت فقهی، جامعه شناختی و روان شناختی و… به خود جلب نموده است. آنچه در این ارتباط مبادله می شود محبت و عشق ویژه ای است که همجنس از ارائه آن ناتوان است. اما چون قواعد و شرایط و تعهدات طرفین تعریف نشده، با پیام منفی فراوانی همچون: خیانت، بی وفایی، شکست و… همراه است. ازاین رو توانایی برقراری ارتباط سالم، نشانه شخصیت انسان است. اگر اعتماد به نفس فرد بالا باشد رفتارهای گناه آلود، پست و حقیر انجام نمی دهد. در واقع هرکس مطابق شأن خویش عمل می کند. بنابراین باید متوجّه باشیم که اولین اصل مهم در برقراری هر ارتباطی، احترام به خود و ارزش هاست و همین امر باعث جلوگیری از آسیب می شود.

در شرایط امروز که در مکان های مختلف از جمله دانشگاه ارتباط بین جوانان زیاد شده است باید با تدابیری از آسیب های آن جلوگیری کرد. باید با رعایت فاصله امن، نه آن قدر نزدیک شویم که بسوزیم نه آن قدر دور که یخ بزنیم. هرموضوعی از زندگی، بخشی از مناطق مختلف مغز انسان را پر می کند. ورزش، دوست، درس، خانواده، کارهای مختلف زندگی و…؛ گاهی یک مورد جدید پیدا می شود و کم کم گسترش پیدا می کند تا جایی که90درصد مغز را اشغال می کند و اندیشه و زندگی تعطیل می شود. یکی از این موارد ارتباط با جنس مخالف است که در سن جوانی، گیرایی و جذابیت زیادی برای جوان دارد و می تواند تأثیر زیادی بر روابط فرد بگذارد و کیفیت زندگی انسان را تغییر دهد.

با شناخت و کسب اطلاعات درست در مورد خصوصیات مرد و زن و ارتباط بین آن ها تا حدود زیادی می توان شرایط را کنترل کرد. بر اثر عدم شناخت صحیح از جنس مخالف امکان دارد فرد یک ابراز محبّت ساده را نشانه عشقی عمیق دانسته و هیجانی شود، یا برعکس بسیار سرد و خشن برخورد کند که خود رفتاری زننده است. با رعایت موازین شرعی می توان یک برخورد مناسب و اخلاقی داشت.

مهم ترین هدف حضور شما در دانشگاه کسب علم و دانش و توانایی برای پیشرفت خود و جامعه است. برای رسیدن به این هدف ناچار از حضور اجتماعی هستید. با توجه به این که شما در محیط آموزشی قرار دارید و در این محیط باید پیام آموزشی تبادل شود، از تبادل هر نوع پیام غیرآموزشی و ناسالم باید جلوگیری کرد. آنچه باید بیشتر فضای ذهن شما را در این مکان پر کند، تحصیل علم و موفقیت در آن است؛ پس با جدیت و حساسیت به آن توجه کنید.

برخورد مبتنی بر احترام متقابل هم راه کار مناسب دیگر است. همچنین به فرموده حضرت علی(علیه السلام) تکبّر ورزیدن زن در مقابل نامحرم از فضایل اوست.

بنابراین قاعده، رفتار خود را بر اساس کرامت خود نسبت به نامحرم قرار دهید.

برای این که از آسیب های ارتباط با جنس مخالف در امان باشید لازم است به نکات زیر توجه کنید:

– در برخورد با جنس مخالف وقار و سنگینی خود را حفظ کنید؛

– با یک کلام از او هیجان زده نشوید و آن را برای خود رؤیایی نکنید؛

– در عین گفت وگو دچار افراط در سخن گفتن و خنده و شوخی نشوید. به طور کلی آدابی که باید از لحاظ شرعی و عرفی رعایت شود رعایت کنید.

– اگر برای برقراری رابطه ای غیراصولی پیامی دریافت کردید آن را سریعاً قطع نمایید و صریحاً بگویید که وارد این روابط نمی شوید و در صورت اصرار، آن را به سوی خواستگاری رسمی سوق دهید.

– در فضاهای مشترک مواظب نگاه خود باشید و به نگاه های افراد مزاحم توجه نکنید و یا هیجان زده نشوید. با کسانی که این روابط را دارند، دوست نشوید.

– خود را از آفات رابطه با جنس مخالف مصون ندانید، زیرا شیطان همیشه در کمین است؛ پس خداوند را در نظر بگیرید و رضایت او را در برقراری هر رابطه ای اولویّت بدانید که در این صورت او نیز نگاهبان و حامی شما خواهد بود.[2]

---

پی نوشت ها

[1]. نهج البلاغه، نامه 31.

[2]. ر.ک: پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، دفتر 25، روابط دختر و پسر، محمدرضا احمدی، قم: دفتر نشر معارف.